Pistacja właściwa

Pistacja właściwa
Ilustracja
Gałązka pistacji właściwej z owocami
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

nanerczowate

Rodzaj

pistacja

Gatunek

pistacja właściwa

Nazwa systematyczna
Pistacia vera L.
Sp. pl. 2:1025. 1753[3]
Synonimy
  • P. trifolia L.
  • P. terebinthus Mill. non L.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Morfologia

Pistacja właściwa (Pistacia vera L.) – jeden z gatunków rodzaju pistacja należącego do rodziny nanerczowatych. Pochodzi z pogranicza Azji Środkowej i Azji Mniejszej (Afganistan, Iran, Kazachstan; Kirgistan; Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan)[5]. Jest uprawiany w wielu krajach świata. Główne rejony uprawy to: Syria, Afganistan, Iran, Irak, Turcja, USA. W Europie największe plantacje znajdują się w Grecji, głównie na wyspie Eginie (słynącej zresztą z tychże upraw) i w rejonie miasta Saloniki.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Drzewo o wysokości 5-7 (wyjątkowo do 10 m) m, gęstej koronie i liściach zimotrwałych[6].
Liście
Pierzasto-złożone z 1-5 jajowatych listków. Jesienią przebarwiają się na czerwonożółto[7].
Kwiaty
Zebrane w krótką wiechę. Roślina dwupienna. Kwiaty żeńskie mają 1 okrągły słupek z 3-łatkowym znamieniem, kwiaty męskie 5-6 krótkich pręcików. Wszystkie posiadają 4-5 łatkowy okwiat, podkwiatki i wyrastają z kątów przysadek[6].
Owoc
Owalny, czerwonawy i mięsisty pestkowiec, podobny do oliwki, nazywany orzeszkiem pistacjowym lub potocznie pistacją. Pestka ma barwę od żółtawej do zielonkawej[6].
 Osobny artykuł: orzeszki pistacjowe.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Sztuka kulinarna: Pistacje spożywa się na surowo lub prażone. Mają słodki smak, przyjemny zapach, zawierają 50-60% tłuszczu. Są używane do wyrobów cukierniczych; tortów, strucli, marcepanów, lodów, budyniów, jako nadzienie do cukierków, także jako namiastka kawy[6].
  • Z nasion wytłacza się olej pistacjowy[6].
  • Z galasów na liściach produkuje się malinowy barwnik do barwienia jedwabiu i dywanów, a także używane są one w garbarstwie[6].
  • Z drewna otrzymuje się żywicę do produkcji lakierów[6].
  • Jest uprawiana jako roślina ozdobna[7].

Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]

Według niektórych znawców roślin biblijnych pistacja właściwa wymieniona jest w wersecie Księgi Rodzaju (43,11), gdzie mowa o darach zabranych przez braci Józefa do Egiptu. Co prawda gatunek ten nie występuje naturalnie w Izraelu, był jednak już w czasach biblijnych tam uprawiany. Z hebrajską nazwą tej pistacji związana jest również nazwa miejscowości wymieniona w Księdze Jozuego 13,26, istnieją też do niej odniesienia w Talmudzie[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  4. ↑ Pistacia vera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
  6. ↑ a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pistacja_właściwa&oldid=72986404”