Jerzy Rosenblatt
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Jerzy Rosenblatt (ur. 6 listopada 1872 w Lublinie, zm. 18 grudnia 1945 w Tel Awiwie[1]) – lekarz, działacz syjonistyczny i samorządowy, członek Rady Stanu Królestwa Polskiego, poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm I, II i III kadencji II RP.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 6 listopada 1872 w Lublinie, w rodzinie Bera (Berysza) – znanego talmudysty[2], zamożnego kupca drzewnego – i Estery Ginsberg. W 1891 ukończył gimnazjum w Warszawie (lub Lublinie?)[3], a następnie studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie studiów związał się z ruchem syjonistycznym. W 1897 uzyskał dyplom lekarza. Specjalizację odbył w klinice uniwersyteckiej w Berlinie i przez kolejne dwa lata praktykował w Wiedniu i w Londynie. W 1899 osiadł w Łodzi i rozpoczął praktykę lekarską prowadząc gabinet laryngologiczny przy ul. Piotrkowskiej 35.
Podczas rewolucji w latach 1905–1907 wspierał żydowskich socjalistów, którzy przy udziale socjalistów polskich udaremniali pogromy ludności żydowskiej[3].
W 1899 był jednym z organizatorów Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności. Był organizatorem Żydowskiego Towarzystwa Muzycznego i Literackiego „Hazomir” („Słowik”) (od 1906, od 1914 prezesem), które miało swoją siedzibę na II piętrze w oficynie posesji przy al. Tadeusza Kościuszki 21, gdzie od frontu mieściło się gimnazjum żeńskie im. E. Orzeszkowej[4]. W 1912 był organizatorem Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego (w 1917 przekształconego w Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe „Bar-Kochiba”) oraz organizatorem żydowskiego skautingu. Był przewodniczącym Rady Opiekuńczej Szkoły Rzemieślniczo-Technicznej Towarzystwa Szerzenia Oświaty i Wiedzy Technicznej wśród Żydów (tzw. Szkoły Jarocińskich „Talmud Tora” przy ul. Średniej, ob. ul. Pomorska). W latach 1925–1928 był przewodniczącym Gminy Żydowskiej w Łodzi. Swoje publicystyczne i polityczne artykuły zamieszczał w gazecie codziennej „Łodzier Togblat” oraz czasopismach żydowskich.
Z pasją przeciwstawiał się antysemityzmowi, szczególnie endeckiemu[5].
W wyniku wyborów przeprowadzonych w styczniu 1917, kandydując z listy Centralnego Żydowskiego Komitetu Wyborczego, został członkiem Rady Miejskiej m. Łodzi[6][7] (pełnił te obowiązki do 1933) i wkrótce jej wiceprzewodniczącym.
W 1918 wszedł w skład Rady Stanu Królestwa Polskiego mianowanej przez Radę Regencyjną. W latach 1919–1935 sprawował mandat posła pierwotnie na Sejm Ustawodawczy, a następnie trzech kolejnych kadencji. Jako zwolennik idei Teodora Herzla był w Łodzi twórcą i przywódcą ruchu syjonistycznego – Łódzkiego Komitetu Syjonistycznego[8]. W 1919 i 1920 był jego prezesem[9][10]. Był wiceprezesem Organizacji Syjonistycznej w Polsce i członkiem Komitetu Światowej Organizacji Syjonistycznej. W 1919 i 1920 był przewodniczącym Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Muzycznego i Literackiego „Hazomir”[11][12]. W 1920 był zastępcą prezesa Klubu Żydowskiego w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 23[13].
Cały czas mieszkał przy ul. Piotrkowskiej 35[14].
Po wybuchu wojny, pod koniec 1939 udało mu się wyjechać z okupowanej Polski przez Austrię do Szwajcarii. Stamtąd wyjechał do Palestyny, gdzie zmarł[3][8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Biblioteka Sejmowa
- ↑ Izaak Kersz, Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1996, s. 25, ISBN 83-86058-69-2, OCLC 169978243.
- ↑ a b c Kempa Andrzej, Szukalak Marek Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych tom I Łódź 2001, Oficyna Bibliofilów, ISBN 83-87522-47-3 s. 130
- ↑ Paweł Spodenkiewicz, Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódź: Łódzka Księgarnia Niezależna, 1998, s. 62, ISBN 83-900619-1-0, OCLC 69454149.
- ↑ Izaak Kersz, Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1996, s. 25, ISBN 83-86058-69-2, OCLC 169978243.
- ↑ Goerne 1919 ↓, s. 81 (PDF – 83).
- ↑ Stawiszyńska 2016 ↓, s. 674.
- ↑ a b Machejek Andrzej, red. nacz.; Żydzi łódzcy. Jews of Łódź, Łódź, Wydawnictwo Hamal 2004, ISBN 83-919329-2-3 s. 71
- ↑ Informator m. Łodzi z kalendarzem 1919 ↓, s. 179 (PDF – 181).
- ↑ Informator m. Łodzi z kalendarzem 1920 ↓, s. 410 (PDF – 148).
- ↑ Informator m. Łodzi z kalendarzem 1919 ↓, s. 189 (PDF – 191).
- ↑ Informator m. Łodzi z kalendarzem 1920 ↓, s. 421 (PDF – 159).
- ↑ Informator m. Łodzi z kalendarzem 1920 ↓, s. 416 (PDF – 154).
- ↑ Żumański (red.) 1937–1939 ↓, s. 360 (PDF – 108), kol. 1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dział informacyjny. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 179, 189 (PDF – 181), luty 1919. Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi (oprac.). Łódź: Nakładem Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2022-01-06].
- Dział informacyjny. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na 1920 rok”. [Cz. 2]. Rok drugi, s. 410, 416, 421 (PDF – 148, 154, 159), luty 1920. Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi (oprac.). Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2022-01-06].
- Jan Fijałek, Janusz Indulski: Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne. Łódź: 1990.
- Antoni Goerne. Wybory do Rady Miejskiej w Łodzi w Styczniu 1917 r.. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 81 (PDF – 83), luty 1919. Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi (oprac.). Łódź: Nakładem Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2022-01-05].
- Andrzej Kempa, Marek Szukalak: Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych tom I. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2001, s. 130. ISBN 83-87522-47-3.
- Izaak Kersz: Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi. Łódź: Oficyna Bibliofilów Marek Szukalak, 1996, s. 25. ISBN 83-86058-69-2.
- Andrzej Machejek (red. nacz.): Żydzi łódzcy. Jews of Łódź. Łódź: Wydawnictwo Hamal, 2004, s. 71 i 77. ISBN 83-919329-2-3.
- Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927 pod red. Henryka Mościckiego i Włodzimierza Dzwonkowskiego, Wydawca Lucjan Złotnicki, Warszawa 1928.
- Szymon Rudnicki: Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004, s. 411-419. ISBN 83-70596-39-8.
- Paweł Spodenkiewicz: Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca. Łódź: Łódzka Księgarnia Niezależna, 1998, s. 62. ISBN 83-900619-1-0.
- Aneta Stawiszyńska: Łódź w latach I wojny światowej. Wyd. I. Oświęcim: Wydawnictwo „Napoleon V”, 2016, s. 674. ISBN 978-83-65495-27-3.
- Antoni Żumański (red.): Księga adresowa miasta Łodzi i województwa łódzkiego z informatorami m. stoł. Warszawy, wojew. krakowskiego, wojew. kieleckiego, wojew. lwowskiego, wojew. poznańskiego, wojew. pomorskiego z m. Gdynią i wojew. śląskiego. Rocznik 1937–1939. Wyd. I. Cz. II: Wykaz mieszkańców miasta Łodzi [L – Ż]. Łódź: Antoni Żumański. Wydawnictwo Księgi Adresowej (pod kontrolą redakcyjną Zarządu Miejskiego w Łodzi), 1937–1939, s. 360 (PDF – 108), kol. 1. [dostęp 2022-01-06]. Tam: Rosenblatt Jerzy, lekarz.