Michał Tajchman
 major pilot | |
| Data i miejsce urodzenia | 7 września 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 4 sierpnia 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1934–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | 2 pułk lotniczy, |
| Stanowiska | młodszy oficer w 24 Eskadrze Liniowej i 22 Eskadrze Liniowej, dowódca stacji meteorologicznej, instruktor, kierownik referatu lotniczego |
| Główne wojny i bitwy | kampania zaolziańska |
| Odznaczenia | |
    | |
.svg){kind=small}
Michał Tajchman vel Michał Szpunar vel Wincenty Luskowski pseud.: „Mikita”, „Tyran” (ur. 7 września 1910 w Wysokiej, zm. 4 sierpnia 1944 w Warszawie) – oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, major pilot służby stałej, lotnictwa bombowego oraz specjalnego, uczestnik Powstania Warszawskiego, cichociemny[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Uczył się w szkole powszechnej w Wysokiej, od 1921 w Państwowym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Łańcucie, w 1931 zdał egzamin dojrzałości. Działał w Przysposobieniu Wojskowym. Od 1 października 1931 słuchacz Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 2 w Biedrusku, następnie od 1 października 1932 w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Po jej ukończeniu awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 15 sierpnia 1934[1]. Przydzielony jako młodszy oficer w 24 oraz 22 eskadrze liniowej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. Od sierpnia do października 1934 uczestnik kursu szybowcowego w Ustianowej. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 19 marca 1938. Od października do grudnia 1938 uczestnik kursu meteorologicznego w Instytucie Meteorologicznym w Warszawie. Od 19 listopada 1938 uczestnik kampanii zaolziańskiej w 24 eskadrze, od 1 sierpnia 1939 dowódca stacji meteorologicznej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie[1].
W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca stacji meteo w bazie 2 PL, po ewakuacji do Lwowa na rozkaz płk. pil. Bolesława Stachonia, dowódcy lotnictwa i obrony przeciwlotniczej Armii „Pomorze” wraz z podwładnymi stacji meteo oraz elewami Szkoły Podchorążych Lotnictwa 17 września w Śniatyniu przekroczył granicę polsko-rumuńską. Od 21 września we Frecatii jako opiekun szkoły, potem od 27 września w Statinie, następnie przez Dragasani, Bukareszt dotarł 5 listopada do Balcic (Rumunia), później przez Maltę 13 listopada do Marsylii (Francja). 26 listopada 1939 w Lyonie wstąpił do Polskich Sił Powietrznych we Francji[1].
Po upadku Francji ewakuowany, 27 czerwca 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Od 1 lipca w 301 Dywizjonie Bombowym Ziemi Pomorskiej w Blackpool, od 13 sierpnia w ośrodku szkoleniowym w Benson. Od 21 września 1940 w bazie RAF w Penrhos, od 5 grudnia w dywizjonie 110 w Ringway. Od 7 grudnia w jednostce dowodzenia Sił Powietrznych w Cardiff, następnie w Gatwick, od 6 stycznia 1941 ponownie w Cardiff, następnie na kursie strzelców pokładowych w West Freugh. Od 14 lutego 1941 przydzielony do 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej, od 15 sierpnia w szkole artyleryjskiej w Castle Kennedy. Od 11 września w 138 Dywizjonie RAF w Linton, od 3 stycznia 1942 w Stradishal. Uczestnik wielu operacji bombowych nad kontynentem, wykonał 26 lotów bojowych jako tylny strzelec. 11 sierpnia 1941 odznaczony Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 września 1941. Jako strzelec uczestniczył w lotach specjalnych SOE do Polski, m.in. w operacjach zrzutowych cichociemnych: „Jacket”, „Shirt”, „Collar”.
Zgłosił się do służby w kraju. Przeszkolony ze specjalnością w lotnictwie na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. sztabów lotniczych (Londyn), dywersyjno – strzeleckim (STS 25a, Garramour), podstaw wywiadu (STS 34, Bealieu), spadochronowym (STS 51, Ringway), odprawowym, i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 3 kwietnia 1942 w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Od 31 października 1942 na stacji wyczekiwania na lot do Polski[1].
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 26/27 stycznia 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Gauge” dowodzonej przez por. naw. Radomira Walczaka, po starcie z lotniska RAF Tempsford, z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF) na placówkę odbiorczą „Żubr” 208 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w rejonie miejscowości Promnik (na skraju lasu) 14 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: kpt. Florian Adrian ps. Liberator, kpt. Wacław Pijanowski ps. Dym, ppor. Stanisław Sołtys ps. Sowa[2].
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie przydzielony do Wydziału Lotnictwa Oddziału III Komendy Głównej AK, od czerwca 1943 jako kierownik referatu lotniczego. Wraz z płk. Adamem Kurowskim ps. Artur, kpt. NN ps. Bukowski oraz por. Kazimierzem Chorzewskim ps. Żubr współautor opracowań nt. zastosowania nowoczesnego sprzętu lotniczego w działalności konspiracyjnej. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 1 września 1943[1].
W Powstaniu Warszawskim nadal jako kierownik referatu lotnictwa. Poległ wraz z żoną oraz dzieckiem 4 sierpnia, prawdopodobnie po wyjściu z płonącego budynku Lardellich przy ul. Polnej 30, po zajęciu budynku przez Niemców. Wg. niektórych relacji miał zostać aresztowany razem z cichociemnym por. cc Ignacym Batorem ps. Opór. Według mniej prawdopodobnych innych relacji, w pierwszych dniach Powstania zamordowany przez Niemców w gmachu Gestapo w Warszawie, przy Al. Szucha. Według Polish Air Force Association in Great Britain mógł zostać zamordowany przez bezpiekę 9 maja 1946, na co ma wskazywać „Odpis skrócony aktu zejścia”, wystawiony 5 listopada 1946 przez Urząd Stanu Cywilnego Warszawa Śródmieście (nr I 4850/49)[1].
Awanse[edytuj | edytuj kod]
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1934
- porucznik – ze starszeństwem od 19 marca 1938 i 76. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[3]
- kapitan – ze starszeństwem od 1 września 1941
- major – ze starszeństwem od 1 września 1943[1]
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 9135[4] - 11 sierpnia 1941
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
- Medal Lotniczy – czterokrotnie[5]
- Medal Wojska[1]
Życie rodzinne[edytuj | edytuj kod]
Był synem Michała, rolnika i tkacza, i Małgorzaty z domu Szpunar. W 1943 roku ożenił się z Małgorzatą Lardelli. Mieli córkę Elżbietę (1944).
Miał brata Józefa (1914-1944) kpr ZWZ-AK ps. Słowik, uczestnika wielu akcji bojowych, m.in. zdobycia niemieckiego magazynu z bronią i amunicją w Nienadowej (2/3 marca 1942), odbicia więźniów z posterunku pomocniczej policji ukraińskiej w Żołyni (24/25 kwietnia 1943), ataku na posterunek pomocniczej policji ukraińskiej w Sieniawie (25-26 czerwca 1943) oraz akcji rozbicia koszar junackich w Pełkiniach (31 grudnia 1943/1 stycznia 1944). Ranny w boju podczas akcji „Burza” pod Łańcutem z końcem lipca 1944, po walce ujęty przez niemiecką żandarmerię i zastrzelony[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Michał Tajchman.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Teka personalna, 1942–1977, s. 3-49 (pol.), w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0291.
- ↑ Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 57-58, ISBN 83-86225-10-6 (pol.).
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 218.
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 520.
- ↑ Tochman 2017 ↓, s. 119.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 424. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 114.
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 188–189. ISBN 83-902499-5-2.
- Krzysztof A. Tochman: Tajchman Michał. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 52. Warszawa – Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, 2017, s. 118–119. ISBN 978-83-63352-79-0.