Opowiadania o Leninie
Opowiadania o Leninie (ros. Рассказы о Ленине) – zbiór opowiadań autorstwa Michaiła Zoszczenki z 1940.
Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]
W ZSRR opowiadania o „wodzu rewolucji” były elementem propagandy radzieckiej i choć napisane dla dzieci w wieku przedszkolnym[1], były lekturą obowiązkową w klasach młodszych[2].
Nie podkreślano przy tym autorstwa Zoszczenki[3], którego jeszcze w 1946 poddano represjom, następnie aż do śmierci pozbawiono możliwości druku[2]. Opowiadania są przekomarzaniem się, subtelną ironią[4], parodią moralizatorskich opowieści o Włodzimierzu Leninie[2]. W jednym z opowiadań rybak prosi Lenina o wsparcie dla rybołówstwa, bo ryby, nie mogąc doczekać się radzieckich sieci (za mało ich wytwarzano, również kutry wymagały remontu), odpływają na wody angielskie[1][5]. Autor bawi się konwencją, gdy ukazuje bohatera jako postać idealną i bez skaz, krynicę cnót[6] – w innym opowiadaniu jako kilkulatek przyznaje się, po dwóch miesiącach wewnętrznej walki, do przypadkowego kłamstwa i zbicia karafki, po czym z ulgą i uśmiechem zasypia[3]. Wszystkie czyny i uwagi bohatera są sprawiedliwe i mądre[6]. Opowiadania były potem materiałem do tworzenia wielu anegdot i parodii[2].
Utworu nie należy mylić z książką Aleksandra Kononowa z 1939 pod tym samym tytułem, wydaną w Polsce m.in. przez „Naszą Księgarnię” w tłumaczeniu Andrzeja Miłosza w 1950[7][8].
Recepcja w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Polskie tłumaczenie „Opowiadań o Leninie” wydała także „Nasza Księgarnia” w 1970 w niewielkim, jak na tamte czasy, nakładzie 30 tys. egzemplarzy[5]. Z uwagi na przedstawienie bohatera z użyciem elementów hagiograficznych, zakrawające na wyrafinowaną kpinę lub ironię – co było celowym zabiegiem znanego z użycia humoru autora – opowiadania osiągnęły duży sukces, bo w Polsce – odczytując tzw. „drugie dno” – czytano je w domach, głośno się śmiejąc. W rezultacie ambasada radziecka w Warszawie zażądała wycofania przekładu z księgarń[9].
Nawiązania w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Wojciech Maziarski opublikował w 2017 nawiązujące do Opowiadań Zoszczenki Czytanki o dobrej zmianie. Lektury z ćwiczeniami dla mord zdradzieckich i kanalii. Miejsce Lenina zajmuje tam Jarosław Kaczyński[10].
Tytuły[edytuj | edytuj kod]
Opowiadania zamieszczone w publikacji[6]:
- Karafka
- Szary koziołeczek
- Opowieść o tym, jak się Lenin uczył
- O tym, jak Lenin przestał palić
- O tym, jak Lenin przechytrzył żandarmów
- Czasami można jeść kałamarze
- O tym, jak Lenin kupił zabawkę pewnemu chłopcu
- U fryzjera
- Zamach na Lenina
- Lenin i wartownik
- O tym, jak Leninowi podarowano rybę
- O tym, jak ciocia Teodozja rozmawiała z Leninem
- Lenin i zdun
- Omyłka
- Pszczoły
- Na polowaniu
Polskie wydania[edytuj | edytuj kod]
- 1970, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, tł. Adam Galis, il. Anna Włoczewska, OCLC 830849761, PB 1970/3224[11]
- 1992, Olsztyn: Wydawnictwo EF-TE-ER ISBN 978-83-900115-4-7.
- 1999, Bajeczki o towarzyszu Leninie. Według Michaiła Zaoszczenki, tł. i czyta Janusz Horodniczy; koment. Jerzy Stefański, Warszawa: Accord Song, cop. 2004. Audiobook on CD, OCLC 838934320.
Prace naukowe[edytuj | edytuj kod]
- Monika Goszczyńska, „To jest wielki człowiek! A jaki skromny!”. Uczłowieczony wizerunek Lenina w opowiadaniach, „Przegląd Rusycystyczny”, R. 36, nr 3 (2014), s. 59–76.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Михаил Зощенко, Edited by Alexej Nagel: Рассказы о Ленине. 11. О том, как Ленину подарили рыбу. [dostęp 2018-02-07]. (ros.).
- ↑ a b c d Артем Костюковский. Наша маленькая лениниана. 1937–1947. Произведение Сборник „Рассказы о Ленине” (1940). „Русский репортер”. 2018, 5 lutego 2018. ISSN 0860-908X. (ros.).
- ↑ a b Психологизм в детской художественной литературе 20-30-х гг. (на материале произведений Р.И. Фраермана и М.М. Зощенко). studbooks.net. [dostęp 2018-02-08]. (ros.).
- ↑ Zoszczenko Michaił M., [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-02-05].
- ↑ a b Andrzej Rostocki. O tym, jak Lenin przestał palić. „Tygodnik Powszechny”. 2003 (Nr 4 (2794)), 26 stycznia 2003. ISSN 0041-4808. (pol.).
- ↑ a b c Dariusz Krajewski: Opowiadania o Leninie. Lubimyczytać.pl. [dostęp 2018-02-06]. (pol.).
- ↑ Aleksander Kononow: Opowiadania o Leninie. tezeusz.pl. [dostęp 2018-02-08]. (pol.).
- ↑ Aleksander Kononow, Andrzej Miłosz: Opowiadania o Leninie. worldcat.org. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
- ↑ Michał Ogórek. „Czytanki o dobrej zmianie”. Wojciech Maziarski z szatańską dwuznacznością wychwala PiS, jak niegdyś Zoszczenko Lenina. „Gazeta Wyborcza”. 2018, 5 lutego 2018. ISSN 0860-908X. (pol.).
- ↑ Piotr Bratkowski. Król podwórka. „Newsweek Polska”. 2017 (51), 5 lutego 2018. Ringier Axel Springer Polska. Ringier Axel Springer Polska. ISSN 1642-5685. (pol.).
- ↑ Michaił Zoszczenko: Opowiadania o Leninie. [dostęp 2018-02-05]. (pol.).