Krążowniki pancerne typu Garibaldi

Krążowniki pancerne typu Garibaldi

„Cristóbal Colón”
Użytkownicy	Argentyna (4)  Regia Marina (3)  Dai-Nippon Teikoku Kaigun (2)  Hiszpania (1)
Stocznia	Ansaldo w Genui, Orlando w Livorno Wenecja
Wejście do służby	1896 – 1905
Zbudowane okręty	10
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna 6775 ton, pełna 7350 ton
Długość	111,8 m
Szerokość	18,2 m
Zanurzenie	6,9 m
Napęd	siłownia: 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania, kotły parowe, moc: 13 000 – 13 500 KM, 2 śruby
Prędkość	19,5 węzłów
Zasięg	4400 Mm (przy prędkości 10 w.)
Załoga	555 ludzi
Uzbrojenie	patrz w tekście

Krążowniki pancerne typu Garibaldi – typ włoskich krążowników pancernych, budowanych na przełomie wieku XIX i XX w długiej serii liczącej 10 okrętów. Okręty te służyły w kilku marynarkach wojennych świata.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Projekt okrętów, opracowany we Włoszech, stanowił skrzyżowanie cech wcześniejszych krążowników pancernych typu Vettor Pisani i pancerników typu Emanuele Filiberto^[1]. W efekcie powstały okręty ustępujące nieco ówczesnym typowym krążownikom pancernym rozmiarami i podstawowymi „krążowniczymi” parametrami jak prędkością i zasięgiem pływania, lecz za to o silnym opancerzeniu. Typ Garibaldi wyróżniała szczególnie duża powierzchnia części opancerzonej kadłuba, co stało się zaletą w obliczu okresu dominacji szybkostrzelnej artylerii średnich kalibrów na przełomie wieków^[1]. Okręty tego typu były budowane w stoczniach Ansaldo w Genui, Orlando w Livorno, a jeden okręt w Wenecji.

Niespodziewanie krążowniki typu Garibaldi stały się przebojem eksportowym. Dwa pierwsze okręty, budowane dla marynarki włoskiej, zostały jeszcze przed ukończeniem w 1895 zakupione przez Argentynę, uwikłaną w konflikt z Chile i weszły do służby w marynarce argentyńskiej pod nazwami „Garibaldi” i „San Martin”. Z kolejnych trzech okrętów, zaczętych dla marynarki włoskiej, dwa zostały również zakupione przez Argentynę i weszły do służby pod nazwami „General Belgrano” i „Pueyrredon”, a trzeci został zakupiony przez Hiszpanię i wszedł do służby hiszpańskiej jako „Cristóbal Colón”. Dopiero kolejne trzy okręty weszły do służby włoskiej pod nazwami „Giuseppe Garibaldi”, „Varese” i „Francesco Ferruccio”. Dwa ostatnie okręty zostały zamówione przez Argentynę, która jednak zrezygnowała z zakupu z powodu zawarcia pokoju z Chile i okręty te ostatecznie zakupiła w 1903 Japonia pod nazwami „Kasuga” i „Nisshin”^[1].

Na skutek budowy długiej serii, rozciągniętej w czasie, poszczególne okręty różniły się rozwiązaniami technicznymi. O ile pierwsze trzy argentyńskie okręty miały pancerz ze stali Terni odpowiadającej jakością stali Harveya, to pozostałe miały znacznie odporniejszy pancerz, zbliżony do stali Kruppa^[1]. Poszczególne okręty miały różne warianty uzbrojenia głównego, składającego się z 2 dział kaliber 254 mm w dwóch wieżach na dziobie i rufie lub 4 dział 203 mm w dwudziałowych wieżach, lub mieszany: 1 działo 254 mm w wieży dziobowej i 2 działa 203 mm w wieży rufowej^[1]. Okręty różniły się też typem kotłów parowych. Cztery okręty były kolejno nazwane imieniem Giuseppe Garibaldiego, z których pierwszy wszedł ostatecznie do służby pod nazwą „Garibaldi”, dwa kolejne pod innymi nazwami, a dopiero czwarty stał się włoskim „Giuseppe Garibaldi”^[1].

Argentyńskie okręty[edytuj | edytuj kod]

„Garibaldi” jako pierwszy wszedł do służby w 1896 roku. W 1917 stał się okrętem szkolnym. W 1932 przeklasyfikowano go na okręt obrony wybrzeża, a w 1936 sprzedano na złom. „San Martin” wszedł do służby w 1898 roku, w 1920 przeklasyfikowano go na okręt szkolny, później na okręt obrony wybrzeża. 18 grudnia 1935 wycofano go ze służby, a w 1947 ukończono złomowanie. „General Belgrano” i „Pueyrredon” weszły do służby w 1898 roku, począwszy od 1926 przeszły modernizację, po czym przeklasyfikowano je na okręty obrony wybrzeża. W 1933 „Belgrano” przebudowano na okręt-bazę okrętów podwodnych, a w 1947 wycofano ze służby i złomowano. „Pueyrredon” w 1941 przeklasyfikowano na okręt szkolny, w której roli służył aż do wycofania ze służby 2 sierpnia 1954 roku, będąc najdłużej pływającym okrętem typu Garibaldi (56 lat). Okręt w 1955 złomowano^[1].

Włoskie okręty[edytuj | edytuj kod]

„Giuseppe Garibaldi” służył często jako okręt flagowy zespołów floty. W latach 1911–1912 aktywnie uczestniczył w wojnie włosko-tureckiej, m.in. w bitwie pod Bejrutem. Po wybuchu I wojny światowej uczestniczył w ostrzeliwaniu celów nabrzeżnych. 18 lipca 1915 został zatopiony na Adriatyku przez austro-węgierski okręt podwodny U-4. „Varese” i „Francesco Ferruccio” również uczestniczyły w wojnie włosko-tureckiej, następnie w I wojnie światowej. Po wojnie „Varese” stał się okrętem szkolnym, a 4 czerwca 1923 wycofano go ze służby. Jako okręt szkolny zastąpił go w 1924 „Francesco Ferruccio”, 13 stycznia 1930 wycofano go ze służby^[1].

Japońskie okręty[edytuj | edytuj kod]

Para ostatnich krążowników była budowana na zamówienie Argentyny, złożone w 1902 w związku z napięciem w stosunkach z Chile. Okręty miały nosić nazwy „Mitra” i „Roca”, następnie zmienione na „Rivadivia” i „Moreno”. Ponieważ w odpowiedzi Chile zamówiło w Wielkiej Brytanii dwa pancerniki, co rozpętało kosztowny wyścig zbrojeń między oboma krajami, oba państwa zdecydowały się na negocjacje i za pośrednictwem Wielkiej Brytanii udało się zawrzeć 28 maja 1902 porozumienie o granicy chilijsko-argentyńskiej. W ramach częściowego rozbrojenia, w 1903 Chile zrezygnowało z budowy zamówionych pancerników, a Argentyna – krążowników pancernych i nowo zamówionych we Włoszech pancerników^[1].

Włosi zaoferowali wówczas w sierpniu 1903 zakup znajdujących się w końcowym stadium budowy krążowników pancernych Rosji, jednakże w grudniu 1903 rosyjski sztab morski odrzucił ofertę kupna (jego naczelnikiem był wówczas Zinowij Rożestwienski). Japonia natomiast szybko skorzystała z okazji wzmocnienia swojej floty i 29 grudnia 1903 zakupiła oba krążowniki pancerne za cenę 760 000 funtów szt. każdy^[1].

Decyzja Rosji o odrzuceniu oferty kupna krążowników, podjęta w sytuacji napięcia w stosunkach z Japonią, jest przedmiotem krytyki wielu historyków, aczkolwiek w pewien sposób była usprawiedliwiona tym, że gdyby nie doszło do wojny, to okręty takiego rodzaju nie były potrzebne w świetle rosyjskiej doktryny morskiej, miały przy tym niestandardowe uzbrojenie (trzy nowe typy dział)^[1]. Doktryna rosyjska kładła nacisk na typowo „krążownicze” charakterystyki okrętów, jak dzielność morską, prędkość i zasięg, których nie spełniał typ Garibaldi, oferując za to dużą siłę bojową. Prawdopodobna jest opinia, że zakup obu okrętów nie byłby w stanie zmienić w znaczący sposób przebiegu wojny^[1]. Oba państwa starały się o zakup budowanych dla Chile pancerników, lecz ostatecznie zostały one przejęte jako HMS „Swiftsure” i „Triumph” przez Wielką Brytanię, która nie chciała wzmocnić Rosji ani dopuścić się wobec niej wrogiego aktu oddania okrętów Japończykom.

Oba krążowniki, nazwane „Nisshin” i „Kasuga” osiągnęły gotowość bojową 11 kwietnia 1904 i weszły w skład głównego pierwszego zespołu floty japońskiej admirała Tōgō (wraz z pancernikami, jako najsilniejsze z japońskich krążowników pancernych). Brały one następnie udział we wszystkich głównych starciach wojny japońsko-rosyjskiej 1904-1905: działaniach pod Port Artur, bitwie na Morzu Żółtym i bitwie pod Cuszimą, odnosząc niewielkie uszkodzenia. Brały następnie udział w I wojnie światowej. „Nisshin” w 1927 został okrętem szkolnym, 1 kwietnia 1935 wycofano go ze służby i następnie zatopiono jako okręt-cel. „Kasuga” od 1925 również służył jako okręt szkolny. 18 lipca 1945 został zatopiony przez amerykańskie samoloty w porcie w Yokosuka^[1].

Hiszpański okręt[edytuj | edytuj kod]

„Cristóbal Colón” wszedł do hiszpańskiej służby 16 maja 1897. Wybuch wojny amerykańsko-hiszpańskiej spowodował, że okręt nie otrzymał przewidywanych dział artylerii głównej 240 mm. W kwietniu 1898 został wysłany na Kubę w składzie eskadry kontradmirała Cervery. Okręt został samozatopiony przez załogę 3 lipca 1898 w bitwie z okrętami amerykańskimi pod Santiago de Cuba, nie mając szans na przedarcie się przez blokadę^[1].

Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

Poszczególne okręty różniły się w szczegółach.

• uzbrojenie (włoskie okręty i „Kasuga”; inne – różnice w tabeli):
  • 1 działo kalibru 254 mm (w wieży na dziobie)
  • 2 działa kalibru 203 mm (w wieży na rufie)
  • 14 dział kalibru 152 mm (w kazamatch)
  • 10 dział kalibru 76 mm
  • 6 dział kalibru 47 mm
  • 4 wyrzutnie torpedowe kalibru 450 mm

• pancerz:
  • burty – pas burtowy: 80 – 152 mm, kazamaty: 152 mm
  • wewnętrzny pokład pancerny: 22 – 37 mm
  • wieże artylerii głównej – 120–150 mm
  • stanowisko dowodzenia: 152 mm

Wykaz okrętów[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• (ros.) W.Ł. Kofman (В.Л. Кофман): Bronienosnyje kriejsera tipa „Garibaldi” (Броненосные крейсера типа «Гарибальди»), Morskaja Kollekcja nr 3/1995