Onkocytoma

Onkocytoma
Oncocytoma
Ilustracja
Onkocytoma nerki
Klasyfikacje
ICDO

M8290/0

Onkocytoma – guz zbudowany z komórek nabłonkowych lub mioepitelialnych zwanych onkocytami[1].

Onkocyty[edytuj | edytuj kod]

Onkocyty są to komórki nabłonkowe lub mioepitelialne o ziarnistej eozynochłonnej (kwasochłonnej) cytoplazmie. Komórki te charakteryzują się obecnością dużej liczby mitochondriów w cytoplazmie bez ziarnistości mitochondrialnych. Wykazują dużą aktywność enzymów oksydacyjnych. Prawidłowo występują pojedynczo lub w niewielkich grupach nabłonka gruczołów ślinowych, tarczycy (komórki Hürthla), przysadki, przytarczyc (komórki oksyfilne), nerek, trzustki, nadnerczy, jajowodu i wątroby[1].

Onkocytoma nerki[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Onkocytoma nerki.

Onkocytoma ślinianki[edytuj | edytuj kod]

Onkocytoma ślinianki
Onkocytoma ślinianki przyusznej

W śliniankach wyróżnia się trzy patologie związane z onkocytami: onkocytozę, onkocytomę ślinianki oraz raka onkocytarnego ślinianki[2][3]. Nowotwory zbudowane z onkocytów stanowią 1% nowotworów ślinianki[2].

Onkocytoma ślinianki jest rzadkim nowotworem łagodnym, stanowi około 0,4-1% wszystkich nowotworów ślinianek[4][5]. Występuje głównie w śliniance przyusznej (80% przypadków[2]), znacznie rzadziej w innych gruczołach ślinowych. Najczęściej dotyczy pacjentów po 50 roku życia[4], równie często kobiet i mężczyzn[6]. Onkocyty w śliniankach powstają w wyniku metaplazji oksyfilnej z komórek nabłonkowych zrazików i przewodów. Makroskopowo jest to dobrze odgraniczony lity guz, otorbiony w większych gruczołach ślinowych i nieotorbiony w mniejszych, na przekroju różowy[1].

Sytuację, w której pośród prawidłowego utkania ślinianki występują drobne, nie większe od 1 cm, nieotorbione skupiska onkocytów, określa się jako wieloogniskową guzkową hiperplazję onkocytarną. Rozlaną metaplazję onkocytarną bez wytworzenia guza nazywa się onkocytozą. Jest to zmiana pojawiająca się między 50 a 70 rokiem życia, po 70 roku życia jest zwykle obecna[7][1].

Trzecią patologią związaną z onkocytami jest rak onkocytarny (gruczolakorak onkocytarny, złośliwa onkocytoma)[8]. Jest to rzadki nowotwór, stanowi około 5% wszystkich nowotworów ślinianki związanych z onkocytami i tylko 0,18% wszystkich nowotworów nabłonkowych ślinianek. Podobnie jak łagodna onkocytoma w 80% przypadków występuje w śliniance przyusznej. Rak nacieka sąsiednie struktury, w tym również naczynia i nerwy, oraz tworzy przerzuty głównie do lokalnych węzłów chłonnych. Przerzuty odległe nie są częste[8][2].

Diagnostyka nowotworów onkocytarnych ślinianek jest trudna. Standardem diagnostycznym jest badanie histopatologiczne[9]. Badanie pozwala odróżnić zmiany łagodne od złośliwych poprzez wykazanie ich nieprawidłowej morfologii i naciekającego wzrostu. Biopsja cienkoigłowa wykazuje małą czułość w wykrywaniu raka[2][8].

Leczenie polega na powierzchniowej lub całkowitej parotidektomii, w przypadku raka należy dążyć do radykalnej resekcji[2]. Po zabiegu chirurgicznym często (20% przypadków)[10] są obserwowane nawroty. W przypadku naciekania przez guz nerwu twarzowego może być konieczna jego resekcja z ewentualnym rekonstrukcyjnym przeszczepem[2]. Radioterapia nie jest zalecana[2].

Onkocytoma tarczycy (guz oksyfilny)[edytuj | edytuj kod]

Guz z komórek Hürthla

Nowotwory z komórek Hürthla (onkocyty)[a] są rzadkimi nowotworami, stanowią mniej niż 5% nowotworów tarczycy[11][12]. Komórki Hürthla często towarzyszą zapaleniu tarczycy typu Hashimoto, wolu guzkowemu, ale również dobrze zróżnicowanym rakom tarczycy[13]. Guzy zbudowane z onkocytów zwykle są łagodne, część (do 35%) może być złośliwa[13][11]. Onkocytoma tarczycy jest dużym problemem diagnostycznym w przedoperacyjnym oraz pooperacyjnym różnicowaniu pomiędzy łagodnym gruczolakiem i nowotworem złośliwym[13]. Ponadto również przebieg kliniczny jest trudny do przewidzenia[13]. Prawdopodobnie wielkość guza ma znaczenie predykcyjne dla złośliwości zmiany. Zmiany powyżej 4 cm wykazują zwiększone ryzyko złośliwości[13][11]. Rak z komórek Hürthla jest bardziej agresywnym nowotworem od innych dobrze zróżnicowanych nowotworów tarczycy, częściej daje przerzuty odległe oraz wykazuje mniejszą wrażliwość na 131I, a związku z tym również gorzej rokuje[13].

Komórki Hürthla można rozpoznać w biopsji cienkoigłowej, jednak badanie to nie pozwala wiarygodnie odróżnić gruczolaka od raka[14][11]. Badanie histopatologiczne umożliwia w sposób pewny odróżnić zmiany łagodne od złośliwych, jednak jego morfologia nie pozwala przewidzieć klinicznego zachowania się guza[15]. Nowotwory zbudowane z komórek oksyfilnych nie wykazują żadnych cech pozwalających rozpoznać je za pomocą USG. Cechy morfologiczne pozwalające na odróżnienie zmian łagodnych od złośliwych pozostają poza rozdzielczością dostępnego sprzętu[16][11]. W efekcie problemów diagnostycznych i trudności z wykluczeniem raka w przypadku rozpoznania guza oksyfilnego należy rozważyć operację[17].

Leczenie zmian łagodnych polega na całkowitym wycięciu płata ze zmianą oraz subtotalnym wycięciu drugiego płata tarczycy. Z kolei w przypadku zmian złośliwych wykonuje się całkowite wycięcie tarczycy[17]. Stwierdzenie komórek onkocytarnych w przypadku zapalenia typu Hashimoto nie jest wskazaniem do zabiegu[18].

Klasyfikacja ICD10[edytuj | edytuj kod]

kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: D30 Nowotwór niezłośliwy układu moczowego
ICD-10: D30.0 Nerka
ICD-10: D11 Nowotwór niezłośliwy dużych gruczołów ślinowych
ICD-10: D11.0 Ślinianka przyuszna
ICD-10: D11.7 Inne duże gruczoły ślinowe
ICD-10: D11.9 Duży gruczoł ślinowy, umiejscowienie nieokreślone
ICD-10: D34 Nowotwór niezłośliwy tarczycy

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Tylko w odniesieniu do tarczycy

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Stachura i Domagała 2003 ↓, s. 770.
  2. a b c d e f g h E. Guclu, F. Oghan, O. Ozturk, M. Alper i inni. A rare malignancy of the parotid gland: oncocytic carcinoma.. „Eur Arch Otorhinolaryngol”. 262 (7), s. 567-9, Jul 2005. DOI: 10.1007/s00405-004-0871-4. PMID: 15592856. 
  3. G. Seifert. Tumour-like lesions of the salivary glands. The new WHO classification.. „Pathol Res Pract”. 188 (7), s. 836-46, Oct 1992. PMID: 1448373. 
  4. a b SG. Palakshappa, V. Bansal, V. Reddy, N. Kamarthi. Oncocytoma of minor salivary gland involving the retromolar region: A rare entity.. „J Oral Maxillofac Pathol”. 18 (1), s. 127-30, Jan 2014. DOI: 10.4103/0973-029X.131941. PMID: 24959053. 
  5. H. Uzunkulaoğlu, H. Yazici, IH. Can, S. Doğan i inni. Bilateral oncocytoma in the parotid gland.. „J Craniofac Surg”. 23 (3), s. e246-7, May 2012. DOI: 10.1097/SCS.0b013e31824dfccd. PMID: 22627459. 
  6. ND. Patel, A. van Zante, DW. Eisele, HR. Harnsberger i inni. Oncocytoma: the vanishing parotid mass.. „AJNR Am J Neuroradiol”. 32 (9), s. 1703-6, Oct 2011. DOI: 10.3174/ajnr.A2569. PMID: 21757520. 
  7. Olaf Zagólski, Krzysztof Czajecki, Mariusz Gajda, Rozlana rozrostowa onkocytoza ślinianki przyusznej, „Polski Merkuriusz Lekarski”, 2006.
  8. a b c G. Giordano, M. Gabrielli, L. Gnetti, T. Ferri. Oncocytic carcinoma of parotid gland: a case report with clinical, immunohistochemical and ultrastructural features.. „World J Surg Oncol”. 4, s. 54, 2006. DOI: 10.1186/1477-7819-4-54. PMID: 16923179. PMCID: PMC1564019. 
  9. I. Chakrabarti, A. Basu, N. Ghosh. Oncocytic lesion of parotid gland: A dilemma for cytopathologists.. „J Cytol”. 29 (1), s. 80-2, Jan 2012. DOI: 10.4103/0970-9371.93236. PMID: 22438628. PMCID: PMC3307464. 
  10. RB. Capone, PK. Ha, WH. Westra, TM. Pilkington i inni. Oncocytic neoplasms of the parotid gland: a 16-year institutional review.. „Otolaryngol Head Neck Surg”. 126 (6), s. 657-62, Jun 2002. DOI: 10.1067/mhn.2002.124437. PMID: 12087334. 
  11. a b c d e PC. Okere, DB. Olusina, MO. Enyinnah. Hurthle cell tumor of the thyroid gland: report of a rare case and review of literature.. „Niger J Clin Pract”. 17 (3). s. 375-7. DOI: 10.4103/1119-3077.130249. PMID: 24714021. 
  12. A. Stojadinovic, A. Hoos, RA. Ghossein, MJ. Urist i inni. Hürthle cell carcinoma: a 60-year experience.. „Ann Surg Oncol”. 9 (2), s. 197-203, Mar 2002. PMID: 11888879. 
  13. a b c d e f H. Chen, TL. Nicol, MA. Zeiger, WC. Dooley i inni. Hürthle cell neoplasms of the thyroid: are there factors predictive of malignancy?. „Ann Surg”. 227 (4), s. 542-6, Apr 1998. PMID: 9563543. PMCID: PMC1191310. 
  14. TS. Greaves, M. Olvera, BD. Florentine, AS. Raza i inni. Follicular lesions of thyroid: a 5-year fine-needle aspiration experience.. „Cancer”. 90 (6), s. 335-41, Dec 2000. PMID: 11156516. 
  15. ML. Carcangiu, S. Bianchi, D. Savino, IM. Voynick i inni. Follicular Hurthle cell tumors of the thyroid gland.. „Cancer”. 68 (9), s. 1944-53, Nov 1991. PMID: 1913544. 
  16. ZV. Maizlin, SM. Wiseman, P. Vora, JM. Kirby i inni. Hurthle cell neoplasms of the thyroid: sonographic appearance and histologic characteristics.. „J Ultrasound Med”. 27 (5), s. 751-7; quiz 759, May 2008. PMID: 18424651. 
  17. a b Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski (red.), Choroby wewnętrzne, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010, s. 617, ISBN 978-83-7430-216-6.
  18. A. Azadian, IB. Rosen, PG. Walfish, SL. Asa. Management considerations in Hürthle cell carcinoma.. „Surgery”. 118 (4), s. 711-4; discussion 714-5, Oct 1995. PMID: 7570326. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy Stachura, Wenancjusz Domagała: Patologia znaczy słowo o chorobie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2003. ISBN 83-88857-65-7.