Türkiye Cumhuriyeti madenî paraları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Günümüzde kullanılan madenî paralar

Bu madde Türkiye Cumhuriyeti madenî paralarını göstermektedir.

İlk Türk lirası[değiştir | kaynağı değiştir]

1922-23'te alüminyum-bronz 2 1⁄2, 5 ve 10 kuruş ve nikel 25 kuruştan oluşan yeni bir madenî paralar tanıtıldı. Bunlar, Arap alfabesiyle yazılan son Türk madenî paralarıydı.

1934 yılında 1 lira değerindeki gümüş paralar basıldı, ertesi yıl bakır-nikel 1, 5 ve 10 kuruş, gümüş 25 ve 50 kuruş ve 1 Türk lirasından oluşan yeni bir madenî paralar basıldı. Alüminyum-bronz 1⁄4 kuruş paralar, 1940-1942 yılları arasında bu değeri taşıyan son paralardır. Nikel-pirinç paralar 1944'te 25 kuruşta gümüşün yerini almış, 1947-1949 yılları arasında piyasaya sürülen pirinç 1, 2 1⁄2, 5, 10 ve 25 kuruşla değiştirilmiştir. Gümüş 50 kuruş ve 1 lira 1948'de, bakır-nikel 1 lira 1957'de tedavüle çıkarıldı.

1958-1963 yılları arasında bronz 1, 5 ve 10 kuruş ve çelik 25 kuruş, 1 ve 2 1⁄2 lira, ardından 1971 ve 1974'te çelik 50 kuruş ve 5 lira piyasaya sürüldü. Alüminyum, 1975'te bronzun yerini aldı. Bu paralar ise 1980 yılına kadar basıldı.

1981 yılında enflasyonun hız kazanmasıyla birlikte 1, 5 ve 10 liralık alüminyum madeni paralar piyasaya sürüldü. Bunu zamanla daha yüksek kupürler izledi: 1984'te 20, 50 ve 100 lira, 1985'te 25 lira, 1988'de 500 lira, 1990'da 1.000 lira, 1991'de 2.500 lira, 1992'de 5.000 lira, 1994'te 10.000 lira, 1995'te 25.000 lira, 50.000 1997'de lira ve 1999'da 100.000 lira. Bu 2002'de 250.000 liralık madeni parayla zirveye ulaştı.

1928 öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
100 Para
(2,5 kuruş)
18.75 1.13 2.00 % 91 Cu - %9 Al Tırtıllı 1924
1939
5 kuruş 22.50 1.46 4.00 Cu 91-A 19
10 kuruş 27.20 1.85 7.50 Cu 91-Al 9 1920 1938
25 kuruş 29.50 1.76 1.00 Ni 99,5-Diğer 0,5 1924

1928-1945[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
10 para
(0,25 kuruş)
17.00
1.22
2.00
% 85 Cu - %10 Al - %5 Diğer Düz Kupür değeri

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

1940 1950
1 kuruş 18.50 1.13 2.50 Cu 75-Ni 25 Kupür değeri

Basım yılı

Yaprak motifi

1935
5 kuruş 21.50 1.32 4.00 Tırtıllı-Yazılı 1952
10 kuruş 25.50 1.40 6.00 Tırtıllı 1951
25 kuruş 19.00 1.10 3.00 Ag 83-Cu 14,5-Ni9-A 16 Tırtıllı-Yazılı Kupür değeri

Basım yılı

Başak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi|| rowspan="3" | 1949

25 kuruş 19.50 1.40 3.00 Cu 80- Zn5-Ni 9-A 16 "Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

1944
50 kuruş 24.60 1.48 6.00 Ag 83-Cu 14,5 Ni 2,5 "Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1935
100 kuruş
(1 Lira)
29.00 1.86 1.20 Tırtıllı Kupür değeri

Basım yılı

Başak motifi

Ay yıldız

Yaprak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

Yaprak motifi

1934 1942
1 Lira 29.50 1.93 12.00 Ag 830 Yazılı Kupür değeri

Basım yılı

Başak motifi

Ay yıldız

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1937 1952

1945-1960[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
½ kuruş 16.00 1.15 1.70 Cu 70-Zn 30 Düz Kupür değeri

Başak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Basım yılı

1947 1965
1 kuruş 18.00 1.15 2.25 Kupür değeri

Başak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Basım yılı

1 kuruş 14.00 0.78 1.00 Kupür değeri

Basım yılı

Dal ve yaprak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

Yaprak motifi

1961
1 kuruş 14.00 0.78 1.00 Cu 95-Sn4-Zn1 "Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

Yaprak motifi

1963 1969
2 ½ kuruş 21.00 1.15 3.15 Cu70-Zn 30 Kupür değeri

Başak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Basım yılı

1948 1965
5 kuruş 16.00 1.24 2.25 Yazılı Kupür değeri

Dal ve yaprak motifi

"Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

Basım yılı

1950 1968
5 kuruş 17.00 1.26 2.50 Cu 95-Sn4-Zn 1 Düz Kupür değeri

Dal ve yaprak motifi

Basım yılı

1958 1969
10 kuruş 18.10 1.30 2.50 Cu 70-Zn 30 Yazılı Kupür değeri

Dal ve yaprak motifi

1949 1968
10 kuruş 21.00 1.26 4.00 Cu 95-Sn 4-Zn 1 Düz Kupür değeri

Başak motifi

Basım yılı

1958 1969
25 kuruş 22.60 1.33 4.50 Cu 70-Zn 30 Yazılı Kupür değeri

Dal ve yaprak motifi

1948 1968
50 kuruş 20.00 1.35 4.00 Ag 60-Cu 40 Tırtıllı-Yazılı Kupür değeri

Dal ve yaprak motifi

1947 1960
1 Lira 25.00 1.50 7.50 Tırtıllı 1960
1 Lira 27.00 1.45 Cu 70-Ni 30 Tırtıllı Kupür değeri

Ay yıldız

Başak ve yaprak motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1957 1965

1960-1975[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
1 kuruş 14.00 0.76 1.00 Cu 97-Zn2,5-Sn 0,5 Düz Kupür değeri

Bitki motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

Yaprak motifi

1969 1976
5 kuruş 17.00 1.20 2.00 1970
5 kuruş 0.70 1.35 1974
10 kuruş 21.00 1.15 3.50 Kupür değeri

Başak motifi

Basım yılı

1969
10 kuruş 1.50 1.35 Al 99,5-Fe 0,4-Diğer 0,1 1989
25 kuruş 22.60 1.57 5.00 Acmonital-52 Tırtıllı-Yazılı Kupür değeri

Ay yıldız

Başak ve yaprak motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Küp taşıyan kadın

1959 1989
25 kuruş 1.27 4.00 "Türkiye Cumhuriyeti"

Küp taşıyan kadın

1966
50 kuruş 25.00 1.55 6.00 Tırtıllı "Türkiye Cumhuriyeti"

Sabiha Tansuğ[1]

1971
1 Lira 27.00 1.76 8.00 Yazılı "Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1959 1982
1 Lira 1.57 7.00 1968
2 ½ Lira 30.00 2.19 12.00 1960 1989
5 Lira 32.50 1.75 11.00 Tırtıllı 1974 1982

1975-1988[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
1 kuruş 14.00 1.00 0.40 Al 99.5-Fe 0,40-Diğer 0,1 Düz Kupür değeri

Yaprak motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Ay yıldız

Yaprak motifi

1975 1989
5 kuruş 17.00 1.50 0.90
5 Lira 21.00 1.80 1.70 Etial –30 Tırtıllı Kupür değeri

Ay yıldız

Başak ve yaprak motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1981 1990
5 Lira 2.00 1.70 1984 1989
10 Lira 25.00 1.80 2.40 1981 1990
20 Lira 22.90 7.00 Cu 75-Ni 16-Zn 8-Mn 1 Düz 1984
25 Lira 26.90 2.20 2.80 Etial-30 Tırtıllı 1985
50 Lira 26.80 1.80 9.00 Cu 75-Ni 16-Zn8-Mn 1 1984
100 Lira 29.60 11.00 1984 1995

1988-2005[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Kupürdeğeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
50 Lira 18.75 1.40 3.30 Cu 70-Zn 30 Tırtıllı Kupür değeri

Ay yıldız

Başak ve yaprak motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1988 1995
100 Lira 20.75 1.40 4.10 Cu 70-Zn 30 1988
500 Lira 23.75 1.60 6.10 1998
1.000 Lira 25.50 2.20 8.10 Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5 1990 1998
1.000 Lira 17.00 1.80 3.00 Cu 90_zn 10 1995
2.500 Lira 27.25 2.20 9.30 Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5 Yazılı Kupür değeri

Ay yıldız

Yaprak motifi

Basım yılı

1991
5.000 Lira 28.75 10.30 Cu 69,5-Zn 18-Ni 12-Mn 0,5 Yazılı Kupür değeri

Ay yıldız

Lale motifi

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

1992 2001
5.000 Lira 19.50 2.60 6.00 Cu 70-Zn 30 Tırtıllı 1995
5.000 Lira 19.50 1.60 3.50 1998
10.000 Lira 23.50 2.10 6.75 Cu 69,5- Zn 18-Ni 12- Mn 0,5 Yazılı Kupür değeri

Ay yıldız

Karanfil motifi

Basım yılı

1997
25.000 Lira 27.00 1.65 2.70 Cu 70-Zn 30 Düz Kupür değeri

Ay yıldız

Gül motifi

Basım yılı

2001 2005
50.000 Lira 28.00 2.60 11.70 Cu 70-Zn 18 - Ni 12 Yazılı Kupür değeri

Ay yıldız

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

Basım yılı

1996
100.000 Lira 25.00 2.05 7.50 Cu 82-Ni10- Zn 7,5-0,5 Mn "Türkiye Cumhuriyeti"

75. Yıl logosu

Kupür değeri

Basım yılı

Yaprak motifi

"Mustafa Kemal Atatürk"

Atatürk portresi

1999
25.000 Lira 17.00 - 2.700 Cu70, 30 Zn Düz Ay yıldız

Kupür değeri

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

2003
50.000 Lira 17.75 - 3.200 Cu 65-Ni18- Zn 17
100.000 Lira 21.00 - 4.600
250.000 Lira 23.50 6.400 Yazılı

İkinci Türk lirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Türk lirası ve Yeni Kuruş

2005-2008[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Ocak 2005 ile 31 Aralık 2008 arasındaki geçiş döneminde, Türkiye'de ikinci Türk lirası resmi olarak "Yeni Türk lirası" olarak adlandırıldı. 2005 yılında 1, 5, 10, 25 ve 50 yeni kuruş ve 1 yeni lira değerinde madeni paralar piyasaya sürüldü. 1 yeni kuruş pirinç, 5, 10 ve 25 yeni kuruş ise bakır-nikel, 50 yeni kuruş ve 1 yeni Türk lirası bimetalik olarak basıldı. Tüm paraların arkasında Mustafa Kemal Atatürk portresi bulunmaktadır.

Resim Kupür değeri Teknik ölçüleri Açıklama Tedavül
Tarihleri
Ön Arka Çap
mm
Kalınlık
mm
Kütle
gr
Alaşım Kenarı Ön Arka
1 Yeni Kuruş 17 1,65 2,7 Cu 70, Zn 30 Düz Kupür değeri

Ay yıldız

Basım yılı

"Türkiye Cumhuriyeti"

Atatürk portresi

2005 2009
5 Yeni Kuruş 19,25 1,7 3,85 Cu 65, Ni 18, Zn 17
10 Yeni Kuruş
25 Yeni Kuruş 21,5 1,9 4,00 Tırtıllı
50 Yeni Kuruş 23,85 1,95 6,9 Halka: Cu 81, Ni 4, Zn 15

Göbek: Cu 75, Ni 15, Zn 10

1 Yeni Türk Lirası 26,15 8,3 Halka: Cu 75, Ni 15, Zn 10

Göbek: Cu 81, Ni 4, Zn 15

Avrupa Merkez Bankası'nın endişelerine rağmen, 50 yeni kuruş ve 1 yeni liralık madeni paraların boyutları ve kompozisyonları, sırasıyla €1 ve €2'luk madeni paralara açıkça benzemektedir. Ayrıca, o dönemde bir dizi otomat 1 yeni Türk lirasını €2 olarak kabul ettiğinden, Euro bölgesinde otomat kullanan işletmelerde (özellikle havalimanlarında) sorun yarattı. €2 kabaca dört kat daha değerli olduğundan, etkilenen otomat makinelerinin masrafları sahiplerinin pahasına yükseltilmesi gerekiyordu.

2009-günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Ocak 2009'dan itibaren "yeni" ibaresi, ikinci Türk lirasından çıkarıldı ve Türkiye'deki resmi adı tekrar "Türk lirası" oldu; 1, 5, 10, 25, 50 kuruş ve 1 lira kupürler halinde "yeni" olmayan yeni madeni paralar piyasaya sürüldü. Ayrıca 50 kuruş ve 1 liralık madeni paraların iç ve dış alaşımları tersine çevrildi.

Nisan 2023'te, artan üretim maliyetlerinden dolayı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından ₺1'nin ağırlığı düşürülmüş ve kalınlığı inceltilmiştir.[2]

Resim Kupür değeri Teknik ölçüleri Açıklama Tarih
Çap Kalınlık Kütle Alaşım
Ön Arka Kenarı Ön Çevre Arka Tedavüle

çıkarılışı

Tedavülden

çekilişi

1 kuruş 16,5 mm 1,35 mm 2,2 g %70 Cu, %30 Zn Düz Değer, Ay Yıldız ve basım yılı Kardelen çiçeği Türkiye Cumhuriyeti,

Mustafa Kemal Atatürk

1 Ocak 2009 N/A
5 kuruş 17,5 mm 1,65 mm 2,9 g %65 Cu, %18 Ni, %17 Zn Yaşam ağacı
10 kuruş 18,5 mm 3,15 g Rûmî motifi
25 kuruş 20,5 mm 4 g Çıkıntılı Kûfî kaligrafisi
50 kuruş 23,85 mm 1,9 mm 6,8 g Çevre: %65 Cu, %18 Ni, %17Zn

Orta: %79 Cu, %17 Zn, %4 Ni

Geniş çıkıntılı Boğaz Köprüsü ve İstanbul haritası
Belirtilmedi 5,5 g[3] Belirtilmedi Belirtilmedi Nisan 2023
1 lira 26,15 mm 1,9 mm 8,2 g Çevre: %79 Cu, %4 Ni, %17 Zn

Orta: %65 Cu, %18 Zn, %17 Ni

T.C. yazısı ve lale figürü Rûmî motifi 1 Ocak 2009
1,67 mm 6,6 g[3] Belirtilmedi Düz Nisan 2023
5 lira 28,15 mm 1,7 mm 8,25 g Çevre: %64 Cu, %4 Ni, %32 Zn

Orta: %64 Cu, %9 Zn, %27 Ni

Düz tırtıllı Rub el Hizb 29 Ekim 2023

Hatıra paralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hatıra paralar, 1 TL'nin arka yüzünün değişmesiyle tedavüle çıkarılmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti büyük taarruz'un 100. yılı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Duvar, Gazete (24 Mart 2019). "Paraya basılan ilk 'sıradan' yurttaş: Müzemi kurun!". 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  2. ^ "Darphane 1 TL'nin gramajını düşürdü". gazeteduvar.com.tr. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023. 
  3. ^ a b "Metal parada ağırlık değişti, otomatlar şaşırdı". www.ntv.com.tr. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  4. ^ "Darphane açıkladı: Piyasada 1 milyon adet 'Türkçe Olimpiyatları' parası var". Diken (İngilizce). 21 Aralık 2017. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  5. ^ "100. yıl hatırası ölümsüzleştirildi!". Sabah. 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021. 
  6. ^ Haber7. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Göreve Başlama Töreni dolayısıyla hatıra parası bastırıldı". Haber7. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 
  7. ^ "Başkan Erdoğan'ın Göreve Başlama Töreni dolayısıyla misafirlere hatıra parası hediye edildi!". takvim.com.tr. 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.