Czas przeszły w języku angielskim

Czas przeszły w języku angielskim – opis sposobów wyrażania przeszłości i konstrukcji oddających przeszłość w języku angielskim. W tym języku istnieje kilka sposobów opisywania przeszłości. Do opisu wydarzeń, które rzutują na obecną rzeczywistość, używa się czasu teraźniejszego Present Perfect, a do zdarzeń, które zaczęły się w przeszłości, a trwają obecnie – Present Perfect Progressive. Najczęściej używanym czasem jest Past Simple. Opisuje on czynności przeszłe niemające związku z teraźniejszością. Do opisu wydarzeń trwających w danym momencie bądź też rozgrywających się przez dłuższy okres używa się Past Progressive. Wreszcie w języku angielskim istnieje czas zaprzeszły opisujący uprzedniość jednego zdarzenia wobec innego.

Sposoby opisywania przeszłości[edytuj | edytuj kod]

Przeszłość można w języku angielskim wyrazić w następujący sposób:

• Jednym z czasów formalnie przeszłych: Past simple, Past progressive, Past perfect, Past perfect progressive
• Jeśli opisywane zdarzenie bądź stan koreluje z teraźniejszością, czasem Present Perfect lub Present perfect progressive. Używa się go dla opisu zdarzeń, które, choć wydarzyły się w przeszłości, mają wpływ na teraźniejszość^[1]: She has spilled her coffee → Ona rozlała kawę (zatem musi wytrzeć plamę).
• Czynność, która rozpoczęła się w przeszłości, a toczy się w chwili obecnej, wyraża czas Present Perfect Progressive^[2]: I've been waiting for you since 3 o`clock → Czekam na ciebie od trzeciej.
• Jeśli jest opisywana przeszłość z punktu widzenia w przyszłości, używa się czasu Future perfect.
• Pewność odnośnie do wydarzeń przeszłych może wyrażać jeden z czasów przeszłych, najczęściej czas zaprzyszły^[3]: As you will have noticed, we have a new manager → Jak zapewne zauważyliście, mamy nowego dyrektora.

Past simple (Czas przeszły prosty)[edytuj | edytuj kod]

Czas tworzy się dodając końcówkę -d lub -ed do formy bezokolicznika. Pytania tworzy się przy pomocy operatora did^[4]: He went there early. Did he go there early? W przypadku czasowników nieregularnych używa się odpowiedniej formy.

Wymawia się następująco^[4]:

• /d/ po głoskach dźwięcznych i samogłoskach: played /ˈpleɪd/
• /t/ po spółgłoskach bezdźwięcznych: helped /helpt/
• /ɪd/ po d i t: visited /ˈvɪzɪtɪd/.

Zobacz hasło Tablica czasowników nieregularnych w Wikisłowniku

Wyjątek stanowi czasownik "to be"^[5].

Czas Past Simple używany jest:

• Do wyrażenia czynności przeszłej wykonanej w ściśle określonym czasie^[6]: I came back at ten o’clock yesterday. = Wróciłem wczoraj o dziesiątej.
• Do wyrażenia czynności przeszłej zakończonej, bez skutków w teraźniejszości.
• W opisach sekwencji wydarzeń przeszłych. Jest często używany do narracji o wydarzeniach przeszłych, używany w opowiadaniach itp.^[7]: I woke up, got up and left. And suddenly, I spotted him in the crowd. → Obudziłem się, wstałem i wyszedłem. I nagle dostrzegłem go w tłumie. Również: When he came, I gave him some money. → Kiedy przyszedł, dałem mu trochę pieniędzy.
• Do opisu czynności przeszłej krótkotrwałej i jednorazowej, przerywającej inną czynność w przeszłości^[8]: The telephone rang, when I was watching TV = Telefon zadzwonił, kiedy oglądałem telewizję.
• Do opisywanych stanów w przeszłości^[9]: Once there was a fisherman, who lived in a little house by the sea → Był raz rybak, który mieszkał w domku nad morzem.
• Do sygnalizowania czynności zwyczajowych lub powtarzalnych^[6]: Every morning he got up and ate breakfast before he went to work.
• Do opisu zdarzenia uprzedniego, jeśli jest oczywiste, że dane zdarzenie zaszło przed innym, zamiast czasu zaprzeszłego^[10]: ''When the play finished, the audience left quickly → Kiedy sztuka się skończyła, publiczność szybko wyszła.
• W mowie zależnej w miejsce Present Simple^[11]: She thought I needed help → Myślała, że potrzebuję pomocy.
• Do opisania zdarzenia nierzeczywistego lub mało prawdopodobnego w teraźniejszości (tryb warunkowy II)^[6]: If you bought the car, you couldn’t afford much more → Gdybyś kupił ten samochód, na wiele więcej nie byłoby cię stać.

Past perfect (Czas zaprzeszły)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Mowa zależna w języku angielskim.

Czas zaprzeszły tworzy się za pomocą czasownika posiłkowego have w czasie przeszłym prostym oraz imiesłowu biernego czasownika głównego^[1], np. I had listened → Słuchałem (był).

Czas zaprzeszły używany jest do wyrażenia:

• Czynności wykonanej w przeszłości przed inną czynnością przeszłą^[10]: When they came to see me, I had' already left. → Kiedy przyszli się ze mną zobaczyć, ja już wyszedłem (już mnie nie było). The army had won the battle, before they crossed the river → Armia wygrała bitwę zanim przeszła rzekę.
• Z przyimkami after, when, as soon as^[12]: He went to Paris as soon as he had passed his exams → Wyjechał do Paryża, skoro tylko zdał egzaminy.
• Po zwrocie it was the first time^[13]: It was the first time I had heard her sing → To był pierwszy raz, kiedy usłyszałem, jak śpiewa.
• Do opisu życzeń i nadziei, które się nie spełniły^[13]: I had hoped we would leave tomorrow → Miałem nadzieję, że wyjedziemy jutor. I had intended to see the film, but then you came → Zamierzałem obejrzeć film, ale wtedy ty przyszedłeś.
• Do opisu zdarzenia nierzeczywistego w przeszłości, będącego warunkiem do zaistnienia zdarzenia, które nie zaszło (III okres warunkowy)^[10]: If you had bought a car, you couldn’t have afforded a holiday abroad → Gdybyś kupił auto, nie stać by cię było na wakacje za granicą.
• W mowie zależnej w miejsce czasów Past Simple i Present Perfect^[13]: She announced that the rain had stopped → Obwieściła, że przestało padać.

Past progressive (Czas przeszły postępujący)[edytuj | edytuj kod]

Czas przeszły postępujący jest tworzony za pomocą operatora to be w czasie Past Simple (was, were) i czasownika głównego w formie gerund, np. I was listening → Słuchałem.

Czas Past progressive jest używany w następujących sytuacjach:

• Dla podkreślenia, że w danym momencie czynność byłą w trakcie trwania^[14]: At 9 p.m. we were having dinner → O dziewiątej wieczorem byliśmy w trakcie kolacji.
• Do wyrażenia czynności przeszłej będącej tłem dla innej czynności przeszłej, której czas istnienia był krótszy^[15] The war was raging around us, when we saw each other last time. → Wojna szalała wokół, kiedy widzieliśmy się po raz ostatni.
• Do wyrażenia czynności przeszłej, długotrwałej, przerwanej przez inną^[15]: The telephone rang when I was having a bath → Telefon zadzwonił, jak się kąpałem.
• Do wyrażenia zdarzenia, które trwało przez pewien okres, dla podkreślenia jego długotrwałości. Często oznacza to, że opisywana czynność nie zakończyła się^[15]: They were talking in a loud voice all over the night and I couldn’t sleep. → Rozmawiali głośno przez całą noc i nie mogłem spać.
• Do wyrażenia czynności wykonywanych równolegle przez pewien czas w przeszłości^[15]: John was playing football while she was doing her homework. → John grał w piłkę, podczas gdy ona odrabiała pracę domową.
• Do opisu krótkich, czasowych zdarzeń^[14]: When I got home, water was running down the kitchen walls → Kiedy wróciłem do domu, woda w kuchni ciekła po ścianach.
• Jeśli mówiący chce zaznaczyć, że coś było tłem, a nie zdarzeniem, na którym chce się skupić^[14]: I was having lunch with the President yesterday and he said... → Byłem na lunchu z prezydentem i on powiedział...
• Do wyrażenia faktu, że czynność zdarzała się często, choć nagle i niespodziewanie^[14]: Ann was always coming unanounced → Ann zawsze przychodziła niezapowiedziana.
• Dla opisania nierealnego warunku w teraźniejszości, zwłaszcza jeśli miałby on trwać jakiś czas^[15]: I’d be happier if I were loosing weight → Byłbym szczęśliwszy, gdybym chudł.
• Dla opisu relacjonowanej czynności w mowie zależnej w miejsce czasu Present Progressive, zwłaszcza jeśli miałaby się wydarzyć w najbliższym czasie bądź byłąby długotrwała^[15]: She told me she was getting maried → Powiedziała, że wychodzi za mąż. He said he was reading Dostoyevski → Powiedział, że czyta Dostojewskiego.

Past perfect progressive (Czas zaprzeszły postępujący)[edytuj | edytuj kod]

Czas zaprzeszły ciągły tworzy się za pomocą operatora have w formie had, imiesłowu biernego czasownika be (been) oraz formy gerund czasownika głównego: I had been listening.

Czas zaprzeszły ciągły jest używany:

• Do wyrażenia czynności przeszłej wykonywanej od jakiegoś czasu przed inną czynnością przeszłą^[16]: They had been reading a book (for some time), when John entered the room. → Od jakiegoś czasu czytali książkę, kiedy John wszedł do pokoju.
• Dla powiedzenia, jak długo trwało zdarzenie do pewnego momentu^[17]: We had been walking since the sunrise and we were hungry → Spacerowaliśmy od wschodu słońca, a byliśmy głodni.
• Do podkreślenia raczej ciągłości niż zakończenia zdarzenia^[17]: I had been reading science fiction and my mind was full of strange images → Czytałem science fiction i mój umysł wypełniały dziwne obrazy. Ale: I had read all the magazines and got bored → Przeczytałem wszystkie czasopisma i znudziłem się.
• Czas zaprzeszły ciągły mówi raczej o bardziej krótkotrwałych sytuacjach^[17]: My legs were stiffed, because I had been standing still for a long time → Zesztywniały mi nogi, bo stałem nieruchomo przez długi czas. Ale: The tree that blew down had stood there for 500 years → Drzewo, które zdmuchnął wiatr, stało tam 500 lat.
• W mowie zależnej w miejsce czasów Past Progressive i Present Perfect Progressive^[13]: Mary’s mother said she’d been having a wonderful time in Italy → Matka Mary powiedziała, że świetnie się bawiła we Włoszech.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Geoffrey Leech: An A – Z of English Grammar and Usage. Harlow: Longman, 2001, s. 61. ISBN 0-582-40574-2.
• Michael Swan: Practical English Usage. Oxford: Oxford University Press, 2015, s. 81. ISBN 978-0-19-442098-3.
• Antoni Prejbisz, B. Jasińska, S. Kryński, R. Gozdawa-Gołębiowski: Nowa gramatyka angielska w ćwiczeniach. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1997. ISBN 83-7195-192-2.