Granica polsko-rumuńska

Granica międzypaństwowa
Państwa graniczące	Polska; Rumunia
Okres istnienia	1919−1939
W obecnym przebiegu	nie istnieje
Długość	338 km
	Multimedia w Wikimedia Commons

Granica polsko-rumuńska − istniejąca w okresie międzywojennym granica państwowa o długości 338 km^[a] pomiędzy II Rzeczpospolitą i Królestwem Rumunii.

Kształtowanie się granicy[edytuj | edytuj kod]

Rumuńska armia zajęła dawny habsburski kraj koronny Bukowinę oraz południowo-wschodnią część Galicji, ograniczoną linią łączącą rzeki Dniestr i Cisa, do końca maja 1919 roku (zob. Okupacja Pokucia przez Rumunię). Bukowina była zamieszkana przez Rumunów i Ukraińców, natomiast południowo-wschodnia Galicja była ukraińskojęzyczna, z wyjątkiem polskiego osadnictwa w miastach. Wojska polskie opanowały natomiast pozostałe terytorium Galicji Wschodniej ze Stanisławowem włącznie do połowy lipca 1919. W ramach regulowania granicy w sierpniu 1919 Rumuni przekazali Polsce kontrolowane przez siebie terytoria galicyjskie. Granica pomiędzy obu państwami miała przebieg taki jak przedwojenna granica między krajami koronnymi Przedlitawii – Galicją i Bukowiną^[3].

Przebieg granicy[edytuj | edytuj kod]

Granica polsko-rumuńska rozpoczynała się od trójstyku polsko-czechosłowacko-rumuńskiego, położonego na szczycie Stogu (1653 m n.p.m.) w Karpatach Marmaroskich. Dalej podążała na wschód grzbietem tego masywu aż do położonego na Przełęczy Banulskiej źródła potoku Munczelus (Menczył). Od tego miejsca granica skręcała na północ i biegła wzdłuż Munczelusu, następnie Perkałabu, Białego Czeremoszu i Czeremoszu aż dochodziła do jego ujścia do Prutu. Potem wędrowała na północ, wprost do Dniestru. Trójstyk polsko-rumuńsko-radziecki, będący ostatnim punktem granicy polsko-rumuńskiej, znajdował się u ujścia Zbruczu do Dniestru. Dokładnie opisana w Końcowym Protokole Delimitacyjnym między Polską a Rumunią podpisanym 17 maja 1935 roku^[4].

Wyznaczenie granicy z Rumunią przeciągnęło się do lat trzydziestych. Było trudne ze względu na pretensje Rumunów do południowej, górskiej części Pokucia. Polacy odrzucili pomysł wymiany terytorium Bukowiny za południowe Pokucie, m.in. z powodu odkrytych złóż mineralnych Gór Czywczyńskich.

Granicę wyznaczały żeliwne słupy graniczne – mniejsze, zwieńczone sześcianem z literami P i R, oraz większe, z godłami na tabliczkach ponad sześcianami^[5]. Granica państwowa przebiegała wzdłuż południowych granic województwa stanisławowskiego i województwa tarnopolskiego.

Przejścia graniczne[edytuj | edytuj kod]

W okresie międzywojennym na granicy funkcjonowało kilka przejść granicznych, z których najważniejsze znajdowały się na Dniestrze w Zaleszczykach oraz w dolinie Prutu za Śniatynem. Szczególnie to pierwsze odegrało bardzo dużą rolę we wrześniu 1939 roku – wtedy to oddziały polskie przechodziły zaleszczycki most w nadziei kontynuowania walki z Niemcami i Sowietami przy boku zachodnich sojuszników – Francji i Anglii. Nadzieje te okazały się złudne, gdyż żołnierze zostali internowani i przewiezieni do obozów w Dobrudży.

Konwencja z 7 grudnia 1929 roku pomiędzy Polską i Rumunią ustaliła następujące przejścia graniczne^[6]:

Przejścia z urzędami celnymi[edytuj | edytuj kod]

Kozaczówka – Prigorodoc
Zaleszczyki – Crișciatec
Jasienów Polny – Babin (w budowie)
Śniatyn-Załucze – St. Grigore-Ghica-Vodă (kolejowe)
Kułaczyn – Orășeni (w budowie)
Załucze – Vășcăuți (filia urzędu celnego Śniatyn-Załucze)
Kuty – Vijnița

Przejścia bez urzędów celnych[edytuj | edytuj kod]

Uście Biskupie – Sămușeni
Gródek – Vasilău și Culeuți
Jabłonica – Iablonița

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Henryk Dominiczak określa długość granicy z Rumunią na 349 km^[2]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ E. Romer Atlas Polski wspolczesnej, 1928
↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 218.
↑ Polityka. Wydanie specjalne 2/2008. Niepodległość 1918
↑ Końcowy protokół delimitacyjny między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii, podpisany w Bukareszcie dnia 17 maja 1935 r., „Dziennik Ustaw” (Dz.U. z 1937 r. nr 3 poz. 27), Internetowy System Aktów Prawnych, 14 stycznia 1937 [dostęp 2022-08-26] (pol.).
↑ Andrzej Wielocha "Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie", Wydawnictwo RM, Warszawa 2013
↑ Convenţie din 7 decembrie 1929 între Regatul României şi Republica Poloniei privitoare la înlesnirea traficului de frontieră local româno-polon, „Monitorul Oficial” (83), Portal Legislativ, 9 kwietnia 1931 [dostęp 2022-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-30] (rum.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Michał Jurecki: Bukowina. Kraina łagodności. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2001. ISBN 83-913283-2-5.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Muzeum polskich formacji granicznych. muzeumsg.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)].
Borucki Tomasz, Trolla Mateusz: „Rozgraniczenie II Rzeczypospolitej z Rumunią, cz. I”
Borucki Tomasz, Trolla Mateusz: „Rozgraniczenie II Rzeczypospolitej z Rumunią, cz. II”

[3] Henryk Dominiczak określa długość granicy z Rumunią na 349 km^[2]

[1] E. Romer Atlas Polski wspolczesnej, 1928

[CITEREFDominiczak1997218-2] Dominiczak 1997 ↓, s. 218.

[4] Polityka. Wydanie specjalne 2/2008. Niepodległość 1918

[KPD-5] Końcowy protokół delimitacyjny między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii, podpisany w Bukareszcie dnia 17 maja 1935 r., „Dziennik Ustaw” (Dz.U. z 1937 r. nr 3 poz. 27), Internetowy System Aktów Prawnych, 14 stycznia 1937 [dostęp 2022-08-26] (pol.).

[6] Andrzej Wielocha "Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie", Wydawnictwo RM, Warszawa 2013

[C29-7] Convenţie din 7 decembrie 1929 între Regatul României şi Republica Poloniei privitoare la înlesnirea traficului de frontieră local româno-polon, „Monitorul Oficial” (83), Portal Legislativ, 9 kwietnia 1931 [dostęp 2022-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-30] (rum.).

[1]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[2]

Granice obecne (od 1993)	z Białorusią z Czechami z Litwą z Niemcami z Rosją ze Słowacją z Ukrainą
Granice PRL (1945–1989) i nieistniejące III RP (1989–1993)	z Czechosłowacją (1945–1992) ze Związkiem Radzieckim (1945–1991) z NRD (1949–1990)
Granice II RP (1918–1939)	z Czechosłowacją z Litwą z Litwą Środkową (1920–1922) z Łotwą (od 1919) z Niemcami (1921–1939) z Rumunią ze Słowacją (1939) z Wolnym Miastem Gdańskiem (od 1920) z Węgrami (1939) ze Związkiem Radzieckim (1921–1939)
Granice I RP (1569–1795)	z Austrią z Brandenburgią (do 1701) z Chanatem Krymskim (do 1667) z Hospodarstwem Mołdawskim (do 1793) z Księstwem Kurlandii z Księstwem Pomorskim (do 1637) z Księstwem Siedmiogrodu (do 1688) z Prusami (od 1701) z Prusami Książęcymi (do 1701) z Rosją ze Szwecją (do 1722) z Turcją (do 1792)
Inne granice historyczne	z Rusią Kijowską z Rusią Halicko-Włodzimierską ze Złotą Ordą z Księstwem Słupskim z Państwem Krzyżackim

Granice obecne	z Bułgarią z Mołdawią z Serbią z Węgrami z Ukrainą
Granice historyczne	z Austro-Węgrami (1878–1918) z Czechosłowacją (1918–1939) z Jugosławią (1929–1941, 1945–2003) z Polską (1918–1939) z Turcją (1878–1913) z Rosją (1878–1922) z SHS (1918–1929) z ZSRR (1922–1991) z Serbią i Czarnogórą (2003–2006)