Pałac w Żyrowej
 nr rej. 404/58 z 15.06.1958[1] | |
.jpg) Elewacja frontowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Inwestor | |
| Powierzchnia użytkowa | około 6000 m² |
| Rozpoczęcie budowy | 1631 |
| Ukończenie budowy | 1644 |
| Pierwszy właściciel | Melchior Ferdynand de Gaschin |
| Kolejni właściciele | Georg Adam von Gaschin (1643–1719), Johann von Francken-Siestorpf |
| Obecny właściciel | Joachim Wiesiollek |
Plan budynku | |
Położenie na mapie gminy Zdzieszowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
 50°27′12,1″N 18°07′49,6″E/50,453361 18,130444 | |
Pałac w Żyrowej – zabytkowy[2] barokowy pałac wybudowany w latach 1631–44 znajdujący się w miejscowości Żyrowa w województwie opolskim.
Pałac jest jedną z największych budowli wczesnobarokowych na terenie Opolszczyzny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Dawniej znajdowała się tutaj siedziba rodowa Żyrovskich, którzy w 1447 otrzymali Żyrową z nadania cesarza Fryderyka III za zasługi na wojnie z Turkami i był w ich posiadaniu do 1629[3]. Pałac w Żyrowej w obecnej formie został zbudowany w latach 1631–44 przez hrabiego Melchiora Ferdynanda von Gaschina, być może z wykorzystaniem murów wcześniejszej budowli[4]. Po jego śmierci majątek objął jego bratanek Georg Adam von Gaschin (1643–1719), który ożenił się z Marią von Saurau[5].
Pałac w rękach rodu von Gaschin pozostał do 1852[6]. W tym okresie był remontowany. W 1781 przeprowadzono jego renowację połączoną z przebudową. Zmieniono wówczas dach czterospadowy na mansardowy, zatynkowano sgraffita i dobudowano krużganek do skrzydła południowego. Herb rodu umieszczono na wschodniej elewacji skrzydła głównego. W następnych latach rezydencja zmieniała dość często właścicieli. W 1852 pałac kupił poseł Królestwa Prus Max Fryderyk von Hatzfeld-Schönstein. Potem Żyrową posiadali kolejno: generał August von Nostitz, bracia Godecke, Eduard Guradze. Nie inwestowali w pałac, przez kilkanaście lat stał pusty, niszczał[3].
W 1899 obiekt trafił w ręce amerykańskiego milionera, który kupił go dla swojej córki Mary Knowlton jako prezent ślubny. Mary i jej mąż hrabia Johann von Francken-Siestorpf przeprowadzili gruntowny remont pałacu w 1899 i w latach 1904–11 doprowadzając go do dawnej świetności. W 1910 w dobrach rodziny goszczono wielkiego księcia Meklemburgii, a w roku następnym cesarza Wilhelma II. W czasie III powstania śląskiego pałac będąc kwaterą powstańców został doszczętnie splądrowany[7]. W posiadaniu rodziny Francken - Sierstorpff pałac pozostawał do 1945[6].
W czasie II wojny światowej w pałacu znajdowało się archiwum wojskowe III Rzeszy. Nie ucierpiał na skutek działań wojennych, ale wnętrze zostało zrabowane i zdewastowane[6]. Po wojnie majątek został upaństwowiony. Utworzono PGR Żyrowa, a pałac przejęła służba zdrowia. Utworzono w nim sanatorium dla dzieci, przekształcone potem w prewentorium dla dzieci zagrożonych gruźlicą. Remontowany w latach 1959–60[8]. Z powodu braku środków na dalsze funkcjonowanie prewentorium, obiekt w 1982 zamknięto i przez kilka lat stał pusty, bez dozoru, rozkradany i dewastowany. W 1985 pałac kupiła firma Remak z Opola i przystąpiła do prac remontowych. Przemiany ustrojowe po 1989 w Polsce spowodowały, że Remak w 1992 musiał opuścić obiekt[6]. Następnie w latach 1998–2007 pałac był w posiadaniu spółki ARG Jaga z Sosnowca[8].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Założenie powstało prawdopodobnie pod wpływem mistrzów z północy[9]. Budowla na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem i przedłużonym skrzydłem południowym, murowana z kamienia i cegły, z otynkowanymi elewacjami. Skrzydło główne (północne), o trzech kondygnacjach, z wysokim dachem łamanym. Skrzydło wschodnie zbudowane zostało na planie litery L, z dziedzińcem gospodarczym. Reprezentacyjne, dwukondygnacyjne skrzydło południowe, z kondygnacją górną ze ślepymi arkadami zamkniętymi łukiem koszowym, symetrycznie podzielono przez usytuowanie pośrodku wieży bramnej oraz dwu wyższych czterokondygnacyjnych wież na narożnikach. Wieże nakryto baniastymi wysokimi hełmami z latarniami. Elewacje artykułowane rytmem prostokątnych otworów okiennych zdobione są pilastrami wspierającymi arkady, gzymsami międzykondygnacyjnymi i profilowanymi opaskami okiennymi. W kilku miejscach widoczne są kartuszez herbami[3][8][9]:
- nad głównym portalem Georga Adama von Gaschin i jego żony Marii von Saurau[5]
- na prawej wieży Johanna von Francken-Sierstorpff[8][10]
Wewnątrz częściowo zachował się oryginalny wystrój pałacu. W większości pomieszczeń znajduje się dekoracja sztukatorska. Zachowała się także kuta krata, kręcona, drewniana klatka schodowa i oryginalne drzwi bogato zdobione dekoracją snycerską[8]. Pałac otacza wysokie murowane ogrodzenie z wieżą wejściową[9].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Elewacja poł.-wsch. -
Wnętrze -
Herby Georga Gaschin (L) i Marii Saurau (P) -
Herb von Gaschin -
Herb von Saurau -
Herb Johanna von Francken-Siestorpf -
Herb von Francken-Sierstorpff
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-02-12].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c Żyrowa – pałac. Zabytek.pl, strona internetowa. [dostęp 2018-02-12].
- ↑ Anna Faryna-Paszkiewicz, Małgorzata Omilanowska, Robert Pasieczny: Atlas zabytków architektury w Polsce. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 450. ISBN 83-01-13478-X.
- ↑ a b Historia Śląskiej Linii Rodu Von Gaschin. [dostęp 2024-01-14].
- ↑ a b c d Pałac - Żyrowa. Dolny Śląsk, stronia internetowa. [dostęp 2018-02-12].
- ↑ Ewald Stefan Pollok: Góra Św. Anny. Śląska świętość. Kraków: Wydawnictwo Żyrowa, 2000, s. 166. ISBN 83-907364-0-3.
- ↑ a b c d e Żyrowa – zespół pałacowy. Polskie zabytki, strona internetowa. [dostęp 2018-02-12].
- ↑ a b c Pałac Żyrowa. strona internetowa pałacu. [dostęp 2018-02-12].
- ↑ Pałac w Żyrowej. Prezent ślubny córki milionera i archiwum III Rzeszy. [dostęp 2024-01-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sławomir Brzezicki, Christine Nielsen, Grzegorz Grajewski, Dietmar Popp (red.): Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków we współpracy z Dehio-Vereinigung oraz Herder-Institut w Marburgu, 2006. ISBN 83-922906-1-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wirtualny spacer po Pałacu w Żyrowej [1]
