50 groszy 1938
| |||
| Dane podstawowe | |||
| Emitent | |||
|---|---|---|---|
| Nominał | 50 groszy | ||
| Rocznik | 1938 | ||
| Emisja | |||
| Mennica | |||
| Nakład | 32 260 000 szt. | ||
| Data emisji | |||
| Data wycofania | 1 sierpnia 1942 | ||
| Projektant | Józef Aumiller (awers), | ||
| Opis fizyczny | |||
| Masa | 5 g | ||
| Średnica | 23 mm | ||
| Materiał | żelazo / żelazo niklowane | ||
| Rant | gładki | ||
| Stempel | |||
| Uwagi | |||
50 groszy 1938 – moneta pięćdziesięciogroszowa, wprowadzona do obiegu dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 26 sierpnia 1939 r. (Dz.U. z 1939 r. nr 78, poz. 520)[1] oraz ponownie rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z 23 kwietnia 1940 r[2]. Krążyła w obiegu w Generalnym Gubernatorstwie[3][4]. Została wycofana 1 sierpnia 1942 r. rozporządzeniem Generalnego Gubernatora z 20 czerwca 1942 r. z powodu licznych fałszerstw[3][5]. Ostatecznie pięćdziesięciogroszówki można było wymienić do dnia 30 września 1942 r[6].
Awers[edytuj | edytuj kod]
W centralnym punkcie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej rok „1938", pod łapą orła znak mennicy w Warszawie, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”[7].
Rewers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie monety znajdują się cyfry „50", pod spodem napis „GROSZY”, całość otoczona ozdobnym wieńcem[8].
Rewers jest identyczny z rewersem monety 50 groszy 1923[9].
Nakład[edytuj | edytuj kod]
Monetę wybito w mennicy w Warszawie, na krążkach stalowych bądź stalowych niklowanych, o średnicy 23 mm, masie 5 gramów, z rantem gładkim. Całkowity nakład monety wyniósł 32 260 000 sztuk[3], z czego 95% to monety niklowane[5].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Godło na monecie jest zgodne ze wzorem Godła Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzonym 13 grudnia 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[3].
Pomimo podpisania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej odpowiedniego aktu dopiero na 5 dni przed wybuchem II wojny światowej, stwierdzono udokumentowane przypadki obecności tej monety w wojskowych garnizonach Wielkopolski już w pierwszym kwartale 1939 roku (Wągrowiec)[3]. Najprawdopodobniej wypłacano nimi żołd, w związku z brakami groszowych monet niklowych, naruszając w ten sposób zapasy rozlokowane w tajemnicy, w ramach przygotowań do przewidywanej wojny[3].
W części katalogów zamieszczona jest informacja o odmianach bez znaku mennicy bitych zarówno w stali jak i w stali niklowanej[10]. Jednak w Przeglądzie Numizmatycznym 1/1998, w artykule Roberta Kotera, zostało wykazane na podstawie badań mikroskopowych, że znak mennicy występuje na wszystkich monetach tego rocznika, ale czasami jest wybity bardzo słabo, wręcz niezauważalnie gołym okiem[3][8].
Istnieją trzy wersje stempla rewersu – cecha dystynktywna to połączenie bądź nie, na górze lub na dole, liter G i R[11].
Wersje próbne[edytuj | edytuj kod]
Katalogi podają informację o istnieniu próbnej wersji monety w stali (100 sztuk), stali niklowanej i aluminium, jak również w stali i stali niklowanej na krążku o średnicy zwiększonej do 24,5 mm[8].
Wg katalogów powstały dwa konkurencyjne projekty pięćdziesięciogroszówki z 1938 r.[8]:
- z awersem o rysunku jak w roku 1923 (ze starym orłem Wojciecha Jastrzębowskiego), wybita w brązie albo żelazie,
- z rewersem z dużymi cyframi 50 i z nowym orłem (Józefa Aumillera), wybita na krążkach o średnicy 24,5 mm z żelaza niklowanego, aluminium albo miedzioniklu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- 50 groszy 1923
- 50 groszy 1938 Duże cyfry 50
- 50 groszy 1938 Stary orzeł
- 20 groszy 1938
- 20 groszy 1938 Stary orzeł
- 10 groszy 1938
- 50 groszy
- lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej
- lista monet wprowadzonych do obiegu w okresie GG
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 143–146, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 147, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d e f g Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, 2010.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 29, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ „Nowy Kurier Warszawski”, 160, 6 lipca 1942.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1982, wyd. VI poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 36–37.
- ↑ a b c d Janusz Parchimowicz, Monety polskie, 2003.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1982, wyd. VI poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 17–18.
- ↑ Fischer, Katalog monet polskich 2012 XX, XXI w. i monety koronne Stanisława Augusta Poniatowskiego, 2012.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wyd. 2, Szczecin: Nefryt, 2021, s. 81, ISBN 978-83-87355-97-5.