Ragıp Gümüşpala
| Ragıp Gümüşpala 1333-P.92 | |
|---|---|
 | |
| TBMM Ana Muhalefet Partisi Lideri | |
| Görev süresi 25 Haziran 1962 - 6 Haziran 1964 | |
| Yerine geldiği | Ekrem Alican |
| Yerine gelen | Süleyman Demirel |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 12. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 25 Ekim 1961 - 6 Haziran 1964 | |
| Seçim bölgesi | 1961 – İzmir |
| Adalet Partisi Genel Başkanı | |
| Görev süresi 11 Şubat 1961 - 6 Haziran 1964 | |
| Yerine geldiği | Yeni makam |
| Yerine gelen | Süleyman Demirel |
| 11. TSK Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 3 Haziran 1960 - 4 Ağustos 1960 | |
| Yerine geldiği | Rüştü Erdelhun |
| Yerine gelen | Cevdet Sunay |
| 3. Ordu Komutanı | |
| Görev süresi 21 Ağustos 1958 - 3 Haziran 1960 | |
| Yerine geldiği | Cemal Gürsel |
| Yerine gelen | Danyal Yurdatapan |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1897 Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 6 Haziran 1964 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Adalet Partisi |
| Bitirdiği okul | Harp Okulu |
| Mesleği | Asker |
| Ödülleri |    |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1917-1920) Türkiye (1920-1960) |
| Hizmet yılları | 1917-1960 |
| Rütbesi | .svg){kind=small} Orgeneral |
| Komutası | 65. Tümen Piyade Tugayı, 3. Ordu Kurmay Başkanlığı, 65. Tümen, 7. Kolordu, 3. Ordu |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
Mehmet Ragıp Gümüşpala[1] (d. 1897, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu - ö. 6 Haziran 1964, İstanbul, Türkiye), Türk asker ve siyasetçi. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 11.[2] Genelkurmay Başkanı. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra bu görevi yürüten Gümüşpala, Millî Birlik Komitesi tarafından emekliye sevk edildikten sonra darbeyle devrilen Demokrat Parti'nin siyasi mirasçısı olan Adalet Partisi'nin kurucu genel başkanlığını yaptı.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Askeri Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Edirne Lisesinden mezun olup Mekteb-i Harbiye'ye girdi. Öğrenci iken talimgaha çıktı ve 1917 yılında asteğmen rütbesine terfi etti. 63. Alay 12. Bölük Komutan Vekili iken, 2 Ekim 1918 tarihinde Sina ve Filistin Cephesi'nde Nablus Muharebesi sırasında İngilizler'e esir düştü. 6 Ekim 1920 tarihine kadar esarette kaldı. Esaret dönüşü İstanbul'dan Ankara'ya geçerek 13 Aralık 1920 tarihinde İstiklal Savaşı'na katıldı. Millî Mücadele'ye katkılarından dolayı Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ile taltif edildi. Takım ve Bölük Komutanlığı görevlerinde bulunduktan sonra 1931 yılında girdiği Harp Akademisi'ni aynı yıl bitirerek kurmay subay oldu.
Çeşitli karargah ve birliklerde görev yaptıktan sonra 1948 yılında tuğgeneral, 1951 yılında tümgeneral, 1955 yılında korgeneral ve 1959 yılında orgeneral rütbesine terfi etti. Tuğgeneral rütbesi ile 65. Tümen Piyade Tugay Komutanlığı, Motorlu Birlikler Okul Komutanlığı, 9. Tümen Komutan Yardımcılığı ve 3. Ordu Kurmay Başkanlığı, Tümgeneral rütbesi ile 65. Tümen Komutanlığı ve 11. Kolordu Komutan Vekilliği, Korgeneral rütbesi ile 7. Kolordu Komutanlığı ve 3. Ordu Komutan Vekilliği görevlerinde bulundu.
1960 yılında orgeneral rütbesinde 3. Ordu Komutanı iken 27 Mayıs Darbesi oldu. Ankara'da darbe yapan Millî Birlik Komitesi'ne liderlerinin kim olduğunu sordu ve eğer liderleri kendisinden daha kıdemli bir orgeneral değilse emrindeki 3. Ordu ile Ankara'ya yürüyüp isyana son vereceğini bildirdi. Bunun üzerine cuntacılar, emekli orgeneral Cemal Gürsel'i askeri uçakla İzmir'den Ankara'ya getirip, darbenin en kıdemlisi olan Tümgeneral Cemal Madanoğlu'nun yerine lider gösterdiler. 3 Haziran 1960 tarihinde genelkurmay başkanlığına atandı. 2 Ağustos 1960 tarihinde, daha sonra Emekli İnkılap Subaylar Derneği'ni oluşturacak olan yaklaşık 5000 subayla birlikte Millî Birlik Komitesi tarafından re'sen emekliye sevk edildi.
Siyasi Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Askerlik sonrası siyasete girdi. 29 Eylül 1960 tarihinde Demokrat Parti'nin (DP) kapatılmasından sonra, bu partinin seçmen kitlesini toplayacak bir siyasal partinin kurulması çalışmalarına katıldı. 11 Şubat 1961 tarihinde kurulan Adalet Partisi'nin (AP) ilk genel başkanlığına seçildi. Bu partinin ilk genel başkanı olarak 1961 genel seçimleri'nde İzmir milletvekili seçildi. 20 Kasım 1961 tarihinde İsmet İnönü başkanlığında kurulan CHP-AP koalisyon hükümetinde görev almadı. 1962 yılında toplanan AP I. Kongresi'nde yeniden genel başkan seçildi.
6 Haziran 1964 tarihinde İstanbul'da öldü. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır. Evli ve altı çocuk babasıydı.[3]
Ölümünden sonra AP genel başkanlığına Süleyman Demirel seçildi. DP'nin devamı olarak algılanan AP, 1965 seçimlerinde %52 oy oranıyla tek başına iktidara geldi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "tsk.tr". 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
- ^ Gümüşpala'nın biyografisi 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet, 07.06.2015.
