Khoáng vật silicat

Khoáng vật silicat là lớp khoáng vật lớn nhất và quan trọng nhất trong các lớp khoáng vật tạo đá, chiếm khoảng 90% vỏ Trái Đất. Đặc trưng của lớp khoáng vật này là cấu trúc của gốc silicat. Các khoáng vật silicat đều chứa silic và oxy.

Silicat đảo[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat đảo ("nesosilicate", hay "orthosilicate"), gồm các tứ diện [SiO₄]⁴⁻ liên kết với nhau qua các cation kẽ hở.

Nhóm Phenacit
- Phenacit - Be₂SiO₄
- Willemit - Zn₂SiO₄
Nhóm Olivin
- Forsterit - Mg₂SiO₄
- Fayalit - Fe₂SiO₄
Nhóm Granat
- Pyrop - Mg₃Al₂(SiO₄)₃
- Almandin - Fe₃Al₂(SiO₄)₃
- Spessartin - Mn₃Al₂(SiO₄)₃
- Grossular - Ca₃Al₂(SiO₄)₃
- Andradit - Ca₃Fe₂(SiO₄)₃
- Uvarovit - Ca₃Cr₂(SiO₄)₃
- Hydrogrossular - Ca₃Al₂Si₂O₈(SiO₄)_1-m(OH)_4m
Nhóm Zircon
- Zircon - ZrSiO₄
- Thorit - (Th,U)₂SiO₄

Nhóm Al₂SiO₅
- Andalusit - Al₂SiO₅
- Kyanit - Al₂SiO₅
- Sillimanit - Al₂SiO₅
- Dumortierit - Al_6.5-7BO₃(SiO₄)₃(O,OH)₃
- Topaz - Al₂SiO₄(F,OH)₂
- Staurolit - Fe₂Al₉(SiO₄)₄(O,OH)₂
Nhóm Humit - (Mg,Fe)₇(SiO₄)₃(F,OH)₂
- Norbergit - Mg₃(SiO₄)(F,OH)₂
- Chondrodit - Mg₅(SiO₄)(F,OH)₂
- Humit - Mg₇(SiO₄)(F,OH)₂
- Clinohumit - Mg₉(SiO₄)(F,OH)₂
Datolit - CaBSiO₄(OH)
Titanit - CaTiSiO₅
Chloritoit - (Fe,Mg,Mn)₂Al₄Si₂O₁₀(OH)₄

Silicat đảo kép[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat đảo kép ("sorosilicate") có hai nhóm tứ diện (Si₂O₇)⁶⁻ (tỉ lệ 2:7).

Hemimorphit (calamin) - Zn₄(Si₂O₇)(OH)₂·H₂O
Lawsonit - CaAl₂(Si₂O₇)(OH)₂·H₂O
Ilvait - CaFe²⁺₂Fe³⁺O(Si₂O₇)(OH)
Nhóm epidot (có cả hai gốc (SiO₄)⁴⁻ và (Si₂O₇)⁶⁻)
- Epidot - Ca₂(Al,Fe)₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Zoisit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Clinozoisit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Tanzanit - Ca₂Al₃O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
- Allanit - Ca(Ce,La,Y,Ca)Al₂(Fe²⁺,Fe³⁺)O(SiO₄)(Si₂O₇)(OH)
Vesuvianit (idocrase) - Ca₁₀(Mg,Fe)₂Al₄(SiO₄)₅(Si₂O₇)₂(OH)₄

Silicat vòng[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat vòng ("cyclosilicate" hoặc "ring silicate"), gồm các tứ diện (Si_xO_3x)^2x- (tỉ lệ 1:3) liên kết với nhau bởi theo. Các vòng bao gồm 3-tứ diện (Si₃O₉)^6-, 4-tứ diện (Si₄O₁₂)^8- và 6-tứ diện (Si₆O₁₈)^12-.

Vòng 3-tứ diện
- Benitoit - BaTi(Si₃O₉)
Vòng 4-tứ diện
- Axinit - (Ca,Fe,Mn)₃Al₂(BO₃)(Si₄O₁₂)(OH)
Vòng 6-tứ diện
- Beryl/Emerald - Be₃Al₂(Si₆O₁₈)
- Cordierit - (Mg,Fe)₂Al₃(Si₅AlO₁₈)
- Tourmalin - (Na,Ca)(Al,Li,Mg)_3-(Al,Fe,Mn)₆(Si₆O₁₈)(BO₃)₃(OH)₄

Silicat mạch[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat mạch ("inosilicate"), hoặc silicat dải, bao gồm các tứ diện silicat cài vào nhau thành mạch, các tứ diện có thể là SiO₃ (tỉ lệ 1:3) đối với mạch đơn hoặc tứ diện Si₄O₁₁ (tỉ lệ 4:11) đối với mạch đôi.

Silicat mạch đơn[sửa | sửa mã nguồn]

Nhóm Pyroxen
- Enstatit - phụ nhóm orthoferrosilite
  - Enstatit - MgSiO₃
  - Ferrosilit - FeSiO₃
- Pigeonit - Ca_0.25(Mg,Fe)_1.75Si₂O₆
- Diopsid - phụ nhóm hedenbergite
  - Diopsid - CaMgSi₂O₆
  - Hedenbergit - CaFeSi₂O₆
  - Augit - (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al)₂O₆
- Phụ nhóm pyroxen natri
  - Jadeit - NaAlSi₂O₆
  - Aegirin (Acmit) - NaFe³⁺Si₂O₆
- Spodumen - LiAlSi₂O₆
Nhóm Pyroxenoit
- Wollastonit - CaSiO₃
- Rhodonit - MnSiO₃
- Pectolit - NaCa₂(Si₃O₈)(OH)

Silicat mạch đôi[sửa | sửa mã nguồn]

Nhóm Amphibol
- Anthophyllit - (Mg,Fe)₇Si₈O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm Cumingtonit
  - Cummingtonit - Fe₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  - Grunerit - Fe₇Si₈O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm Tremolit
  - Tremolit - Ca₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  - Actinolit - Ca₂(Mg,Fe)₅Si₈O₂₂(OH)₂
- Hornblend - (Ca,Na)_2-3(Mg,Fe,Al)₅Si₆(Al,Si)₂O₂₂(OH)₂
- Phụ nhóm amphibol natri
  - Glaucophan - Na₂Mg₃Al₂Si₈O₂₂(OH)
  - Riebeckit (asbestos) - Na₂Fe²⁺₃Fe³⁺₂Si₈O₂₂(OH)₂
  - Arfvedsonit - Na₃(Fe,Mg)₄FeSi₈O₂₂(OH)₂

Silicat lớp[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat lớp ("phyllosilicate" hoặc "sheet silicate") (tiếng Hy Lạp φύλλον phyllon, gồm nhiều tấm (lớp) tứ diện silicat Si₂O₅ nối với nhau (tỉ lệ 2:5).

Nhóm serpentin
- Antigorit - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
- Chrysotil - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
- Lizardit - Mg₃Si₂O₅(OH)₄
Nhóm khoáng vật sét
- Kaolinit - Al₂Si₂O₅(OH)₄
- Illit - (K,H₃O)(Al,Mg,Fe)₂(Si,Al)₄O₁₀[(OH)₂,(H₂O)]
- Smectit -
- Montmorillonit - (Na,Ca)_0.33(Al,Mg)₂(Si₄O₁₀)(OH)₂·nH₂O
- Vermiculit - (MgFe,Al)₃(Al,Si)₄O₁₀(OH)₂·4H₂O
- Talc - Mg₃Si₄O₁₀(OH)₂
- Palygorskit - (Mg,Al)₂Si₄O₁₀(OH)·4(H₂O)
- Pyrophyllit - Al₂Si₄O₁₀(OH)₂
Nhóm mica
- Biotit - K(Mg,Fe)₃(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Muscovit - KAl₂(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Phlogopit - KMg₃Si₄O₁₀(OH)₂
- Lepidolit - K(Li,Al)_2-3(AlSi₃O₁₀)(OH)₂
- Margarit - CaAl₂(Al₂Si₂O₁₀)(OH)₂
- Glauconit - (K,Na)(Al,Mg,Fe)₂(Si,Al)₄O₁₀(OH)₂
Nhóm clorit
- Clorit - (Mg,Fe)₃(Si,Al)₄O₁₀(OH)₂•(Mg,Fe)₃(OH)₆

Silicat khung[sửa | sửa mã nguồn]

Silicat khung ("tectosilicate "hoặc "framework silicate"), gồm khung tứ diện silicat SiO₂ (tỉ lệ 1:2) trong không gian ba chiều. Nhóm này chiếm gần 75% trong vỏ Trái Đất. Silicat khung đều là nhôm silicat trừ nhóm thạch anh.

Nhóm thạch anh
- Thạch anh - SiO₂
- Tridymit - SiO₂
- Cristobalit - SiO₂
Nhóm fenspat
- Alkali-fenspat
  - Fenspat kali
    - Microclin - KAlSi₃O₈
    - Orthocla - KAlSi₃O₈
    - Sanidin - KAlSi₃O₈
  - Anorthocla - (Na,K)AlSi₃O₈
  - Albit - NaAlSi₃O₈
- Plagiocla fenspat
  - Anbit - NaAlSi₃O₈
  - Oligocla - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 4:1)
  - Andesin - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 3:2)
  - Labradorit - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 2:3)
  - Bytownit - (Na,Ca)(Si,Al)₄O₈ (Na:Ca 1:4)
  - Anorthit - CaAl₂Si₂O₈
Nhóm fenspathoit
- Nosean - Na₈Al₆Si₆O₂₄(SO₄)
- Cancrinit - Na₆Ca₂(CO₃,Al₆Si₆O₂₄).2H₂O
- Leucit - KAlSi₂O₆
- Nephelin - (Na,K)AlSiO₄
- Sodalit - Na₈(AlSiO₄)₆Cl₂
  - Hauyn - (Na,Ca)_4-8Al₆Si₆(O,S)24(SO₄,Cl)_1-2
- Lazurit - (Na,Ca)₈(AlSiO₄)₆(SO₄,S,Cl)₂
Petalit - LiAlSi₄O₁₀
Scapolit group
- Marialit - Na₄(AlSi₃O₈)₃(Cl₂,CO₃,SO₄)
- Meionit - Ca₄(Al₂Si₂O₈)₃(Cl₂CO₃,SO₄)
Analcim - NaAlSi₂O₆•H₂O
Nhóm zeolit
- Natrolit - Na₂Al₂Si₃O₁₀•2H₂O
- Chabazit - CaAl₂Si₄O₁₂•6H₂O
- Heulandit - CaAl₂Si₇O₁₈•6H₂O
- Stilbit - NaCa₂Al₅Si₁₃O₃₆•17H₂O

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Deer, W.A. (1992). An introduction to the rock forming minerals. Howie, R.A., & Zussman, J. London: Longman.

Deer, W.A. (2004). Rock-forming minerals. Quyển 4B. Framework silicates: silica minerals. Feldspathoids and the zeolites. Howie, R.A., Wise, W.S. & Zussman, J. London: Geological Society of London. tr. 982 tr.

Hurlbut, Cornelius S. (1966). Dana's Manual of Mineralogy . ISBN 0-471-03288-3.

Hurlbut, Cornelius S. (1985). Manual of Mineralogy. Klein, Cornelis . ISBN 0-471-80580-7.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Mineral.galleries Lưu trữ 2008-05-14 tại Wayback Machine
Minerals.net Lưu trữ 2008-05-13 tại Wayback Machine
Mindat.org, mineral database Lưu trữ 2008-01-29 tại Wayback Machine
Webmineral.com