Leonpolis
 wieś (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Wysokość | 70 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy | 20288 |
Położenie na mapie Litwy  | |
 55°12′59,13″N 24°42′54,45″E/55,216425 24,715125 | |
Leonpolis (hist., pol. Lenpol[1]) – wieś na Litwie położona w rejonie wiłkomierskim okręgu wileńskiego, 5 km na południowy zachód od Wiłkomierza, nad rzeką Świętą.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Własność[edytuj | edytuj kod]
W połowie XVIII wieku dobra te należały do Michała Antoniego Radziwiłła. Prawdopodobnie do rodziny Radziwiłłów wniosła je jego żona Marcjanna Dowmont-Siesicka (~1670–1736). To ona wybudowała tu zameczek myśliwski dla swego syna Leona Michała Radziwiłła i dlatego nazwała to miejsce Leonpolem. Po Leonie, żonatym z Anną Mycielską (1729–1771), majątek dziedziczyli ich potomkowie. Dobra weszły w skład klucza towiańskiego. Po popowstaniowych kontrybucjach Radziwiłłowie byli zmuszeni sprzedać ten majątek Tyszkiewiczom z Czerwonego Dworu. W 1912 roku odkupiła go Taida Radziwiłłówna (1882–1971)[2]. Po zniszczeniach I wojny światowej i po parcelacji litewskiej w 1922 roku sprzedała Leonpol w 1925 roku, ratując Towiany. Nabywcą był Mykolas Devenis (1891–1978), litewsko-amerykański lekarz. W 1940 roku majątek został znacjonalizowany przez władze radzieckie. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę majątek został zreprywatyzowany i odzyskany przez potomkinię Devenisa, Dalię Devenytė-Bobelienė. W 2005 roku sprzedała ona go litewskiej firmie Timberpack UAB[1][3].
Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| 1902 | 54 |
| 1923 | 95 |
| 1959 | 271 |
| 1970 | 212 |
| 1979 | 239 |
| 1985 | 214 |
| 1989 | 223 |
| 2001 | 167 |
| 2011 | 126[4] |
- W I Rzeczypospolitej – w powiecie wiłkomierskim województwa wileńskiego Rzeczypospolitej[1];
- po III rozbiorze Polski (od 1795 roku) majątek leżał w powiecie wiłkomierskim (ujeździe) guberni wileńskiej (w latach 1797–1801 guberni litewskiej), a od 1843 roku guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego;
- od 1922 roku wieś należy do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
XX wiek[edytuj | edytuj kod]
W czasach radzieckich powstał tu radziecki kołchoz drobiowy Leonpol.
_-_panoramio_(1).jpg)
Pałac[edytuj | edytuj kod]
Wykopaliska przeprowadzone w 2007 roku wykazały, że pierwszy tutejszy drewniany dwór zbudowano w XVI wieku. Fundamenty obecnego pałacu wybudowano na przełomie XVI i XVII wieku, jednak powszechnie uznaje się, że sam pałac zbudowano wkrótce po 1721 roku. Miał formę parterowego zameczku, wzniesionego na wysokich suterenach, na planie kwadratu. Jedno jego skrzydło służyło gospodarzom, a pozostałe mieściły pomieszczenia dla służby i gospodarcze. Zameczek w 1812 roku został zbombardowany i w znacznej mierze zniszczony. Część mieszkalną odbudowano, dodając prostokątne zaplecze, już w formie pałacu. Potężnie sklepione sutereny mieściły kuchnie, spiżarnie, pokój służbowy i ogromne piwnice. Parter miał wysokie okna. Elewacja frontowa pałacu została zaakcentowana trójściennym i trójosiowym ryzalitem z półkoliście zwieńczonymi oknami i drzwiami. Na obu skrajnych osiach domu też były ryzality z drzwiami. Wnętrze pałacu miało układ dwutraktowy[1].
Przed pałacem rozciągał się kolisty trawnik, po jego obu stronach stały dwa podłużne budynki: oficyna i spichlerz, które wzniesiono na pozostałościach dawnych skrzydeł bocznych zameczku. Niewielki park otaczał pałac z trzech stron, schodząc do doliny rzeki Świętej[1].
Po II wojnie światowej w pałacu zorganizowano biura kołchozu, mieszkania jego pracowników, a także kino. Później budynek został przekazany na rzecz szkoły podstawowej i biblioteki.
Od 1992 roku pałac i zabudowania folwarczne znajdują się w rejestrze zabytków Litwy[3].
Majątek Leonpol został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Jakubów, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 188–190, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Profil Taidy Radziwiłł na stronie Wielkiej genealogii Minakowskiego [online], wielcy.pl [dostęp 2020-10-25].
- ↑ a b Pozycja 796 w rejestrze zabytków Litwy (Buv. dvaro sodybos fragmentai) [online], Rejestr zabytków Litwy, 29 kwietnia 1992 [dostęp 2020-10-25] (lit.).
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-10-25] (ang.).