Türkiye'de kömür

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye'deki kömür en düşük kaliteli linyittir. Dünya sera gazlarının %1'i Türkiye’den sera gazı emisyonları, bunun üçte biri kömürden ortaya çıkıyor[1] fakat Türkiye'nin enerji politikası kömür santrallerini mali olarak destekliyor.[2][3] Türkiye'nin birincil enerjisinin dörtte biri ve elektrikliğinin üçte biri kömürde. Her şehirde doğalgaz mevcut ancak eski binalarda yakılan kömür şehrin havası kirletmektedir. TKİ ve Türkiye Taşkömürü Kurumu her yıl muhtaç ailelere asgari 500 kg bedelsiz kömür verir. Çelik, çimento ve şeker fabrikalar kömür kullanır. Türkiye'de taş kömürü ve doğalgaz ithalatını minimize etmek aynı zamanda artan nüfus ve ekonomi ihtiyacını karşılamak için hükûmet tüm linyit rezervlerini termik santrallerde kullanmak istiyor. Türkiye neredeyse hiç doğalgaz rezervine sahip değil ve en çok gazı Rusya'dan ithal eder. Ama gaz temin farklılıklar gösteriyor. Türkiye gaz temini için farklı ticaret merkezleri kuruyor. Ancak termik santral projeleri halk tarafından güçlü bir şekilde protesto ediliyor.[4]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Dilâver Paşa Nizamnamesi
1913'te ülkelere göre kömür üretimi[5][6]
Ülkeler Üretim(ton)
Büyük Britanya 292.000.000
Almanya 277.000.000
Fransa 40.000.000
İtalya 900.000
Osmanlı Devleti 826.000

Türkiye'de ilk taş kömürü madenciliği Uzun Mehmet’in 1829 yılında Karadeniz Ereğli’de kömürü bulmasıyla başlamıştır. İlk fiilî üretim ise 1848 yılında "Hazine-i Hassa" tarafından havzanın Galata sarraflarına kiralanmasıyla gerçekleşmiş ve bu idare altında çok ilkel bir çalışma ile 40–50 bin ton civarında kömür üretilmiştir. Kırım Harbi’nin başlaması ile idare İngilizlere geçmiş, 1864 yılında ise devrin Kaptan-ı Deryası’na devredilmiş ve bir maden nazırlığı kurulmuştur. Bu devrede havzada büyük gelişmeler olmuş, tren ve dekovil hatları döşenmiş havzanın sınırları tespit edilmiş, kok, briket, ateş tuğlası ve çimento fabrikaları gibi tüketici tesisler kurulmuş ve üretim muntazam artışlarla 1907 yılında 735.000 tona erişmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında faaliyet tekrar gerilemiş savaşın sonunda ise havza Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Bu idare altında istihsal 1920 yılında 570.000 tona erişmiştir.

Sağlık zararları[değiştir | kaynağı değiştir]

Termik santraller[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de aktif kömür yakıtlı termik santrallerin sağlık maliyeti 3000 erken ölüm[7] ve 600.000 yitirilen iş günü olarak hesaplanmıştır.[8][9]

Kömürlü Termik Santrallerin Kurumsal Akademik Raporlarının İçeriklerinin Karşılaştırması ve Eksiklik Listesi [10]:75
Termik Santralin Adı Kuru Sistem Depolama Sulu Depolama Kuşaklama Kanalları Sedde Pompa Sistemi Yeraltı Suyu Kirlilik Analizi/İzleme Gözlem Kuyusu Tel Çit Drenaj Sistemi Şev Eğimi/Açısı İmal Diğer
Afşin Elbistan B x x x x x x Toz Kontrol Planı hazırlamalı.
Yatağan x x x x x Geçirimsiz zon problemi
18 Mart Çan x x x x
Kemerköy x x x x x x Atık sahası ormanlık alanda
Yeniköy x x x x x Atık sahası ormanlık alanda
Kangal x x x x
Soma x Seddelerin güvenliği, oturma, kayma vb. gözlemlenmesi ve raporlanması amacıyla izleme/ilerleme raporu
Tunçbilek x x Deprem Bölgelerinde yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ve Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyma
Orhaneli x x
Seyitömer x x
Çayırhan x x x x
ÇATES x x x x Geçirimsiz zon inşası
Afşin Elbistan A Düzenli Depolama Tesisi inşası için ÇED Raporunda verilen taahhütlerin Genelge kapsamında yeniden değerlendirilmesi

Madencilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de en fazla kömür ocaklarında maden kazası yaşandı.[11] Madencilik silikozis sebep oluyor.[12]

Çevresel zararları[değiştir | kaynağı değiştir]

Samsun 2024

Kömürlü termik santraller çevre sağlığına zarar vermektedir.[13] Küresel ısınmanın başlıca aktörlerinden olan kömürün, Türkiye'de kış aylarında yoğun tüketimine bağlı artan hava kirliliği uzmanları endişelendirmiştir.[14] Türkiye'de 2015'te 133Mt co2 kömürden geldi[15] hem de kömür madenlerinden metan geliyor.[16] o şekilde Türkiye'de sera gazı emisyonunda kömürün payı yaklaşık üçte biri.[17]

Kömür sahalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de antrasit içeren kömür yatağına rastlanmamıştır.[kaynak belirtilmeli]

En çok rastlanan kömür çeşidi ise linyittir. Türkiye linyit bakımından toplam 15 milyar ton linyit rezervine sahiptir. Fakat bu rezervin %68’inin ısıl değeri az olduğundan, üretilen linyitler genellikle termik santrallerde kullanılır.[kaynak belirtilmeli]

Çeşitli derinliklerdeki taşkömürü yatakları ile Karadeniz Ereğli havzası Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzasıdır. Taşkömürü rezervi ise toplam 0,5 milyar tondur.[kaynak belirtilmeli]

Ayrıca her ne kadar kalori değeri düşük olsa da, elektrik enerjisi alanında Türkiye'nin en büyük linyit rezervi Afşin-Elbistan bölgesinde bulunmaktadır.

Türkiye'deki başlıca linyit yatakları[kaynak belirtilmeli]

İthalat[değiştir | kaynağı değiştir]

Termik santrallerin elektrik kapasitelerin %10’u ithalat kömür ve %12’si yerli kömürdür.[18] En çok ithalat Rusya ve Kolombiya'dan gelir.[19]

Emisyon limitler[değiştir | kaynağı değiştir]

2019 sonunda (ya da 2021 sonunda[20]) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) başlıyor ve o yüzden büyük kullanıcıllar biraz daha temiz olmalı: ama AB'deki Endüstriyel Emisyonlar Direktifi gelişmiyor.

Karbon Kilitlenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon kilitlenmesinden kaçmak için Türkiye'nin enerji politikası’nin değişmesi gerekir.[21] TL’nin değeri düştüğü için elli milyar dolar borçlanan elektrik şirketler çok büyük Türk bank risktir.[22]

Kömüre karşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de birincil enerji arzı kaynaklar bazında dağılımı[23]

Kömüre karşı büyük bir muhalefet vardır.[24] Mesela hükûmetin daha fazla kömürlü termik santraller yapmak istemesine[24] rağmen, sağlık uzmanları ve ekonomistler[25] bu duruma karşı çıkmaktadır.[26][27]

Gelecekte[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye güneş, rüzgar ve hidroelektrikten elde edeceği enerjiyi arttırarak kömüre hücum dalgasıyla aynı maliyette ve miktarda enerji üretebilecek, karbon salınım düzeylerini de sabit tutabilecektir.[28]

Türkiye AB'deki en:European Union Emission Trading Scheme (Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Programı) gibi kendini karbon fiyatının yapmayacaksa [22] karbon italat vergisi Türkiye'deki kömüre kullanan üretimi etkisi olabilir.[29][30][31]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Şahin (Editör), Ümit. "KÖMÜR RAPORU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, EKONOMİ VE SAĞLIK AÇISINDAN TÜRKİYE'NİN KÖMÜR POLİTİKALARI" (PDF). Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017. 
  2. ^ KÖMÜR ATLASI (PDF). Heinrich Böll Stiftung Derneği. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mayıs 2017. 
  3. ^ "OECD ülkelerinde planlanan yeni termik santral projelerinin yüzde 74'ü Türkiye'de". BBC News Türkçe. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  4. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Avrupa kömürlü santralleri kapatıyor, Türkiye yenilerini kuruyor | DW | 30.01.2021". DW.COM. 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  5. ^ Greenwood Press Ordered to Die, A History of the Ottoman Army in the First World War (2001), s.16
  6. ^ Press Publishing, The World Almanac and Encyclopedia, 1914 (New York: Press Publishing, 1913), 244.
  7. ^ Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak. Health and Environment Alliance. 4 Şubat 2021. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  8. ^ Şahin (2015), s. 71
  9. ^ "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri KARA RAPOR" (PDF). 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019. 
  10. ^ Çaltı, Nuray; Bozoğlu, Dr. Baran; Aldırmaz, Ahmet Turan; Atalar, Gülşah Deniz (2 Haziran 2021). Özelleştirilmiş Termik Santraller ve Çevre Mevzuatına Uyum Süreçleri. İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği. 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "En Az Maden Kazası Mermercilik Sektöründe". haberler.com. 23 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  12. ^ ATAMAN, Tacettin. "MADENCİNİN MESLEKİ HASTALIĞI: PNÖMOKONYOZ" (PDF). O.D.T.Ü. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  13. ^ "ÖDENMEYEN SAĞLIK FATURASI Türkiye'de Kömürlü Termik Santraller Bizi Nasıl Hasta Ediyor?" (PDF). Sağlık ve Çevre Birliği HEAL (Health and Environment Alliance). 2015. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  14. ^ "Tam 'gaz' kirlilik". Milliyet. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  15. ^ "CO2 emissions from fuel combustion" (PDF). Uluslararası Enerji Ajansı. 2017. 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  16. ^ "TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 6. ULUSAL BİLDİRİMİ end section 3 p?" (PDF). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. 2016. 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  17. ^ "İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, EKONOMİ VE SAĞLIK AÇISINDAN TÜRKİYE'NİN KÖMÜR POLİTİKALARI" (PDF). 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  18. ^ "Kömür". T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2018. 
  19. ^ "Analysis: New Turkish energy minister bullish for coal -- but lira weakness limits market". S & P Global. 12 Temmuz 2018. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2018. 
  20. ^ "Poşeti görüyor termik santralları görmüyor". Birgün. 10 Ocak 2019. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2019. 
  21. ^ Şahin (2018), s. 44
  22. ^ a b "Turkey Faces Ticking Bomb With Energy Loans of $51 Billion". Bloomberg. 11 Temmuz 2018. 21 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  23. ^ "Denge Tablolar - Enerji İşleri Genel Müdürlüğü - T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı". enerji.gov.tr. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. 
  24. ^ a b Yükseliş ve Çöküş 2024: Küresel Kömürlü Termik Santral Takibi (PDF). Global Energy Monitor, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe), Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels), CREA, E3G, Reclaim Finance, Sierra Club, SFOC, Kiko Network, Bangladeş grupları, Trend Asia, ACJCE, Chile Sustentable, POLEN Transiciones Justas, Iniciativa Climática de México, ve Arayara. 
  25. ^ ""Türkiye, yeni linyit yatırımları ile büyük ekonomik risklerle karşılaşacak"". Hürriyet. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017. 
  26. ^ Damian Carrington; Sehnaz Tahir (6 Ağustos 2015). "Türkiye'de kömür atağını durdurmak için çok mu geç?". Guardian gazetesi. 23 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  27. ^ "Dikkat: Kömürlü termik santrallerin ödenmeyen bir sağlık faturası var!". Türk Toraks Derneği. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  28. ^ "TÜRKİYE'NİN DEĞİŞEN ELEKTRİK PİYASALARI" (PDF). Bloomberg. 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  29. ^ "Carbon tariffs are EU's secret weapon in trade battle". Daily Telegraph. 5 Haziran 2018. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2019. 
  30. ^ "Pollution Costs at Decade High Squeeze Industry, Coal in Europe". Bloomberg. 24 Ağustos 2018. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2019. 
  31. ^ "Carbon Tariffs: A Climate Necessity?". Kluwer Regulating for Globalization. 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_kömür&oldid=32463154" sayfasından alınmıştır