Tartışma:Kervansaray

Bu sayfa şu Vikiprojelerin kapsamında yer almaktadır:

Vikiproje Orta Doğu (C-sınıf, Az-önem) Orta DoğuVikiproje:Orta DoğuŞablon:VikiprojeOrta Doğu g t d Bu madde, Vikipedi'deki Orta Doğu maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Orta Doğu kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  C  Bu madde C-sınıf olarak değerlendirilmiştir.  Az  Bu madde Az-önemli olarak değerlendirilmiştir. Vikiproje Türkiye (C-sınıf, Az-önem) TürkiyeVikiproje:TürkiyeŞablon:VikiprojeTürkiye g t d Bu madde, Vikipedi'deki Türkiye maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Türkiye kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  C  Bu madde C-sınıf olarak değerlendirilmiştir.  Az  Bu madde Az-önemli olarak değerlendirilmiştir. Vikiproje Suriye (C-sınıf, Az-önem) SuriyeVikiproje:SuriyeŞablon:VikiprojeSuriye g t d Bu madde, Vikipedi'deki Suriye maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Suriye kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  C  Bu madde C-sınıf olarak değerlendirilmiştir.  Az  Bu madde Az-önemli olarak değerlendirilmiştir. Vikiproje İran (C-sınıf, Az-önem) İranVikiproje:İranŞablon:Vikiprojeİran g t d Bu madde, Vikipedi'deki İran maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje İran kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  C  Bu madde C-sınıf olarak değerlendirilmiştir.  Az  Bu madde Az-önemli olarak değerlendirilmiştir. Vikiproje Yapı (C-sınıf, Orta-önem) YapıVikiproje:YapıŞablon:VikiprojeYapı g t d Bu madde, Vikipedi'deki Yapı maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Yapı kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  C  Bu madde C-sınıf olarak değerlendirilmiştir.  Orta  Bu madde Orta-önemli olarak değerlendirilmiştir.

Kervansaraylar ilk defa 10. yüzyılın sonlarına doğru Selçuk Hanları tarafından Orta Asya'da yaptırılmıştır. Önceleri Askeri savunma için düşünülmüş, zamanla artan ticaret ve dini ihtiyaçları karşılaması için genişletilmiştir. Selçuklu devrinde ticari yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır. Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak saptanmıştır. Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı. Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır. Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır...

Kervansaray kervanların ticaret yolları üzerindeki konak yeri.

Selçuklu devrinde ticari yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır. Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak saptanmıştır. Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı. Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır. Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır.

Alay Han Aksaray’a 34 kilometre uzaklıkta bulunan, yaklaşık 2 bin metrekarelik bir alana inşa edilmiş 13. yüzyıl Selçuklu eseri bir kervansaraydır. Halen turistik amaçlı olarak kullanılmaktadır.Alay Han'ın bir proje kapsamında restore edilerek günübirlik tesis haline getirilmesi gündemdedir

Karatay Hanı, Celaleddin Karatay tarafından Kayseri-Malatya yolu üzerinde inşa ettirilen kervansaray. Karatay Hanı iki bölümden oluşur. Birinci bölümde dikdörtgen bir avlunun etrafında çeşitli mekanlar yer alır. ikinci bölüm ise arkada daha küçük ve kapalı bir mekandır. Giriş kısmının yanındaki kubbeli bölüm hanın mescididir. Mescidin doğusunda hamam yer alır.

İşlek bir ticaret yolu üzerinde olması sebebiyle uzun yıllar kullanılan Karatay Hanı Coğrafi Keşiflerden sonra ticaret yollarının değişmesiyle önemini kaybetti ve 16. asırda zaviyeye dönüştürüldü.

Kurt kulağı Kervansarayı, Ceyhan'ın 12 km. güneydoğusunda Kurt kulağı Beldesi'ndedir. 17. yy. sonlarında Hüseyin Paşa tarafından eski Halep kervan yolu üzerinde yaptırılmıştır. Büyük kesme taşlarla inşa edilen yapı, 23,60 x 45,75 m. boyutlarındadır. 1,80 x 2,15 m. boyutlarında kalın ayaklar ve kemerlerle örtülü odalar sivri kemerli ikişer pencere ile aydınlanmaktadır. Kervansarayın yanında, aynı döneme ait ilginç mimarisi olan tarihi cami bulunur. (Haydar Ağa Cami)

Sultanhanı, Aksaray: Aksaray'ın 42. km. batısında, Sultanhanı kasabasında bulunan Kervansaray 1229 da I. Alaaddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır.

1278 de Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından genişletilmiştir. Dıştan yazlık ve kışlık bölümlerinin boyu 116,90 m.'dir. Yazlık kısmının eni ise 49.35 m. Boyu 61.75 m.dir. Kışlık kısmının eni ise 32,90 m. Boyu 55,15 m.'dır. Yazlık ve kışlık kısmının toplamı 4866 m²'y bulmaktadır.

Yazlık kısmının geometrik şekillerle süslenmiş muhteşem bir portali vardır. Han içinde bulunan tüm yapı özellikleri itibariyle Sivas’taki Gök Medreseye benzemektedir. Sivri kemerin hemen altında "Elminnetül Lillah" yani "Kudret Allah'ındır" duası yazılıdır.

Kervansarayın ilk kitabesinde mukarnaslı dış portal nişini çeviren süs kemerinin iki tarafında altıgen madalyonlar içinde sağda ve solda yer almaktadır. Uzun bir dehlizden geçtikten sonra avluya varılır. Burada arabalara mahsus revakşeklinde yerler, sol tarafında ise kemerli ve yolculara mahsus odalar, salonlar, iki hamam ve ambarlar vardır.

1278 de Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından genişletilmiştir. Dıştan yazlık ve kışlık bölümlerinin boyu 116,90 m.'dir. Yazlık kısmının eni ise 49.35 m. Boyu 61.75 m.dir. Kışlık kısmının eni ise 32,90 m. Boyu 55,15 m.'dır. Yazlık ve kışlık kısmının toplamı 4866 m²'y bulmaktadır.

yazlık kısmının geometrik şekillerle süslenmiş muhteşem bir portali vardır. Han içinde bulunan tüm yapı özellikleri itibariyle Sivas’taki Gök Medreseye benzemektedir. Sivri kemerin hemen altında "Elminnetül Lillah" yani "Kudret Allah'ındır" duası yazılıdır.

Kervansarayın ilk kitabesinde mukarnaslı dış portal nişini çeviren süs kemerinin iki tarafında altıgen madalyonlar içinde sağda ve solda yer almaktadır. Uzun bir dehlizden geçtikten sonra avluya varılır. Burada arabalara mahsus revakşeklinde yerler, sol tarafında ise kemerli ve yolculara mahsus odalar, salonlar, iki hamam ve ambarlar vardır.

Avlunun ortasında Sasani ateşgedelerinde olduğu gibi dört kemer üzerine dayanmış bir mescit bulunmaktadır. Bu mescit Selçuklu süsleme sanatını en güzel örneğini sergilemektedir. Yazlık kısmın sonunda, batı duvarında tezyinat bakımından giriş portalinden geri kalmayan bir portali vardır. Bununda dış portalde olduğu gibi sağında solunda birer niş bulunmaktadır. Kitabe kemer ve nişlerin üzerindedir.

Basık kemerli bir kapıdan girilince kışlık kısma geçilir. Üstü tonozla örtülü bu kısımı kare kasetli dört kısa, sekizer ayak dizisi, beş sahana ayırmaktadır. Ortadaki sahan diğerlerinden daha büyük ve geniştir. Tam ortadaki yerin yukarısı pandantiflerle sekiz kenarlı kasnağa oturan bir kubbe ile örtülmüştür. İçeriyi kubbe feneri ile duvarının sağına ve soluna dörder, dip deki duvarda ise, üç olmak üzere yukarılara açılmış mazgal biçiminde iki pencere aydınlatmaktadır. Bunlardan başka ışık ve hava alacak yeri yoktur.

Çok sağlam durumda iç portal, daha kuvvetli rölyefler halinde geometrik yıldız geçmeler ve rozetlerle işlenmiştir. Karatayhanın iç portali bunu örnek alarak aynen tekrarlanmıştır.Bu iki portalin Alaaddin Keykubat zamanında, hol kısımlarıyla birlikte tamamlandığına bir işarettir.Mukarnaslı tromplar üzerine oturan kubbe, süslemeleriyle holdeki sade taş minareyi canlandırır. Kubbenin külahı yıkılmıştır.

Turhal Kervansarayı: Tokat'da Turhal-Pazar karayolunda bulunur. Selçuklu Sultanı Alâeddîn Keykubat devrinde 1237’de yapılmıştır. Günümüzde bakımsızdır.

Şarapsa Hanı, Alanya'nın 13 kilometre batısında şehirlerarası karayolu üzerinde bulunan 13. yüzyıldan kalma bir yapıdır.

1236-1246 yılları arasında Selçuklu sultanı olan Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından tarihi ipek yolu üzerinde kervansaray olarak yaptırılmıştır. Bir dönüme yakın araziye inşa edilen yapının duvarları iri kesme taşlarla örülüdür. Orta çağın önemli konaklama merkezlerinden biri olan kervansaray günümüzde eğlence merkezi olarak kullanılmaktadır

devlet veya hayırsever kişiler tarafından kurulan bu muhkem binalarda kervan ihtiyaçları ücretsiz karşılanırdı. bunlar, bir şehir içinde olurlarsa, han adını alırdı. islamiyetin yayılış dönemlerinde askeri maksatla ve sınır emniyetini korumak için kurulan ribatlar, sonraki devirlerde ticari maksatla kullanıldı ve bu binalara, kervansaray adı verildi. türklerin müslüman olmasından sonra, genişleyen islam toprakları üzerinde ortaya çıkan kervansaraylar, selçuklular zamanında en gelişmiş şeklini aldı. anadolu'da bulunan çeşitli ticaret yolları üzerinde yüze yakın kervansaray yapıldı. uzaktan bakılınca bir kale gibi görünen, içlerine girildiği zaman kervan kafilelerinin her türlü ihtiyaçlarını karşılayacak bir teşkilata sahib olan bu binalar, selçuklu sultanları ve yüksek devlet görevlileri tarafından büyük ticaret yolları üzerinde her menzil için, yani 30-40 kilometrelik mesafede bir yaptırılmışlardı. müslüman doğu ve hıristiyan batı ülkeleri arasında bir köprü vazifesini gören anadolu toprakları üzerine, ikinci kılıç arslan, birinci gıyaseddin keyhüsrev, birinci izzeddin keykavus ve birinci alaeddin keykubad gibi iktisadi ve ticari hayatın önemini bilen selçuklu sultanları; antalya ve sinop gibi giriş ve çıkış limanlarıyla önemli ticaret merkezlerini birbirine bağlayan ticaret yolları üzerinde büyük kervansaraylar kurdular. bu merkezlere yerleştirdikleri tüccarlara her türlü yardımda bulundular. anadolu'ya gelen yabancı tüccarlara da büyük kolaylıklar gösterdiler. yollarda herhangi bir şekilde zarar gören, soyguna uğrayan ve malları denizde batan tüccarların zararlarını devlet hazinesinden tazmin ederek, bir nevi devlet sigortası kurduları. antalya ve alanya'dan (alaiyye) başlayıp ısparta, konya, aksaray, kayseri, sivas, erzincan ve erzurum gibi büyük merkezlerden geçerek iran ve türkistan'a ulaşan doğu-batı istikametindeki yol üzerinde; konya-akşehir istikametinden istanbul'a ve batı anadolu vadilerine ulaşan yol üzerinde; konya, ankara, çankırı, kastamonu, durağan, sinop istikametindeki ve sivas, tokat, amasya, merzifon, samsun hattıyla sinop'a ulaşan güney-kuzey ve elbistan, malatya, diyarbakır üzerinden ırak'a giden yollar üzerinde pek çok kervansaray yaptırdılar. selçuklular zamanında anadolu'da kurulan yol güzergahları, osmanlılar zamanında değişti. bunun sonucu olarak bazı yerler ticari merkez olma durumunu kaybettiler. zaten ümit burnu yolunun bulunması ile hindistan'a ulaşan ticaret yolunun ağırlık merkezi de atlas okyanusuna kaymıştı. anadolu'da ticaretin önemini kaybetmesi üzerine, selçuklular zamanındaki kervan yolları da ıssızlaştı. mesela osmanlı devletine başşehir olan istanbul'u, suriye ve ırak'a bağlayan yol, konya-adana istikametini takib ettiği için, antalya'dan sivas'a veya elbistan'dan kayseri ve sivas'a giden yollar, bu şehirleri birbirine bağlayan tali yol durumuna düştü. bu yollar üzerinde bulunan kervansaraylar da ister istemez eski önemini kaybetti. fakat yeni yol güzergahlarının ortaya çıkması üzerine osmanlılar da, kervansaray yapımına devam ettiler. istanbul'u, suriye üzerinden mekke ve medine'ye bağlayan yol üzerinde hac farizasını ifa etmek için giden hacıların her türlü ihtiyaçlarını karşılamak üzere kervansaraylar kurdular. zengin ticari malları taşıyan kervanlar için hudut civarında düşman çapulcularından, içeride göçebe ve eşkıya baskınlarından koruyacak emniyetli konak yerleri sağlamak ve yolcuların kondukları ve geceledikleri yerlerde her türlü ihtiyaçlarını temin etmek maksadıyla kurulan kervansaraylarda; yatakhane ve aşhaneler, erzak ambarları, ticari eşya depoları, yolcuların hayvanları için ahırlar, samanlıklar, yolcuların namaz kılmaları için mescidler, kütüphaneler, misafirlerin yıkanması için hamamlar, abdest almaları için şadırvanlar, tedavileri için hastahane ve eczahaneler, ayakkabılarının tamiri ve fakir yolculara yenisinin yapılması için ayakkabıcılar, hayvanları nallamak için nalbantlar, bu teşkilat ve tesisleri idare edecek, gelir ve gider hesaplarını yapacak divan (büro) ve memurları vardı. umumiyetle selçuklu sultanları ve devlet adamları tarafından yaptırılan bu muazzam kervansarayların hepsi vakıftı. maddi büyüklükleri ve teşkilatları nisbetinde zengin gelir kaynaklarına da sahiptiler. bu suretle kervansaraylara inen ve konaklayan tüccar ve her türlü yolcu, zengin fakir; müslüman gayri müslim kim olursa olsun, orada her türlü ihtiyacını ücretsiz olarak görebilirdi. kervansaraylarda hasta yolcular, sıhhat buluncaya kadar tedavi edilir, hayvanlarının tedavisi de baytar (veteriner) tarafından yapılır ve tedavi masrafları vakıf tarafından karşılanırdı. fakir hastalar, öldüğü takdirde kefen masrafları da vakıf gelirlerinden ödenirdi. büyük ve muhkem binalar olan kervansaraylarda akşam olunca kapılar sıkıca kapatılır, vazifeliler tarafından kandiller yakılırdı. kapı kapandıktan sonra hiç kimse dışarıya çıkarılmaz, fakat dışarıdan gelenler içeriye alınırdı. şafak atınca davullar çalınır, herkes uyandıktan sonra hancılar; ey ümmet-i muhammed! malınız, canınız, elbiseleriniz ve atınız tamam mı? diye sorarlar, herkes; tamamdır. allahü teala hayır sahibine rahmet eylesin. diyerek kervansarayı vakf edene dua ederlerdi. herkes gerekli yol hazırlıklarını yaptıktan sonra kapılar açılır, misafirlere; gafil gitmeyin, herkesi arkadaş etmeyin, yürüyün, allah asan (kolay) getire. diye dua ve nasihatte bulunduktan sonra kervanlar uğurlanırdı. sulh zamanında ticari maksatlar için kullanılan kervansaraylar, harb zamanında o belde ahalisinin düşman hücumundan korunmak için sığındığı veya sefer esnasında ordunun konakladığı müstahkem yer olarak da kullanılırdı. bilhassa hudut boylarına yakın kervansaraylar, hudut kalesi vazifesini görürdü. aksaray yakınındaki sultan hanı, 20.000 askerle kuşatan bir moğol komutanına iki ay dayanacak ve alınamayacak ölçüde muhkem idi. islam dininin misafirperverliğe ve hayırseverliğe verdiği ehemmiyet sonucu, ortaya çıkan kervansarayların bir benzeri, ortaçağ avrupasında olmadığı gibi, düşüncesi bile mevcut değildi. islam tarihinin önceki devirlerinde olduğu gibi, osmanlılarda da bu güzel ve faydalı eserler uzun bir zaman halkın hizmetinde kullanıldılar.

Konu başlıkları [gizle] 1 Selçuklu kervansarayları 2 Notlar 3 Kaynakça 4 Dış Bağlantılar

Selçuklu kervansarayları  [değiştir]  

Aksaray'da Kervansaray Aksaray'da Kervansaray iç görünümüSelçuklu kervansarayları başlangıçta, yolcuların ve kervanların konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için, semerci, urgancı, nalbant, demirci gibi atölyeleri, mutfak, hamam, tıbbi yardım, çayhane veya kahvehane, yatak bölümü, binek ve yük hayvanları için yarı kapalı bölümü, hatta bazılarında Mescit bile bulunurdu. Hanlarda verilen hizmetlerden para alınmazdı.

Kervansaraylar Selçuklu Sultanları ve devlet adamlarınca vakıf olarak kurulmuştur. Bir kervansarayın temel işleyişini sağlayan yasal ve parasal mekanizma, döneme ilişkin vakfiyelerde tanımlanmıştır. Kervansaray çalışanları; çalışanlar başında yer alan nazır, kontrolleri yapan bir müsrif, bir mütevelli (handa olması gerekmiyor), bir hancı, bir muzif (sorumlu müdür), emir havayıcı (gerekli erzak ve malzemeyi sağlayan), aşhanede bir aşçı, bir baytar ve atlı bir hizmet adamı, mescit için bir imam ve müezzin olarak kaydedilmiştir.[1] Bir kervansarayda yerli ve yabancı ayrıt edilmeksizin herkese üç gün yiyecek - içecek verilmiş, değişik din, dil ve ırktan olan insanlar bu mekanlarda bir tür dünya vatandaşlığı yaşamışlardır.

Kervansaraylar, kervanların gün boyunca süren yorucu yolculuktan sonra konaklamalarını, bu arada yolcuların ve hayvanların her türlü ihtiyaçlarını karşılayabilecek yatakhane, aşevi, erzak ambarı, depolar, ahırlar, mescit, şadırvan, hamam, eczane, ayakkabıcı, nalbant için gerekli mekanlar bulundurmakta ve bu hizmetleri karşılıksız vermektedirler (Turan, 1946-Bakır, 1998). Kervansarayların boyutları, üzerine inşa edildikleri yolun, ticaret hacmine, dolayısıyla konaklayacak kervanların büyüklüğüne ve yaptıranların gücünü bağlı olarak değişmiştir.[2]

Selçuklu Kervansaraylarının Mimarı o zamanın en ünlü mimarları olan Kölük bin Abdullah ve Kaluyan El-Konevi'dir.

Uzun ince bir yoldayım türküsünde, Aşık Veysel yaşamı bir “iki kapılı bir handa” geziye benzetir; böylece kırsal alanlarda hanların önemini belirtir.

Anadolu kervansaraylarında mescitler, avlu önyüzünde ya da avlu ortasında fevkani köşk mescit olarak görülmektedir. Mescidi avlu ortasında olan kervansaraylar, Konya – Nevşehir yolu üzerindeki Ağzıkara Han, Kayseri - Sivas yolu üzerindeki Tuzhisarı Sultan Han, Konya - Aksaray yolundaki Sultan Han ve Afyon - Konya yolu üzerindeki Sultandağı Sahip Ata Hanı olmak üzere dört adettir.[3]

Aksarya - Konya

Aksaray'dan batıya Konya'ya doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;

Sultan Han Obruk Han Zazadin Han Aksaray - Kayseri

Aksaray'dan doğuya Kayseri'ye doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;

Ağzıkara Han Öresin Han Alay Han Dolay Han Sarı Han Konya - Afyon

Konya'dan kuzeybatıya (veya iki yöne) Afyon'a doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;

Horozlu Han Dokuzun Han Hacı Hafız Han Kadın Han İshaklı Hanı (Sâhipata Han) Eğret Han Yeniceköy Han Konya - Eğridir

Konya'dan batıya Beyşehir'e doğru yol üzerinde bulunan kervansaraylar;

Altınapa Han Kuruçesme Han Kızılören Han Kireli Han Ertokuş Han Eğridir Han Antalya - Eğridir

Antalya'dan kuzeye Eğridir'e doğru üzerinde bulunan kervansaraylar;

Evdir Han Kırkgöz Han Suzuz Han

İncir Han

Anadolu Selçuklu Devleti tarafından inşa edilmiş kervansaraylar için özel bir madde hazırlamak buradaki "kervansaray" başlığının genel ve hepsini kapsar anlamlı tabiatının muhafaza edilmesi açısından yararlı olabilir. Türkiye açısından sonrasında özgün nitelikler arzeden Osmanlı kervansarayları var. Türkiye dışında bunlarla ilintili veya tamamen bağımsız gelenekler içinde inşa edilmiş pek çok kervansaray var. cretanforever 16:16, 25 Haziran 2010 (UTC)