Szlachta
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Szlachta (Lehçe telaffuz: [szlachta], endonim: Soylu), Polonya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı'nda yasal olarak ayrıcalıklı bir soylu sınıftı. 1569'da Lublin Birliği'nden sonra, Büyük Dükalık ve komşu Krallık tek bir devlet, Lehistan-Litvanya Birliği oldu. Szlachta'nın kökenleri belirsizdir ve bu belirsizlik birkaç teorinin konusudur.[1]
Geleneksel olarak üyeleri, genellikle "malikane" ya da halk biçiminde toprak sahipleriydi.[2] Soylular, 18. yüzyılın sonlarında Lehistan-Litvanya Birliği'nin gerilemesi ve sona ermesine kadar tüm tarihi boyunca önemli siyasi ve yasal ayrıcalıklar kazandı. Orduya subay sağlamalarının yanı sıra, başlıca yurttaşlık yükümlülükleri arasında hükümdarı seçmek, mahkemede danışmanlık ve fahri rollere sahiptiler, örneğin Stolnik - "Kralın Kiler Ustası" veya asistanı Podstoli ve eyaletlerin kendi hükûmeti vardı. Sejm'de (Ulusal Parlamento) ve yerel Sejmiki meclislerinde seçilmiş temsilciler olarak görev yaptılar, yetkilileri atadılar ve il düzeyinde vergi artırımı da dahil olmak üzere adli ve mali yönetimi sağladılar.[3][4]
Soylular, Polonya Krallığı'nda Büyük Kral III. Casimir döneminde 1333 ile 1370 yılları arasında önemli kurumsal ayrıcalıklar kazanmaya başladı.[5] 1413'te, Litvanya Büyük Dükalığı ile Polonya Krallığı arasındaki bir dizi geçici kişisel birliğin ardından, mevcut Litvan-Ruten soyluları bu sınıfa resmen dahil edildi. Lehistan-Litvanya Topluluğu (1569-1795) gelişip bölgesel olarak genişledikçe, Prusya Dükalığı ve Livonya liderlerini de içerecek şekilde büyüdü.[6] 1772'den 1795'e kadar Polonya'nın bölünmeleri sırasında, soylular bu yasal ayrıcalıkları ve sosyal statülerini kaybetmeye başlarken, elit kesim, bir süre daha bölünen ülkelerde söz sahibi olmaya devam etti.[7]
Szlachta üyeleri, zenginlik ve siyasi nüfuz nedeniyle büyük ölçüde eşitsiz bir statüye sahip olsalar da, seçkinler ve ortak soylular arasında çok az resmi ayrım vardı.[8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Davies, Norman (1982). God's Playground: A History of Poland, Volume I - The Origins to 1795. Columbia University Press. ISBN 0-231-05351-7.
- ^ Szulc, Halina. (1995) Morfogeneza Osiedli Wiejskich w Polsce. published by Continuo. 83-86682-00-0. esp. p.59. In Polish but with a decent Summary in English about patterns of rural settlement in Poland since the Middle Ages. http://rcin.org.pl/igipz/Content/685/Wa51_5218_r1995-nr163_Prace-Geogr.pdf 9 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [accessed 2018-11-08]
- ^ Góralski, Zbigniew (1998). Urzędy i godności w dawnej Polsce. LSW. ISBN 83-205-4533-1. (Pol.)
- ^ Topór-Jakubowski, Theodore. "It's Time to End the Myth That Polish Immigrants Were Peasants". West European Grand Priory, International Order of St Stanislas. Croxteth House, Liverpool, Lancashire county, Merseyside, North West England, ENGLAND, UNITED KINGDOM: Order of St Stanislas. 4 Temmuz 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2014.
- ^ Robert Strybel, Maria Strybel. Polish Heritage Cookery 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Wildfowl and Game). Hippocrene Books. 2005.
- ^ "Historia Ogara Polskiego" (Lehçe). 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2018. retrieved 2015-11-24.
- ^ Bajer, Peter Paul (2008). "Scotsmen and the Polish nobility from the sixteenth century to eighteenth century". Unger, Richard (Ed.). Britain and Poland-Lithuania: Contact and Comparison from the Middle Ages to 1795. ss. 331.
- ^ "Polityka caratu wobec drobnej szlachty przed powstaniem listopadowym" (PDF). 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego (Etymological Dictionary of the Polish Language), first edition, Kraków, Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927 (9th edition, Warsaw, Wiedza Powszechna, 2000).
- (İngilizce) Górecki, Piotr (1992). Economy, Society, and Lordship in Medieval Poland: 1100-1250. New York, NEW YORK: Holmes and Meier Publishers, Inc. ISBN 0-8419-1318-8. OCLC 25787903.
- Manteuffel, Tadeusz (1982), The Formation of the Polish State: The Period of Ducal Rule, 963–1194, Detroit, MICHIGAN, U.S.A.: Wayne State University Press, ISBN 978-0-8143-1682-5.
- Żernicki-Szeliga Emilian v., Der Polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien, General-Verzeichnis. Published by Verlag v. Henri Grand. Hamburg 1900. https://archive.org/details/derpolnischeade00szegoog (Ger).
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Descendants of the Great Sejm (genealogies of the most important Polish families) 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Polish Nobility Association 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Polish Nobility Association Foundation 30 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Association of the Belarusian Nobility 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Association of Lithuanian Nobility
- The Polish Aristocracy: The Titled Families of Poland by Rafal Heydel-Mankoo
- CONSTITUTIONAL DEVELOPMENTS 1180-1572: The Inexorable Political Rise of the szlachta
- The Polish Nobility 24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Margaret: Odrowąż-Sypniewska, née Knight
- J. Lyčkoŭski. "Szlachta". 12 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020. (Alphabetical Lists) (Lehçe)
- Digital Library of Wielkpolska 26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.