Kamienice przy ul. Wielkie Garbary 7 w Toruniu
 nr rej. A/947/1-3 z 1 września 1983 r.[1] | |
 Kamienice widziane od ul. Wielkie Garbary w 2023 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Wielkie Garbary 7 |
| Styl architektoniczny | |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′37″N 18°36′36″E/53,010278 18,610000 | |
Kamienice przy ul. Wielkie Garbary 7 w Toruniu – zespół trzech funkcjonujących razem kamienic, znajdujący się w Nowym Mieście w Toruniu. Wpisany do rejestru zabytków.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienice zostały zbudowane na działkach garbarskich[2], pierwotnie pełniły funkcję domów rzemieślniczych[3]. Kamienicę środkową wzniesiono w XV w.[a], kamienicę południowo-wschodnią w XVI w., a kamienicę północno-zachodnią – w XVII w. Obiekty od początku funkcjonują razem[4].
Kamienica północno-zachodnia, pierwotnie gotycka, przeszła w XVII w. gruntowną przebudowę. Od XVII/XVIII w. mieścił się w niej szpital św. Katarzyny, do którego w połowie XVIII w. przyłączono szpital św. Marii Magdaleny. W 1831 roku część frontową ponownie przebudowano, z tego okresu pochodzi klasycystyczna fasada[3].
Do kamienic: środkowej oraz południowo-wschodniej w XVII w. przeniesiono szpital św. św. Piotra i Pawła[3]. W XIX wieku wnętrze środkowej kamienicy przekształcono poprzez wprowadzenie kilku mniejszych pomieszczeń[4], a w okresie międzywojennym tylną izbę zaadaptowano na kaplicę i dobudowano prezbiterium[3].
W latach 1797–1806 w budynkach mieściło się więzienie, a w czasie wojen napoleońskich zespół kamienic uległ zniszczeniu. Niedługo potem, po przeprowadzeniu remontu, ponownie urządzono szpitale, które w 1838 roku zostały przekształcone w nowomiejski szpital mieszczański Neustaedtischer Buergerhospital[3].
Z okazji 400. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w 1873 roku przy Wielkich Garbarach 7 odbyło się uroczyste polskie zgromadzenie naukowe[4]. Po wybudowaniu nowego szpitala przy ul. Przedzamcze, od 1904 kamienice przy ul. Wielkie Garbary przeznaczono jako mieszkania dla pracowników szpitala. W 1936 roku odkryto elewacje gotyckie, a w 1982 roku rozpoczęto remont kamienic. W wyremontowanych domach miał mieścić się hotel dla pielęgniarek[2]. W 1992 roku zespół kamienic został zakupiony przez Pomorski Bank Kredytowy S.A.[4][3], użytkowany jest przez Bank Pekao S.A. w Warszawie I Oddział w Toruniu[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
W skład zespołu wchodzą trzy kamienice. Zostały one skonstruowane na rzutach prostokątów oraz wzniesione z cegły na zaprawie wapiennej, na kamiennych fundamentach[3].
Kamienica północno-zachodnia jest barokowa[4], podpiwniczona, dwukondygnacyjna, z zamkniętymi łukiem koszowym drzwiami wejściowymi w południowo-zachodnim narożu oraz głównym wejściem w osi elewacji północnej. Fasada klasycystyczna, trzyosiowa, zdobiona gzymsami, z płytkim cokołem. Pomieszczenia ułożone są w trzech traktach. Dach obiektu jest dwuspadowy, z trójkątnym szczytem od strony południowo-zachodniej oraz naczółkiem od północnego wschodu[3].
Budynek środkowy gotycki[4], podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z pomieszczeniami w dwóch traktach. Fasada w dolnej części czteroosiowa[3], z profilowanymi łukami blend i portalu[4], w górnej trzyosiowa[3]. Zachowane drzwi wejściowe pochodzą z renesansu[4]. Dach dwuspadowy z naczółkami[3], pochodzi z przełomu XV i XVI wieku[5].
Kamienica południowo-wschodnia (przybudówka środkowego obiektu) jest renesansowa[4], podpiwniczona, dwukondygnacyjna, z pomieszczeniami w dwóch traktach[3]. Fasada dwuosiowa, z fryzem dzielącym kondygnacje. Dach obiektu jest dwuspadowy, z trójkątnym szczytem od strony południowo-zachodniej oraz naczółkiem od północnego wschodu. W piwnicy zachowały się sklepienia kolebkowe[3].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prałat 2018 ↓, s. 20 podaje, że przed rokiem 1370.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Rejmanowski 1994 ↓, s. 381.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Ewelina Nawrocka, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, tzw. biała – Kamienice, nast. szpital św. św. Piotra i Pawła oraz św. Katarzyny, ob. siedziba banku Pekao S.A. [online], zabytek.pl, listopad 2003 [dostęp 2023-03-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-18] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Arkadiusz Skonieczny: Kamienica ul. Wielkie Garbary 7. turystyka.torun.pl, 2008-03-28. [dostęp 2023-03-18].
- ↑ Tajchman 1989 ↓, s. 199.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Prałat. Średniowieczne przekształcenia zespołu trzech budynków przy ul. Mostowej 6 w Toruniu. „Ochrona Zabytków”. 2, 2018.
- Maciej Rejmanowski. Prace konserwatorskie w województwie toruńskim w latach 1975–1990. „Ochrona Zabytków”. 3–4, 1994. ISSN 0029-8247.
- Jan Tajchman. Ze studiów nad więźbami storczykowymi Torunia. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”. 13, 1989.