Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi
| Centrum | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Aleja w maju 2007 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°45′42″N 19°27′19″E/51,761528 19,455333 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi – ulica w centrum Łodzi biegnąca od ulicy Zielonej do ulicy Wólczańskiej na obszarze dawnej dzielnicy Śródmieście. Ulica na całej długości znajduje się na terenie osiedla Katedralna i jest południowym przedłużeniem ulicy Zachodniej[1].
Aleja Tadeusza Kościuszki jest przecznicą alei Adama Mickiewicza, położoną równolegle do ulicy Piotrkowskiej. Na odcinku od Zielonej (początek ulicy) do Żwirki, pomiędzy jezdniami przebiega torowisko tramwajowe. Aleja jest jedną z głównych arterii komunikacyjnych centrum Łodzi – przebiega tam trasa Łódzkiego Tramwaju Regionalnego.
Historia ulicy[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy odcinek alei został wytyczony w 1865 r.[2][3]. Od 1873 r. obowiązywała oficjalna nazwa Spacerowa (używano również określeń Promenada i Promenadowa)[2]. W 1875 roku grupa osiemnastu właścicieli posesji położonych przy ulicy Piotrkowskiej pomiędzy numerami 129 a 163, pod przewodnictwem Józefa Gampego i Ernesta Kindermanna, zwróciło się z prośbą do władz miasta o pozwolenie na podział działek (ciągnących się równoleżnikowo od Piotrkowskiej do Wólczańskiej) i wyznaczenie nowej ulicy. Kolejna prośba została przedstawiona w 1884 r., a ostatecznie odcinek ulicy: Rozwadowska (obecnie Zamenhofa) – Św. Anny (obecnie Mickiewicza) wytyczono w 1888 r.[4]. Odcinek figurował na mapach jako Nowo-Spacerowa. Oba odcinki połączono po przejęciu przez Magistrat (1904) części posesji należącej do Braci morawskich, na której znajdował się dom modlitewny[5] i oznaczono jedną nazwą jako Spacerową. W 1913 r. ulicę wydłużono do Karola (obecna ul. Żwirki)[2].
W 1917 r., w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki, nazwę zmieniono na obecnie obowiązującą[2]. Droga miała wtedy dwie jednokierunkowe brukowane jezdnie z deptakiem pośrodku. W 1927 r. na krótkim odcinku uruchomiono tramwaje, a w 1950 r. pojawiły się na całej długości (czyli do Żwirki) – w miejscu zlikwidowanego deptaka, które jeżdżą w tej lokalizacji do dziś[3]. W latach 1940–1945 ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straβe[6]. W 1957 r. ponownie wydłużono ulicę – tym razem do Radwańskiej[2], a w 2016 r. rozpoczęła się budowa kolejnego przedłużenia - do ul. Wólczańskiej[7]. Nowy fragment ulicy oddano do użytku w październiku 2017 r.
Ważniejsze obiekty przy ulicy[edytuj | edytuj kod]
Przy alei Kościuszki znajdują się między innymi:
- nr 1 – kamienica Mieczysława Pinkusa i Jakuba Lende (róg Zielonej)
- nr 4 – rektorat Uniwersytetu Medycznego
- nr 5/7 – wieżowiec Poczty Polskiej
- nr 12 – budynek centrali telefonicznej PAST (obecnie Telekomunikacja Polska)
- nr 14 – łódzki oddział okręgowy NBP
- nr 15 – gmach PKO (pierwotnie siedziba Banku Handlowego w Łodzi)
- nr 19 – Dom Handlowy Zofii Hirszbergowej (obecnie siedziba Miejskiej Pracowni Urbanistycznej)[8]
- nr 21 – kamienica Nissena Rosenbluma
- nr 23/25 – dawna fabryka Maksa Wilczyńskiego i Jakuba Hirszberga[9]
- nr 33/35 – pałac Wilhelma Lürkensa (vis-à-vis pasażu Rubinsteina)
- nr 53 – kamienica Henryka Brautigama
- nr 57 – oddział PZU
- nr 63 – oddział Banku Pekao (dawna łódzka siedziba Banku Gospodarstwa Krajowego)
- nr 65 – gmach dawnego Niemieckiego Gimnazjum Reformowanego (obecnie budynek Uniwersytetu Łódzkiego – Wydział Filologiczny)
- nr 68 – hotel Światowit
- nr 69 – zabytkowa kamienica wielkomiejska
- nr 83 – Izba Skarbowa
- nr 88 – willa Alfreda Jarischa
- nr 93 – kamienica Zygmunta Dejczmana
- nr 98 – Dom Literatów
- nr 107/109 – sąd rejonowy Łódź Śródmieście (dawna siedziba Komitetu PZPR)[10]
- nr 121 – Archiwum Państwowe w Łodzi[11]
Budynki położone pod numerami 1, 4, 14, 15, 33/35, 53, 57, 65, 69, 83, 88 i 93 są wpisane do rejestru zabytków NID[12].
Do listopada 1939 na rogu Kościuszki (nr 2) i Zielonej znajdowała się synagoga reformowana[13].
Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]
Aleją Kościuszki przebiegają linie tramwajowe i autobusowe MPK Łódź łącznie z liniami nocnymi[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Uchwała w sprawie nadania statutu Osiedlu Katedralna. [w:] Akty prawne i projekty aktów prawnych [on-line]. bip.uml.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ a b c d e Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń: Aleja Tadeusza Kościuszki. [w:] Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [on-line]. log.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ a b Tramwaje na alei Tadeusza Kościuszki w latach 1927–1950. mkmlodz.webd.pl; Łódzkie Tramwaje i Autobusy; web.archive. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 147–148.
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 148.
- ↑ Kościuszki Tadeusza Aleja. [w:] Baza: Ulice Łodzi [on-line]. wimbp.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Budowa przedłużenia alei Kościuszki. Będą utrudnienia na Wólczańskiej. dzienniklodzki.pl, 2016-10-13. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ Plan wystawy [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2021-06-20] (pol.).
- ↑ Wiesław Pierzchała: Łódź: odnowiono cenny zabytek przy alei Kościuszki. dzienniklodzki.pl, 2010-09-06. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi. fotopolska.eu. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Archiwum Państwowe w Łodzi; Adresy i telefony. lodz.ap.gov.pl. [dostęp 2019-10-25].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 40 [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Wielka Synagoga. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Trasy i rozkłady jazdy. mpk.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.