تیفیناغ

تیفیناغ (طوارقی :ⵜⴼⵏⵗ یا ⵜⴼⵉⵏⵗ) خطی است که برای نوشتن زبان‌های بربری استفاده می‌شود. تیفیناغ از الفبای باستانی لیبیقی گرفته شده‌است.^[۱] تیفیناغ سنتی که گاهی تیفیناغ طوارقی نیز نامیده می‌شود، هنوز مورد علاقه بربرهای طوارقی صحرا در جنوب الجزایر، شمال شرقی مالی، شمال نیجر و شمال بورکینافاسو برای نوشتن زبان بربری طوارقی است. تیفیناغ نو (ⵜⵉⴼⵉⵏⴰⵖ) الفبایی بود که توسط فرهنگستان بربری برای استفاده در مناطق قبایلی ایجاد شد. از آن زمان از این الفبا برای نوشتن بربری در سراسر آفریقای شمالی استفاده می‌شود.^[۲]

تیفیناغ یکی از سه خط اصلی بربری در کنار الفبای لاتین و خط عربی است.^[۳] تیفیناغ خط رسمی آمازیغی، زبان رسمی مراکش است. با این حال، خارج از کاربردهای فرهنگی نمادین، لاتین خط غالب برای نوشتن زبان‌های بربری هم در مراکش و هم در سراسر آفریقای شمالی باقی مانده‌است.^[۴]

حروف[ویرایش]

یونی‌کد	تصویر	فونت	نویسه‌گردانی			نام
یونی‌کد	تصویر	فونت	لاتین	عربی	IPA	نام
U+2D30		ⴰ	a	ا‎	æ	ya
U+2D31		ⴱ	b	ب‎ ڥ‎ ڤ‎	b	yab
U+2D32		ⴲ	b	ٻ‎	β	yab fricative
U+2D33		ⴳ	g	ݣ ڨ‎	ɡ	yag
U+2D34		ⴴ	g	ݣ‎ ڨ‎	ɣ	yag fricative
U+2D35		ⴵ	dj, ǧ	ج‎	d͡ʒ	Berber Academy yadj
U+2D36		ⴶ	dj, ǧ	ج‎	d͡ʒ	yadj
U+2D37		ⴷ	d	د‎	d	yad
U+2D38		ⴸ	d	ذ‎	ð	yad fricative
U+2D39		ⴹ	ḍ	ض‎	dˤ	yaḍ
U+2D3A		ⴺ	ḍ	ظ‎	ðˤ	yaḍ fricative
U+2D3B		ⴻ	e	ه‎	ə	yey
U+2D3C		ⴼ	f	ف‎	f	yaf
U+2D3D		ⴽ	k	ک‎	k	yak
U+2D3E		ⴾ	k	ک‎	k	Tuareg yak
U+2D3F		ⴿ	k	ک‎	x	yak fricative
U+2D40		ⵀ	h b	ھ‎ ب‎	h b	yah = Tuareg yab
U+2D41		ⵁ	h	ھ‎	h	Berber Academy yah
U+2D42		ⵂ	h	ھ‎	h	Tuareg yah
U+2D43		ⵃ	ḥ	ح‎	ħ	yaḥ
U+2D44		ⵄ	ʕ (ɛ)	ع‎	ʕ	yaʕ (yaɛ)
U+2D45		ⵅ	kh (x)	خ‎	χ	yax
U+2D46		ⵆ	kh (x)	خ‎	χ	Tuareg yax
U+2D47		ⵇ	q	ق‎	q	yaq
U+2D48		ⵈ	q	ق‎	q	Tuareg yaq
U+2D49		ⵉ	i	ي‎	i	yi
U+2D4A		ⵊ	j	ج‎ ژ‎	ʒ	yaj
U+2D4B		ⵋ	j	ج‎	ʒ	Ahaggar yaj
U+2D4C		ⵌ	j	ج‎ ژ‎	ʒ	Tuareg yaj
U+2D4D		ⵍ	l	ل‎	l	yal

یونی‌کد	تصویر	فونت	نویسه‌گردانی			نام
یونی‌کد	تصویر	فونت	لاتین	عربی	IPA	نام
U+2D4E		ⵎ	m	م‎	m	yam
U+2D4F		ⵏ	n	ن‎	n	yan
U+2D50		ⵐ	ny	ني‎ ݧ‎	ɲ	Tuareg yagn
U+2D51		ⵑ	ng	نڭ‎ ڨ‎	ŋ	Tuareg yang
U+2D52		ⵒ	p	پ‎	p	yap
U+2D53		ⵓ	u w	و‎ ۉ‎	w	yu = Tuareg yaw
U+2D54		ⵔ	r	ر‎	r	yar
U+2D55		ⵕ	ṛ	ڕ‎ ڑ‎	rˤ	yaṛ
U+2D56		ⵖ	gh (ɣ)	غ‎	ɣ	yaɣ
U+2D57		ⵗ	gh (ɣ)	غ‎	ɣ	Tuareg yaɣ
U+2D58		ⵘ	gh (ɣ) j	غ‎ ج‎	ɣ ʒ	Aïr yaɣ = Adrar yaj
U+2D59		ⵙ	s	س‎	s	yas
U+2D5A		ⵚ	ṣ	ص‎	sˤ	yaṣ
U+2D5B		ⵛ	sh, c (š)	ش‎	ʃ	yaš (yac)
U+2D5C		ⵜ	t	ت‎	t	yat
U+2D5D		ⵝ	t	ث‎	θ	yat fricative
U+2D5E		ⵞ	ch, č (tš)	تش‎ چ‎ ڜ‎	t͡ʃ	yatš (yač)
U+2D5F		ⵟ	ṭ	ط‎	tˤ	yaṭ
U+2D60		ⵠ	v	ۋ‎ ڥ‎ ڤ‎	v	yav
U+2D61		ⵡ	w	و‎	w	yaw
U+2D62		ⵢ	y	ي‎	j	yay
U+2D63		ⵣ	z	ز‎	z	yaz
U+2D64		ⵤ	z	ز‎	z	Tawellemet yaz = Harpoon yaz
U+2D65		ⵥ	ẓ	ژ‎ ڞ‎	zˤ	yaẓ
U+2D66		ⵦ	e		e	ye (APT)
U+2D67		ⵧ	o		o	yo (APT)
U+2D6F		ⵯ	+ʷ	+ ٗ‎	ʷ	Labio-velarization mark = Tamatart ≈ <super> 2D61

دونگاره‌ها (در صورت بودن لیگچر)

یونی‌کد	تصویر	فونت	نویسه‌گردانی			نام
یونی‌کد	تصویر	فونت	لاتین	عربی	IPA	نام
U+2D5C U+2D59		ⵜⵙ	ts	تس‎ ت‎ ښ‎	t͡s	yats
U+2D37 U+2D63		ⴷⵣ	dz	دز‎	d͡z	yadz

یونی‌کد	تصویر	فونت	نویسه‌گردانی			نام
یونی‌کد	تصویر	فونت	لاتین	عربی	IPA	نام
U+2D5C U+2D5B		ⵜⵛ	ch (tš)	تش‎ چ‎ ڜ‎	t͡ʃ	yatš
U+2D37 U+2D4A		ⴷⵊ	dj	دج‎ ج‎	d͡ʒ	yadj

منابع[ویرایش]

↑ LBI LIBYCO-BERBER INSCRIPTIONS ONLINE DATABASE
↑ Campbell, George L. (2012). The Routledge handbook of scripts and alphabets. Christopher Moseley (2nd ed.). Milton Park, Abingdon, Oxon: Routledge. pp. 58–59. ISBN 978-0-203-86548-4. OCLC 810078009.
↑ Soulaimani, Dris (2016-01-02). "Writing and rewriting Amazigh/Berber identity: Orthographies and language ideologies". Writing Systems Research. 8 (1): 2–5. doi:10.1080/17586801.2015.1023176. ISSN 1758-6801.
↑ Larbi, Hsen (2003). "Which Script for Tamazight, Whose Choice is it ?". Amazigh Voice (Taghect Tamazight). New Jersey: Amazigh Cultural Association in America (ACAA). 12 (2). Archived from the original on 7 September 2017. Retrieved December 17, 2009.

پیوند به بیرون[ویرایش]

lbi-project.org، پایگاه داده‌ای از کتیبه‌های لیبیقی با تصاویر و اطلاعات
مقالات آکادمیک در مورد کتیبه‌های لیبیقی
فونت تیفیناغ برای ویندوز

[1] LBI LIBYCO-BERBER INSCRIPTIONS ONLINE DATABASE

[:72-2] Campbell, George L. (2012). The Routledge handbook of scripts and alphabets. Christopher Moseley (2nd ed.). Milton Park, Abingdon, Oxon: Routledge. pp. 58–59. ISBN 978-0-203-86548-4. OCLC 810078009.

[3] Soulaimani, Dris (2016-01-02). "Writing and rewriting Amazigh/Berber identity: Orthographies and language ideologies". Writing Systems Research. 8 (1): 2–5. doi:10.1080/17586801.2015.1023176. ISSN 1758-6801.

[choice-4] Larbi, Hsen (2003). "Which Script for Tamazight, Whose Choice is it ?". Amazigh Voice (Taghect Tamazight). New Jersey: Amazigh Cultural Association in America (ACAA). 12 (2). Archived from the original on 7 September 2017. Retrieved December 17, 2009.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

تیفیناغ

حروف[ویرایش]

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

€4.95