Tavşanlı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Başlığın diğer anlamları için Tavşanlı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Tavşanlı
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlKütahya
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamErdoğan Kanyılmaz
 • Belediye başkanıAli Kemal Derin (YRP)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam1921 km²
Rakım840 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam101,903
 • Kır
29,125
 • Şehir
72.723
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu43300
İl alan kodu0274
İl plaka kodu43
Dumlupınar Üniversitesi'ne bağlı Tavşanlı Meslek Yüksekokulunun binası (Haziran 2018)

Tavşanlı, Kütahya iline bağlı bir ilçedir. Tavşanlı Adronos çayının (Kocasu) kaynak bölgesinde dağlık bir kesimde, Yaylacık dağının güneybatı kenarında kuruludur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

13. ve 14. asırda Harguş olan ilçe ismi 14. asır itibârıyle Tavşanlı olarak kaydedilmiştir.[3] İlçedeki önemli ekonomik gelir kaynağı kömürdür.

Tavşanlı'nın çeşitli yerlerinde yapılan araştırmalarda elde edilen buluntular, tarihin Bakır Çağında çağda başladığını göstermektedir. Tavşanlı Belediye Müzesinde sergilenen çeşitli buluntular, neolitik, kalkolitik, eski tunç dönemlerine aittir. Tavşanlı'ya 5 km uzaklıktaki Frig kaya mezarı bu bölgenin, Phrygia Epictetus (küçük Frigya) olarak adlandırılmasının sebebidir. Henüz bir kazı yapılmamasına rağmen Tavşanlı höyüğü ve yakın çevredeki üç höyük, Tavşanlı'nın tarihinin ve dört önemli yerleşimin göstergesidir. Merkezinde MÖ 4. asırdan kalma İyon usûlü yapılmış sütunlar mevcuttur.[4]

Kent içinde, çeşitli yerlerdeki mermer, stel, lahit, lahit kapağı ve bazı mimari yapıtlarda, yoğun bir Roma yerleşmesinin bulunduğunu belgelemektedir. Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla, Bizans topraklarında kalan kent, Türklerin Anadolu'ya girmesiyle Anadolu Selçuklularına daha sonra Germiyanoğulları'na bağlanmıştır. 1378 yılında, Germiyanoğlu Süleyman Şah kızı Devlet Hatun'un Yıldırım Beyazıt ile evlenmesi üzerine Osmanlı'lara çeyiz olarak verilmiştir. Tavşanlı adının verilmesi de bu zamana rastlamaktadır. Kasaba yakınlarındaki fundalıklar içinde çok tavşan olması münasebetiyle, bu civarlarda avlanmasından dolayı, Yıldırım Beyazıt tarafından bu bölgenin adının Tavşanlı olmasını söylemesi rivayetler arasındadır.

Milli Mücadele dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı'nın bitişi ve Mondros Mütarekesi'nden sonra, Milli Mücadele döneminde idealist bazı genç doktorlar "Köycüler Cemiyeti" adıyla bir dernek kurdular. Bu gençlerin amacı, köylüler arasında insancıl bir yaklaşımla çalışmak, sağlık ve eğitim konularında köylülere yardımcı olmaktı.

İşgal öncesi bu doktorlar Anadolu'ya gitme kararı aldılar. Dr. Reşit Galip, Dr. Hasan Ferit ve Dr. Fazıl Doğan önce Kütahya'ya ziyarete geldiler, ardından Tavşanlı'ya hareket ettiler. Tavşanlı'da özellikle köylüler üzerinde ağaların baskısını gören doktorlar, Tavşanlı'da çalışmalara başladılar. Dr. Reşit Galip ve arkadaşları "Tavşanlı Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"'ni kurdular. Daha sonra Dr. Fazıl Doğan Tavşanlı'dan ayrılmış ve görevine Emet'te devam etmiştir.

II. İnönü zaferinden sonra Küçük Asya Ordusu Başkomutanı Papulas, hükûmetine gönderdiği raporunda; Türklerin ordularını güçlendirdiklerini, morallerinin ise yükseldiğini bildirerek büyük Yunanistan ideâllerinin gerçekleşmesi için Türkleri kesin olarak mağlup etmek gerektiğini vurgulamıştır ve Yunanlar bu dönemde Anadolu'daki kuvvetlerini 11 tümene çıkararak Bursa-Eskişehir, Bursa-Tavşanlı-Kütahya ve Uşak-Dumlupınar-Seyitgazi istikametlerinde, üç koldan saldırı için hazırlıklarına başlarlar.

Dr. Fazıl Bey Yunan ilerleyişini Batı Cephesi'ne bildirir ve o günlerde Miralay İsmet Bey (İnönü) de Tavşanlı'ya gelir. Yunanların birkaç güne kadar Tavşanlı'yı işgal edeceklerini ve cepheyi Kütahya'dan ileride kuracağını bildirerek Tavşanlı'dan ayrılır. 12 Temmuz'da Yeniköy, 13 Temmuz'da Dutlar ve Bozbelen, 14 Temmuz'da Derbent Köyü ve Tavşanlı işgal edilir. Tavşanlı'da asayişin temin için "Tazılı Komutan Zamanist" in emrindeki jandarma birliği buraya yerleştirilir ve bu birliğin iaşesi Tavşanlılıların sırtına yükletilir.[5]

Bazı Ermeniler ve Rumlar, hatta bazı Türkler, Yunanların daimi olarak bırada kalacağını zannederek onlara istihbarat hizmeti vermişler, kimde ne kadar para, hayvan olduğunu ihbar etmişlerdir.[6] Bir gece yarısı Uzunçarşı'da Türklere ait dükkânların kapıları Ermeniler tarafından teker teker işaretlenmiş ertesi günü de bu dükkânlar Yunanlar tarafından yağmalanmıştır. Buna karşılık Tavşanlı'daki Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri ve bazı vatan severler de Tavşanlı'daki bazı Ermeniler'in evlerine ve kiliseye baskınlar düzenleyerek silah aramışlardır.[7]

Nisan 1922'deki Emet Hükûmet Konağı Baskınından sonra yörede Yunanlar olağanüstü tedbirler alırlar. Kabakçı Salih Efe ve çetesi, daha önce araları bozulan Yunan Komutanı Zamanist'ten intikam almak için pusu kurarlar. Eşen Köyü'nde Yunan komutanı Zamanist, diğeri Artıranlar Maden Katibi Ermeni asıllı Ahmet Rıza ve iki Yunan askeri öldürülür.

Zamanist'in Keles'e ulaşmadığı bilgisini alan Yunan taburu araştırma yaparak Eşen Köyü'ndeki cesetleri bulurlar ve 18 Temmuz 1921'de Derbent Köyü'ne gelerek evleri basarak buldukları tüm insanları köy camisine doldurup ateşe vererek yakarlar. Aynı gün Derbent'ten başka Eşen, Bozbelen, Alabarda (Çamalan) ve Merkezyeniköy de yakılır.[8]

26 Ağustos 1922'de Afyon Cephesi'nde başlayan Büyük Türk Taarruz'u 2 Eylül 1922'de Tavşanlı'da etkilerini gösterir. Yunan subay ve askerleri evleri basarak at, araba gibi nakil vasıtalarını toplayıp partiler halinde Tavşanlı'yı boşaltmaya başlarlar. 3 Eylül 1922 sabahı Tavşanlı'nın tüm minarelerinden sâlâlar verilir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütahya merkezine 50 km uzaklıkta olan ilçe İzmir demiryolu üzerinde olup, Bursa, Emet, Balıkesir'e karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Tavşanlı önemli doğal ve tarihi değerlere sahiptir. Halk arasında 'Vakıf Çamlığı', 'Mehmetçik' adlarıyla bilinen, 'Premidal Karaçam' türü ormana sahiptir. Tavşanlı'nın bir başka doğal zenginliğiyse ilçe merkezinden yaklaşık 15 dakikalık uzaklıkta olan Göbel Kaplıcası'dır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı'nın yıllara göre toplam nüfusu ve ilçe merkez nüfusu
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[9] 34.942 4.688 30.254
1935[10] 41.835 5.355 36.480
1940[11] 43.400 5.138 38.262
1945[12] 51.310 6.404 44.906
1950[13] 56.978 7.801 49.177
1955[14] 61.842 9.687 52.155
1960[15][a] 54.721 11.622 43.099
1965[16] 59.237 13.652 45.585
1970[17] 64.343 16.625 47.718
1975[18] 70.776 19.575 51.201
1980[19] 79.770 23.847 55.923
1985[20] 90.189 30.506 59.683
1990[21] 96.277 37.623 58.654
2000[22] 99.775 47.224 52.551
2007[23] 99.433 55.240 44.193
2008[24] 99.592 62.040 37.552
2009[25] 100.028 63.190 36.838
2010[26] 100.911 64.691 36.220
2011[27] 101.001 65.784 35.217
2012[28] 101.528 66.821 34.707
2013[29] 101.471 67.226 34.245
2014[30] 101.899 68.216 33.683
2015[31] 102.141 69.657 32.484
2016[31] 102.677 71.054 31.623
2017[31] 102.076 71.157 30.919
2018[31] 101.903 70.630 31.273
2019[31] 101.460 71.700 29.760
2020[31] 101.848 72.723 29.125

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı Ege ve İç Anadolu Bölgesi iklim kuşaklarının ortasında bulunmaktadır. Sıcaklık şartları açısından Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçiş özelliği göstermektedir. Yıllık 12 santigrat derecelik ortalama sıcaklık ile merkez Kütahya'nın ikliminden daha ılıman özellikler göstermektedir. İlçe en çok yağışı da kış aylarında almaktadır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Leblebi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı, leblebisi ile meşhurdur.[kaynak belirtilmeli] İlçede çoğu evin altında leblebi imalathanesi bulunmaktadır. Buralarda imal edilen leblebi aynı zamanda ihraç edilmektedir. Çeşit bakımından 43 çeşit üretilip tescillendiği bilinmektedir. Bir rivayete göre İlçenin ismi de leblebinin tavlanarak yapılmasından dolayı Tav'ı şanlı yani Tavşanlı olmuştur.

Kömür[32][değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı'nın kömür ile ilk tanışması 1940 yılında Tavşanlı şehir merkezine 12 kilometre uzaklıktaki Tunçbilek havzasında bulunan linyit kömürü madenlerinin çıkartılması ile başladı. Bu kömürün meskenlerde ve elektrik üretimi için kullanılabilir olması Tunçbilek havzasına daha çok yatırım sağladı.

Ardından madencilik faaliyetlerinin sürekli gelişmesi ile birlikte Tavşanlı'da büyük ölçüde gelişim gösterdi.

Özellikle 1980'li ve 1990'lı yıllarda zirve noktasını bulan kömür madenciliği şehir ekonomisin can damarlarından biri olmuştur.

Organize Sanayi Bölgesi[33][değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı'ya 2010'lu yılların başlarında kurulan Organize Sanayi Bölgesi günümüzde birçok ulusal firmanın yatırımları ile birlikte büyük bir gelişme göstermiştir. Bu sayede şehir ekonomisi tekrardan canlanmış ve bölgedeki iş gücünü Tavşanlı'ya çekmiştir. Organize Sanayi Bölgesi sayesinde Tavşanlı ekonomisi leblebi imalatı ve madenciliğe alternatif bir sektör kazanmıştır. İş kolu olarak OSB'nin ağırlığı her gün daha fazla artmaktadır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı Linyitspor[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna (T.K.İ.) bağlı olan Garp Linyitleri İşletmesinde (G.L.İ.) çalışan Memur ve İşçiler ile eş ve çocuklarının spor faaliyetlerinde bulunması amacı ile 1943 yılında kurulmuş, 3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu ve Dernekler Kanununun ilgili hükümlerine istinaden 16 Mayıs 1945 tarihinde G.L.İ. Gençlik Kulübü adı altında sportif faaliyetlerine başlamıştır.

17 Eylül 1973 tarihinde G.L.İ. Linyitspor Gençlik Kulübü adı altında dernekleşmiş, 28 Ağustos 1980 tarihinde G.L.İ. Tavşanlı Linyitspor Kulübü adı altında yeniden Müessese kulübü haline dönüşmüş, 27 Haziran 1987 tarihinde Kurum Kulübü sıfatı ile T.K.İ. Tavşanlı Linyitspor Kulübü adı altında dernek olarak faaliyetlerini sürdürmüştür. 2006-2007 futbol sezonunda, Bolu'da gerçekleştirilen terfi maçında Beşikdüzüspor'u 2-1 yenerek 11 yıl aradan sonra tekrar 3. lige çıkmayı başarmıştır. 2007 yılında yapılan olağanüstü Kongrede isim değişikliğine gidilmiş ve ismi Tavşanlı Belediyesi TKİ Linyitspor olarak değiştirilmiştir. Yerel seçimlerden sonra kulübün hâlen Onursal başkanlığını yapan dönemin AKP Milletvekili Hüsnü Ordu'nun girişimleri ile 2009 yılı Olağan Kongrede tekrar isim değişikliğine gidilmiş, Kulübün adı TKİ Tavşanlı Linyitspor olarak değiştirilmiştir. Kulüp renkleri Kırmızı-Siyah olarak belirlenmiş olup, kırmızı renk kömürden çıkan ateşi temsil ederken, siyah renkte G.L.İ.çalışanlarının ürettiği Kömürü temsil etmektedir.

Kulüp en parlak dönemini 2010 - 2011 futbol sezonunda Bank Asya 1. Lig'de play off oynayarak elde etmiştir. Süper Lig'e çıkma yolunda Gaziantep Büyükşehir Belediyespor ile yarı final maçında karşılaşan Linyitspor Kütahya Dumlupınar stadyumunda oynan ilk maçı kaybetmiş, Gaziantep'te oynanan maçtan galip ayrılmasına rağmen elenmiştir.

İlk kez 1984-1985 sezonunda profesyonel lige katılan Tavşanlı Linyitspor, o dönemde de 11 yıl boyunca başarılı sonuçlar alarak Türkiye'nin tanınan kulüpleri arasına girmiştir. 11 yıl mücadele ettiği bu ligde her yıl şampiyonluğa oynamış ancak Türkiye 2.Ligine çıkmayı başaramamıştır. Ligleri ikinci ve üçüncü sıralarda bitirerek Türkiye Kupası müsabakalarına katılmaya hak kazanarak Türkiye'nin sayılı takımları ile başarılı müsabakalar oynamıştır. Kulübümüzün bu yıllardaki başarılı mücadelesi ekmeğini taştan çıkaran yöre halkının sosyal aktivitesini ve çehresini değiştirmesine etken olmuştur.

Tavşanlı'da Yerel Medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütahya'nın en büyük ve gelişmiş ilçesi olan Tavşanlı'da 1 adet yerel radyo kanalı bulunmaktadır

Yerel Radyo Kanalları

  • Alternatif Radyo (91.5)

Yerel Gazeteler ve Basın Kuruluşları

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavşanlı'da bulunan Göbel Kaplıcaları ilçenin en büyük turizm markasıdır. Tavşanlı Belediyesi tarafından işletilen Göbel Termal Tesisleri Tavşanlı ve Kütahya başta olmak üzere çevre il ve ilçelerden aynı zamanda Türkiye'nin birçok noktasından gelen ziyaretçileri ağırlamaktadır. Göbel Termal Tesislerinde 1+1, 2+1 daireler ile dubleks daire seçenekleri ve havuzlu villalar bulunmaktadır. Yeni inşa edilen otel bu yıl itibarıyla hizmete girecektir. Göbel Köyünde bulunan Tesisin Tavşanlı'ya uzaklığı yaklaşık 10 dakikadır.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Domaniç ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "YerelNET | Kültür ve Turizm Derneği". www.yerelnet.org.tr. 2 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021. 
  2. ^ "7/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2012. 
  3. ^ "Index Anatolicus". 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2014. 
  4. ^ "Kütahya'da Tarihi Sütun Başı Pvc ile Kaplandı". Arkeofili. 4 Şubat 2016. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021. 
  5. ^ Efe, Hasan, Tavşanlı Tarihi 1, 2010, s, 327
  6. ^ Efe, Hasan, a.g.e., s, 328
  7. ^ Dinçel, Ö. Faruk, Tavşanlı Tarihi, 2012, s, 319
  8. ^ Araştırmacı Yazar Dr. Recep Aydoğdu
  9. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  10. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  12. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  16. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  29. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  30. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  31. ^ a b c d e f
  32. ^ "gli". 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023. 
  33. ^ "osb". 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tavşanlı&oldid=32513764" sayfasından alınmıştır