Głuptak przylądkowy
| Morus capensis[1] | |||
| (Lichtenstein, 1823) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | głuptak przylądkowy | ||
| Synonimy | |||
| | |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Głuptak przylądkowy[5] (Morus capensis) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny głuptaków (Sulidae), występujący u wybrzeży Afryki. Zagrożony wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku Martin Lichtenstein. Autor nadał gatunkowi nazwę Dysporus capensis, a jako miejsce typowe wskazał Przylądek Dobrej Nadziei[3][6]. Obecnie gatunek ten umieszczany jest w rodzaju Morus[5][7]; nie wyróżnia się podgatunków[2][7]. Głuptak przylądkowy jest blisko spokrewniony z głuptakiem zwyczajnym (Morus bassanus) i głuptakiem australijskim (Morus serrator) – dawniej te trzy taksony zaliczano do jednego gatunku[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała od 85 do 90 cm, masa ok. 2,6 kg[2]. Ubarwienie bardzo podobne do głuptaka zwyczajnego[8]. Dorosły osobnik ma głowę i szyję barwy intensywnie morelowożółtej do złotej, przechodzącej w kolor białawy na gardle, w dolnej części szyi i na czole[2]. Ogon i najbardziej zewnętrzny brzeg skrzydeł czarny; na gardle wyraźny czarny prążek[8]; wokół oczu widoczna czarna skóra[9]. Reszta upierzenia biała[9].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Tereny lęgowe na wyspach południowo-zachodniej i południowej Afryki (w Namibii i RPA)[2]. Poza sezonem lęgowym osobniki dorosłe są zazwyczaj osiadłe[2] i przebywają w odległości do 500 km od kolonii lęgowych, niekiedy znacznie dalej[9]; ptaki młode rozpraszają się wzdłuż wybrzeży i spotyka się je od Zatoki Gwinejskiej do Kanału Mozambickiego; wyjątkowo dalej – na wybrzeżach Tanzanii i Kenii[2].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Środowisko
- Głuptaki przylądkowe występują na wodach przybrzeżnych i morskich, zwykle nie dalej niż 120 km od lądu. Żerują głównie w rejonie szelfu kontynentalnego, czasem również na wodach pelagialnych. Rozmnażają się na otwartych przestrzeniach na płaskich lub łagodnie nachylonych przybrzeżnych wyspach[9].
- Rozmnażanie
- Sezon lęgowy trwa od września do kwietnia[2]. Gniazdują na ziemi, zwykle w dużych koloniach[2]. W zniesieniu jedno, rzadko dwa jaja. Inkubacja trwa około 44 dni. Młode są w pełni opierzone w wieku około 97 dni[9].
- Pożywienie
- Ryby, w tym sardynka pacyficzna (Sardinops sagax), sardela kapska (Engraulis capensis), makrelosz (Scomberesox saurus), makrela japońska (Scomber japonicus) i ostroboki (Trachurus)[9]. Pokarm zdobywają nurkując do wody z dużej wysokości, typowo ponad 20 m[9]. Niekiedy w poszukiwaniu zdobyczy podążają za statkami rybackimi[9].
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2017 roku klasyfikuje głuptaka przylądkowego jako gatunek zagrożony (EN, Endangered). Poprzednio miał on status gatunku narażonego (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacuje się na około 246 tysięcy dorosłych osobników, a jej trend oceniany jest jako spadkowy. Najliczniejsza kolonia znajduje się na wysepce Bird Island w zatoce Algoa (RPA), jej liczebność szacowana jest na 81 tysięcy par[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Morus capensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Carboneras, C., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Cape Gannet (Morus capensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ a b D. Lepage: Cape Gannet Morus capensis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-24]. (ang.).
- ↑ a b Morus capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: SULIDAE Reichenbach, 1849 (1836) - GŁUPTAKI - GANNETS AND BOOBIES (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-09-26].
- ↑ M. Lichtenstein, Verzeichniss der Doubletten des Zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin, Berlin 1823, s. 86–87 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-24]. (ang.).
- ↑ a b Encyklopedia Dzikich Zwierząt: Wybrzeża morskie. ISBN 83-7129-616-9
- ↑ a b c d e f g h T. Dewey: Morus capensis. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2009. [dostęp 2022-11-24]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).