Koalowate
| Phascolarctidae[1] | |||
| R. Owen, 1839[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – koala australijski (Phascolarctos cinereus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | koalowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Phascolarctos de Blainville, 1816 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Rodzaje | |||
| |||
Koalowate[10] (Phascolarctidae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia). Obejmuje kilkanaście gatunków wymarłych oraz jeden współcześnie żyjący, koala, będący nieoficjalnie symbolem kontynentu, który zamieszkuje, spore zwierzę nadrzewne, przypominające małego niedźwiedzia, zamieszkujące wschodnią Australię. W początkach XX wieku polowano na koale dla ich futra. W samym roku 1924 wyeksportowano z Australii 2 mln skórek tego zwierzęcia. Dzięki ścisłej ochronie nie są już zagrożone wyginięciem, są jednak nagminnie trapione kryptokokozą, wywołującą zapalenie mózgu, stawów i płuc. Choroba jest poważna i stanowi dla tych zwierząt zagrożenie. Wywołuje ją grzyb z rodzaju Cryptococcus, którym koale zarażają się prawdopodobnie zjadając niewielkie ilości ziemi. Sądzi się, że praktyka ta w jakiś sposób ułatwia koalom trawienie liści eukaliptusa, który wraz z bukszpanem (Tristania) stanowi ich jedyne pożywienie. Innym czynnikiem mającym ograniczający wpływ na liczebność tych zwierząt jest przenoszona drogą płciową choroba bakteryjna wywoływana przez Chlamydia trachomatis.
Koale, podobnie jak wombaty, mają bardzo wolne tempo przemiany materii. Pozwala im to oszczędnie gospodarować energią. Ta sama właściwość sprawia, że koale poruszają się powoli i mogą być łatwym celem dla drapieżnika lub człowieka. To prawdopodobnie było przyczyną chwilowego załamania liczebności tych zwierząt w I połowie XX wieku.
Koalowate znane są z zapisów kopalnych od górnego oligocenu[11].
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodziny należy jeden występujący współcześnie rodzaj[12][13][14][10]:
- Phascolarctos de Blainville, 1816 – koala – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest Phascolarctos cinereus (Goldfuss, 1817) – koala australijski
Opisano również rodzaje wymarłe:
- Invictokoala Price & Hocknull, 2011[11] – jedynym przedstawicielem był Invictokoala monticola Price & Hocknull, 2011
- Koobor M. Archer & Wade, 1976[15]
- Litokoala Stirton, Tedford & Woodburne, 1967[16]
- Madakoala Woodburne, Tedford, Archer & Pledge, 1987[17]
- Nimiokoala Black & Archer, 1997[18] – jedynym przedstawicielem był Nimiokoala greystanesi Black & M. Archer, 1997
- Perikoala Stirton, 1957[19]
- Priscakoala Black, Archer & Hand, 2012[20] – jedynym przedstawicielem był Priscakoala lucyturnbullae Black, M. Archer & Hand, 2012
- Stelakoala Black, 2016[21] – jedynym przedstawicielem był Stelakoala riversleighensis Black, 2016
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Phascolarctidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.).
- ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 351, 1830. (ang.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 192. (fr.).
- ↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. II. Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 273. (fr.).
- ↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 209. (ang.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 88. (duń.).
- ↑ M.O. Woodburne: Families of marsupials: Relationships, evolution and biogeography. W: T.W. Broadhead (red.): Mammals: Notes for a Short Course. Tennessee: University of Tennessee, 1984, s. 71. ISBN 978-0-910249-07-2. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b G.J. Gilbert & S.A. Hocknull. Invictokoala monticola gen. et sp. nov. (Phascolarctidae, Marsupialia), a Pleistocene plesiomorphic koala holdover from Oligocene ancestors. „Journal of Systematic Palaeontology”. 9 (2), s. 328, 2011. DOI: 10.1080/14772019.2010.504079. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-30]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 74. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ S. Jackson: Family Phascolarctidae (Koala). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 400. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ M. Archer & Wade. Results of the Ray E. Lemley Expeditions, Part 1. The Allingham Formation and a new Pliocene vertebrate fauna from northern Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 17 (3), s. 389, 1976. (ang.).
- ↑ R.A. Stirton, R.H. Tedford & M.O. Woodburne. A new Tertiary formation and fauna from the Tirari Desert, South Australia. „Records of the South Australian Museum”. 15 (3), s. 446, 1967. (ang.).
- ↑ M. Woodburne, R. Tedford, M. Archer & N. Pledge: Madakoala, a new genus and two species of Miocene koalas (Marsupialia: Phascolarctidae) from South Australia and a new species of Perikoala. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Chipping Norton: Surrey Beatty and Sons Pty Ltd, 1987, s. 295. (ang.).
- ↑ K. Black & M. Archer. Nimiokoala gen. nov. (Marsupialia, Phascolarctidae) from Riversleigh, northwestern Queensland, with a revision of Litokoala. „Memoirs of the Queensland Museum”. 41, s. 209, 1997. (ang.).
- ↑ R.A. Stirton. A new Koala from the Pliocene Polankarinna fauna. „Records of the South Australian Museum”. 13 (1), s. 72, 1972. (ang.).
- ↑ K.H. Black, M. Archer & S.J. Hand. New Tertiary koala (Marsupialia, Phascolarctidae) from Riversleigh, Australia, with a revision of phascolarctid phylogenetics, paleoecology, and paleobiodiversity. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (1), s. 126, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.626825. (ang.).
- ↑ K.H. Black. Middle Miocene origins for tough-browse dietary specialisations in the koala (Marsupialia, Phascolarctidae) evolutionary tree: description of a new genus and species from the Riversleigh World Heritage Area. „Memoirs of Museum Victoria”. 74, s. 256, 2016. (ang.).