Klon jesionolistny

Klon jesionolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	klon
Gatunek	klon jesionolistny
	Nazwa systematyczna
	Acer negundo L.; Sp.Pl.2, 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	; Naturalny zasięg gatunku
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Klon jesionolistny (Acer negundo L.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). W obrębie rodzaju klasyfikowany do sekcji Negundo i serii Negundo^[3]. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej i Środkowej (na południu sięga do Gwatemali i stanu Chiapas w Meksyku)^[3]. Zawleczony, zdziczały i w pełni zadomowiony w wielu częściach świata, także w Polsce. Do Europy i Polski introdukowany został w XVIII–XIX wieku (kenofit). Występuje powszechnie niemal w całym kraju z wyjątkiem części Pomorza i Polski północno-wschodniej^[5]. Zaliczany jest do roślin inwazyjnych – niebezpiecznych dla rodzimej flory^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Osiąga wysokość 18–20^[7]^[8] (25^[9]) m. Formuje szeroką, rozłożystą i nieregularną koronę^[9].
Pień: Drzewo często wielopniowe lub nisko rozgałęzione, pnie zwykle krzywe, pokryte naroślami. Konary pokładające się, pędy pionowe^[7], prętowate i dosyć sztywne, nagie i błyszczące lub pokryte sinym woskowym nalotem^[9]. Kora początkowo oliwkowozielona i gładka, z czasem robi się jasnoszara i spękana, z nieregularną siatką bruzd^[7].
Liście: Nieparzystopierzaste, składające się z 3–5, rzadziej 7–9 listków, osadzonych na krótkich łodyżkach. Listki są jajowate do jajowatolancetowatych, całobrzegie, nieregularnie piłkowane lub klapowane, osiągają długość do 10 cm^[9]. Liście ułożone naprzeciwlegle. Górna powierzchnia liści zielona, dolna owłosiona.
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie, bezpłatkowe. Męskie kwiaty zebrane w zwisające pęczki, żeńskie zebrane w grona^[9].
Owoce: Jednostronnie oskrzydlony, wydłużony orzeszek (tzw. skrzydlak), który rośnie połączony symetrycznie z drugim. Skrzydlaki ustawione są pod kątem ostrym, skrzydełka prawie równoległe^[9].

Liście
Kwiaty żeńskie
Kwiaty męskie
Owoce

Gatunki podobne: Od klonu winnolistnego, klonu palmowego 'Hagomoro' i innych stale trójlistkowych klonów odróżnia się większym rozmiarem i bardziej nieregularnym pokrojem^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Megafanerofit. Gatunek dwupienny. Kwitnie od marca do kwietnia^[8]. Kwiaty pojawiają się jeszcze przed rozwinięciem liści^[9]. Liczba chromosomów: 2n = 26^[8]. Rośnie szybko, ale jest krótkowieczny. Jego kruche gałęzie są często łamane przez wiatry lub śnieg.

Najlepiej rośnie w mieszanych lasach liściastych rosnących na żyznych, wilgotnych glebach. Bardzo odporny na suszę, zanieczyszczenia powietrza oraz mrozy. W Polsce sadzony i zdziczały, najczęściej nad rzekami^[8].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnianych jest kilka taksonów niższego rzędu, w zależności od ujęcia opisywanych w randze podgatunków lub odmian:

Acer negundo var. arizonicum Sarg.^[10]
Acer negundo subsp. californica (Torr. & A. Gray) Wesm.^[3] lub Acer negundo var. californicum (Torr. & A.Gray) Sarg.^[10]
Acer negundo subsp. interius (Britton) Á. Löve & D. Löve^[3] lub Acer negundo var. interior (Britton) Sarg.^[10]
Acer negundo subsp. mexicanum (DC.) Wesm.^[3]^[10]
Acer negundo var. texanum Pax^[3]^[10]
Acer negundo var. violaceum (Booth ex Loudon) H.Jaeger^[10]

Niektóre z barwnych odmian hodowlanych klonu jesionolistnego:

A. negundo 'Auratum' – odmiana żeńska, młode przyrosty jasnożółte, później jasnozielone^[7].
A. negundo 'Elegans' – błyszczące liście z szerokim jasnożółtym brzegiem^[7].
A. negundo 'Flamingo' – młode liście białe do jasnoróżowych z zielonymi plamami, o różowych ogonkach. Dorosłe liście ciemnozielone z białym obrzeżeniem^[7].
A. negundo 'Kelly's Gold' – odmiana żeńska, mała, jaskrawa^[7].
A. negundo 'Variegatum' – odmiana żeńska, o bardzo dekoracyjnych jasnych, białopstrych liściach i owocach z białymi skrzydełkami^[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna: Sprowadzona do Europy w XVII wieku, z czasem zdziczała, rozsiewa się naturalnie, często zachwaszczając otoczenie. Obecnie wyhodowano wiele odmian o kolorowych liściach często z barwnymi obwódkami, które często sadzone są w ogrodach przydomowych. Zwykle są to formy szczepione na pniu. Sposób uprawy: Sadzony z gotowych sadzonek. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Najlepiej rośnie na miejscach słonecznych. Chcąc uzyskać ładny, zagęszczony wygląd korony należy ją systematycznie przycinać.
Inne zastosowania

Bywa wykorzystywany do pozyskiwania syropu klonowego^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Taxon: Acer negundo L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
↑ Acer negundo, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3 .
↑ Gatunki obce w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2017-03-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j OwenO. Johnson OwenO., DavidD. More DavidD., Drzewa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 390, ISBN 978-83-7073-643-9 .
↑ ^a ^b ^c ^d LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 294, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AlicjaA. Szweykowska AlicjaA., JerzyJ. Szweykowski JerzyJ., Słownik botaniczny, wyd. II, zmienione i uzupełnione, Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 373-374, ISBN 83-214-1305-6 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Acer negundo L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-12-28]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-04] (ang.).

[grin-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Taxon: Acer negundo L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).

[iucn-4] Acer negundo, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Zajac-5] AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3 .

[ias-6] Gatunki obce w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2017-03-05].

[Johnson-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j OwenO. Johnson OwenO., DavidD. More DavidD., Drzewa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 390, ISBN 978-83-7073-643-9 .

[Rutkowski-8] LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 294, ISBN 83-01-14342-8 .

[Szweykowscy-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AlicjaA. Szweykowska AlicjaA., JerzyJ. Szweykowski JerzyJ., Słownik botaniczny, wyd. II, zmienione i uzupełnione, Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 373-374, ISBN 83-214-1305-6 .

[powo-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Acer negundo L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-12-28]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]