Kuchnia ormiańska
Kuchnia ormiańska (orm. Հայկական խոհանոց) – sztuka kulinarna wywodząca się z Armenii i praktykowana przez Ormian. Wpisuje się w tradycję kuchni azjatyckiej i liczy ponad trzy tysiące lat[1].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Przygotowanie większości potraw wymaga dużo wysiłku. Wiele dań mięsnych, warzywnych i rybnych wymaga przygotowania farszu, napowietrzania, tłuczenia[2]. Podstawowymi składnikami wykorzystywanymi w tej kuchni są jagnięcina, bakłażany i chleb (lawasz)[3]. Ormianie tradycyjnie w swojej kuchni wolą używać kaszy bulgur od kukurydzy i ryżu. Używa się małej ilości przypraw, a smak opiera się na świeżych produktach dobrej jakości[4].
W dużej ilości używa się świeżych ziół, zarówno jako dodatku do jedzenia jak i przypraw. W zimie używa się suszonych ziół[5]. Pszenica jest najpopularniejszym zbożem i spożywa się ją w postaci różnych rodzajów kaszy, w tym charakterystycznej dla regionu kaszy bulgur i kaszy manny, semoliny oraz mąki[3]. Ryż jest tradycyjnie wykorzystywany w miastach i w regionach, w których się go uprawia (na przykład obszar okalający Erywań). Używa się wielu roślin strączkowych, z których najpopularniejsze to ciecierzyca, soczewica i fasola. Orzechów używa się, by nadać konsystencji jedzeniu, a także w trakcie Wielkiego Postu, by dodać pożywności jedzeniu. Najważniejszymi orzechami są orzechy włoskie, migdały i orzeszki piniowe, nieco mniej popularne są orzechy laskowe i pistacje[6][7].
Świeże i suszone owoce są wykorzystywane jako główne składniki dań i do zakwaszania potraw. Jako składniki wykorzystuje się głównie morele, pigwy i melony[8], a do zakwaszania sumak, winogrona, granaty, morele, wiśnie, czereśnie[9].
Dania narodowe[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej typowe dania dla kuchni:
- harissa (kuchnia ormiańska) (orm. հարիսա) – gulasz z pszenicy i mięsa gotowanych razem przez dłuższy czas. Tradycyjnie wykorzystywało się do gotowania tonir, a obecnie gotuje się na kuchence. Tradycyjnie harisę podaje się podczas świąt we wspólnych dla ucztujących garnkach[1][10].
- chasz (potrawa) (orm. խաշ) – tradycyjnie potrawa biedoty, składa się z wołowiny lub z nóg jagnięcych gotowanych przez noc na wodzie. Podaje się ją na śniadanie z suszonym, pokruszonym lawaszem, pokruszonym czosnkiem i wódką. Chasz jest potrawą zimową. W regionie Wan oprócz nóg dodaje się także podroby, np. serca czy języki, a także ciecierzycę i inne rośliny strączkowe. W wersji wegetariańskiej tego dania mięso zastępuje się soczewicą[11].
- dolma (orm. տոլմա) – tradycyjne danie z mięsa mielonego owiniętego w liście winogron[12]. W innej wersji są to warzywa, takie jak bakłażany, pomidory i papryka, nadziewane ryżem z mięsem[1].
Napoje[edytuj | edytuj kod]
Armenia jest znana głównie z brandy, kawy i wody źródlanej. Produkuje się także herbatki ziołowe, głównie z tymianku, oraz wina. Charakterystycznym napojem podawanym do potraw jest tan (orm. թան)[13].
Alkohole[edytuj | edytuj kod]
Armenia jest znanym producentem brandy i wina, a piwo staje się coraz bardziej popularne[14]. Armeńska branża alkoholowa przeżyła kryzys w latach 80., kiedy prezydent Michaił Gorbaczow rozpoczął kampanię przeciwko sprzedaży alkoholu, a także na początku lat 90., gdy ze względu na blokadę handlową nie można było eksportować alkoholu do krajów Wspólnoty Niepodległych Państw[13].
- Brandy (koniak, orm. կոնյակ konyak) – najpopularniejszy eksportowy napój alkoholowy Armenii. Miał to być ulubiony napój Winstona Churchilla i najpopularniejszy napój na konferencji jałtańskiej[13][15].
- Wódka (orm. օղի ogi) – napój destylowany w około 45 fabrykach na terenie całej Armenii[13]. Popularna, szczególnie na terenach górskich, jest wódka owocowa produkowana najczęściej z morwy, winogron czy moreli[14][13].
- Wino – napój produkowany przez około 15 winiarni. Nie jest zbyt popularny wśród Ormian[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Krzysztof Kamiński, Krzysztof Dopierała: Armenia. W krainie chaczkarów, wulkanów i moreli. Gliwice: Helion, 2016, s. 62-63, seria: Bezdroża. ISBN 978-83-283-2044-4. (pol.).
- ↑ V. V. Pochlebin: Russian Delight: A Cookbook of the Soviet People. Londyn: Pan Books, 1978. (ang.).
- ↑ a b Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 58. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 154. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 149-151. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Sonia Uvezian: Cuisine of Armenia. Hippocrene Books, 1996, s. 455, seria: Hippocrene Cookbooks Series. ISBN 978-0-7818-0417-2. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 169. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 138. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 83. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 63. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 87-93. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 80-84. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).
- ↑ a b c d e f Nicholas Holding, Deidre Holding: Armenia with Nagorno Karabagh. Bradt Travel Guides Ltd, 2003, s. 85-87. ISBN 978-1-84162-345-0. (ang.).
- ↑ a b Krzysztof Kamiński, Krzysztof Dopierała: Armenia. W krainie chaczkarów, wulkanów i moreli. Gliwice: Helion, 2016, s. 32, seria: Bezdroża. ISBN 978-83-283-2044-4. (pol.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington: Yerkir Publishing, 2006, s. 160-161. ISBN 978-1-4116-9865-9. (ang.).