Wojciech Jastrzębowski (artysta)
 Wojciech Jastrzębowski w 1935 roku | |
| Data i miejsce urodzenia | 25 lutego 1884 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 9 marca 1963 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
         | |
Wojciech Jastrzębowski, ps. „Wojtek” (ur. 25 lutego 1884 w Warszawie, zm. 9 marca 1963 tamże) – polski artysta, projektujący sztukę użytkową i grafikę m.in. w stylu secesji. W latach 1935–1938 był senatorem RP IV kadencji powołanym przez prezydenta Polski.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Władysława, ilustratora pism warszawskich, i Leony (Teony) ze Staweckich. Uczęszczał do prywatnej szkoły realnej J. Pankiewicza w Warszawie. W 1904 ukończył naukę w warszawskiej szkole realnej Witolda Wróblewskiego, gdzie lekcje rysunku prowadził Jan Kauzik i rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Jana Stanisławskiego. W 1909 otrzymał stypendium i wyjechał na dwuletnie studia do Paryża. Po powrocie w 1911 był współzałożycielem stowarzyszenia Architektura, Rzeźba, Malarstwo i Rzemiosło, które w 1913 zmieniło nazwę na Warsztaty Krakowskie. Warsztaty zajmowały się projektowaniem i wykonywaniem wzornictwa przemysłowego[1]. Pracownia ta wzorowała się na Wiener Werkstätte. Od 1912 był kierownikiem artystycznym i wykładowcą na Kursach dla Rzemieślników organizowanych w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie. Równolegle prowadził Kurs Sztuki Stosowanej w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych dla kobiet Marii Niedzielskiej.
Od 1912 był członkiem Związku Strzeleckiego. W 1914 wstąpił do batalionu warszawskiego Legionów Polskich, służył w 5 kompanii V baonu 3 pułku piechoty, a następnie w 5 kompanii VI baonu 7 pułku piechoty. Następnie został podoficerem ordynansowym w 1 pułku piechoty, po awansie na sierżanta przeniesiony do kompanii rekruckiej. W 1917 był urlopowany i w tym czasie prowadził kurs rysunku i malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. W 1918 został zaszeregowany do Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w obronie Lwowa.
Po przejściu do rezerwy w grudniu 1921 przeprowadził się do Warszawy i otrzymał stanowisko kierownika artystycznych Gmachów Reprezentacyjnych. W 1922 wygrał konkurs na projekt monet obiegowych. Równocześnie został członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Grafika Polska” oraz zaczął nauczać w Szkole Sztuk Pięknych, gdzie zainicjował powstanie doświadczalnego warsztatu stolarskiego, który był zaczątkiem Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej (podobne Towarzystwo działało w Krakowie od 1901). Wkrótce po uruchomieniu warsztatu został kierownikiem artystycznym i jednym z projektantów w pracowni kilimów w Henrykowie. W 1923 otrzymał tytuł profesora Szkoły Sztuk Pięknych, a trzy lata później został współorganizatorem Spółdzielni Artystów Plastyków ŁAD. W 1928 został dyrektorem Departamentu Sztuki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, funkcję tę pełnił do 1930.
W 1934 rząd polski podjął decyzję o budowie dwóch transatlantyków, o ich wystroju miała decydować specjalnie powołana Podkomisja Artystyczna, której przewodniczącym został Wojciech Jastrzębowski. Rok później artysta został wybrany na prorektora Akademii Sztuk Pięknych, a od 1936 do wybuchu II wojny światowej był rektorem tej uczelni[2]. W 1939 znalazł się w Londynie, gdzie został rzeczoznawcą i kierownikiem artystycznym wystaw twórczości polskiej, które organizowało zlokalizowane w Londynie Ministerstwo Informacji i Dokumentacji. Od 1943 był prezesem Decorative Arts Studio, a od 1946 był wykładowcą w założonym przez Mariana Bohusz-Szyszko Polskim Studium Malarstwa i Grafiki Użytkowej.
W 1947 powrócił do Polski i rozpoczął współpracę z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji (późniejszy Instytut Wzornictwa Przemysłowego), w tym samym roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1951 został przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, funkcję tę pełnił do 1959. Równocześnie od 1953 przez pięć lat był przewodniczącym Rady Naukowej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i rzeczoznawcą w Komisji Planowania Sztuk Plastycznych Rady Kultury i Sztuki[3]. W 1958 zaprojektował m.in. awers obiegowej monety 5-złotowej z wizerunkiem rybaka[4][5].
Zmarł w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Aleja Zasłużonych-1-125,126)[6].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Wojciech Jastrzębowski był wszechstronnie uzdolnionym plastykiem, w ogromnej liczbie projektów jego autorstwa znajdują się obrazy, plakaty, afisze, ilustracje czasopism i książek, polichromie, kilimy, medale, projekty wnętrz, projekty pomników, witraże, metaloplastyka, projekty mebli, projekty monet (1924 i 1958), wzory neonów, organizacja plastyczna imprez, heraldyka, projekty znaczków pocztowych. Wielkim sukcesem była dla Jastrzębowskiego paryska wystawa światowa w roku 1925[7]. Zaprojektował też m.in. wnętrza gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1924) oraz wnętrza statków MS Piłsudski i MS Batory (1934–1936).
Jego dwie prace (puchary) zostały zgłoszone do Olimpijskiego Konkursu Sztuki i Literatury na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles (1932), ale nie uzyskały wyróżnienia[8].
Sylwetkę twórczą Wojciecha Jastrzębowskiego zarysował w skrócie Maciej Masłowski w następujący sposób[9]:
[...]>>Jeden człowiek – nie, bo naprawdę trzech ludzi – artysta, wychowawca i działacz – wspierając się nawzajem radą i zręcznością ręki, doświadczeniem i pracą – stworzyło wspólnym solidarnym wysiłkiem wielką sprawę, której na imię Wojciech Jastrzębowski.<<[...]
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1961)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie: 1935, 11 lipca 1955[10])
- Krzyż Niepodległości (24 maja 1932)[11]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[12]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[13]
- Odznaka „Za wierną służbę” (1916)
- Komandor Orderu Korony Jugosłowiańskiej (Jugosławia, 1933)
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 1926)
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Państwowa Nagroda Plastyczna (1933)
- Nagroda plastyczna Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1934)[14]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- 1 grosz wzór 1923
- 2 grosze wzór 1923
- 5 groszy wzór 1923
- 10 groszy 1923
- 20 groszy 1923
- 50 groszy 1923
- 5 złotych 1930 Sztandar
- 10 złotych 1934 Klamry
- 2 złote wzór 1958
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Józef A. Mrozek: Polskie wzornictwo XX wieku. culture.pl, 2001. [dostęp 2010-03-25].
- ↑ Poczet Rektorów [online], Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie [dostęp 2021-12-06] (pol.).
- ↑ Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. culture.pl, 2008-06. [dostęp 2010-03-25].
- ↑ PRL: Monety obiegowe. Rybak z siecią, nominał. m4n.pl. [dostęp 2009-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 marca 2015)].
- ↑ Rewers przedstawiający postać rybaka wykonał Józef Gosławski
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Wojciech Jastrzębowski, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
- ↑ Maciej Masłowski: Z dziejów polskiej sztuki stosowanej – Wojciech Jastrzębowski (1884–1963) – zob.: internetowa witryna „CultureAve.com” - część I - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-i/ [dostęp: 2018-07-01] i część II - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-ii/ [dostęp: 2018-07-01]
- ↑ Zbigniew Porada, Olimpijczycy z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2014, s. 60–62.
- ↑ Maciej Masłowski: Studium monograficzne w związku z uroczystościami jubileuszu 50-lecia pracy twórczej artysty, opracowany dla Związku Polskich Artystów Plastyków, 1961-1962 - zob.: https://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-i/ (dostęp: 2023-4-18)
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 121, poz. 152 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Ksawery Dunikowski laureatem nagrody plastycznej M. W. R. i O. P.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 77 z 2 kwietnia 1936.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa 1938, s. 296.
- Włodzimierz Bartoszewicz, Buda na Powiślu PIW 1966.
- Artyści plastycy okręgu warszawskiego 1945–1970. Słownik biograficzny (przewodniczący rady programowej Andrzej Janota), Warszawa 1972, s. 211–212.
- M. Wallis, Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1974.
- Jerzy Waldorff, Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, ISBN 83-03-00758-0.
- Maciej Masłowski: Z dziejów polskiej sztuki stosowanej – Wojciech Jastrzębowski (1884–1963) – zob.: internetowa witryna „CultureAve.com” - część I - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-i/ [dostęp: 2018-07-01] i część II - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-ii/ [dostęp: 2018-07-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Jastrzębowski. asp.waw.pl. [dostęp 2017-05-23].
- Wojciech Jastrzębowski. artlist.pl. [dostęp 2013-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
- Wojciech Jastrzębowski. senat.edu.pl. [dostęp 2013-06-01].
- Designer of the Second Republic. Culture.pl. [dostęp 2013-06-01]. (ang.).