Svetitshoveli Katedrali

Svetitshoveli Katedrali
	2013'te Katedral'in görünümü
Temel bilgiler
Konum	Mtsheta, Mtsheta-Mtianeti, Gürcistan
Koordinatlar	41°50′32″K 44°43′16″D / 41.84222°K 44.72111°D
İnanç	Gürcü Ortodoks Kilisesi
Durum	Etkin
Mimari
Mimar(lar)	Arsukisdze
Mimari biçim	Katedral
İnşaat başlangıcı	1010
Tamamlanma	1029

Svetitshoveli Katedrali, (Gürcüce: სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი; translit.: "svet'itsh'ovelis sak'at'edro t'adzari"), Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in kuzeybatısında yer alan Mtsheta tarihi kentinde bulunan bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Erken Orta Çağa ait bir eser olan Svetitshoveli, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir. Halen Tiflis'teki Üçleme Katedrali'nden sonra ikinci en büyük kilise binasıdır.

Mesih'in abasının defnedildiği yer olarak bilinen Svetitshoveli, uzun zamandan beri başlıca Gürcü Ortodoks kiliselerinden biridir ve bölgedeki en saygıdeğer ibadet yerleri arasındadır. Mevcut yapı Orta Çağ'ın Gürcü mimarı Arsukisdze tarafından 1029 yılında tamamlanmış olsa da, alanın kendisi dördüncü yüzyılın başlarına kadar uzanmaktadır.

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Katedralin tasarımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü Svetitshoveli Katedrali'nin yaklaşık 1020 yıllarına dayanan mimarisi erken Orta Çağ'da Gürcistan'ın III. Bagrat'ın yönetimi altında birleştirilmesinden sonra üstünlük kazanmaya başlamış çapraz kubbe tarzında inşa edilmiştir. Bu tarzın karakteristiği, kubbenin kilisenin dört tarafına da yerleştirilmiş olmasıdır. Kilisenin yapısı, iyi bir akustik sağlamak için tasarlanmıştır. Svetitshoveli'nin kubbesi, kiliseyi iyi durumda tutması için yüzyıllar boyunca birkaç kez yeniden inşa edilmiştir. Katedral için kullanılan temel taş, kumlu sarısıdır, abartı penceresinin çevresinde kırmızı bir taş kullanılmıştır. Kubbe silindirinde kullanılan yeşil taş 17. yüzyıldan kalmıştır. Büyük bir pencere, kilisenin batı üst tarafının çoğunu kaplar. Dekorasyonda Mesih'in oturduğu, iki melek de her iki tarafta gösteriliyor. Duvardaki orijinal heykel saklanmadı, ancak 19. yüzyılda birkaç kez restore edildi.

Fresk ve ikonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Katedralin iç duvarları çeşitli fresklerle bezenmiştir, onların da birçoğu devrimize zedeli halde gelmiştir. 1830 yılında Çar I. Nikolay'ın Mtsheta şehrine planladığı seyahat üzerine fresklerin hepsi kireçlendirilerek ağartılmış, lakin çarın seyahati gerçekleşmemiştir. Modern devirde dikkatle yapılan restorasyon işlemlerinden sonra Apokalipsis canavarı ve Zodyak işaretleri tasvirleri de dahil olmakla fresklerın bir bölümünün kalıntıları restorasyon edilmiştir.^[1]

Şu anda katedralin duvarları çok sayıda Hristiyan Ortodoks ikonları ile süslenmiş, ancak onların birçoğu orijinal değildir, ikonların orijinalleri Gürcistan müzelerində saklanıyor. Çoğu Gürcü kiliselerinde olduğu gibi, bu katedralinde bezenmesinde üzüm tanesi taş işlemelerindən geniş ölçüde istifade edilmekle ülkenin kadim şarapçılık ananeleri vurgulanmıştır. Sunakta bulunan İsa'nın büyük figürü 19. yüzyılda Rus sanatçısı tarafından boyanmıştır. Kilisede saklanan ikonların birçoğu 20. asra aittir. Onların birçoğu Gürcistanın başka kiliselerində saklanan daha kadim ikon və fresklerin kopyalarıdır. Kilisenin doğu cephesinde 5. asırda inşa edilmiş kiliseden kalan iki öküz başı kabartması vardır ki, bu taş işlemesi de erken Hristiyanlık devrinde halk folklorunun Hristiyan ikonografisine tesirini gösteriyor.

Sunakta dua eden İsa freski
Çarmıha çekilme freski
Kral Mirian freski
Zodyak freski

Kutsal Kabir Kilisesi'nin sembolik kopyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney tarafında Katedralin içine küçük bir taş kilise inşa edilmiştir. Bu Kudüs'teki Kutsal Kabir Kilisesi'nin sembolik bir kopyasıdır. 13. yüzyılın sonu ile 14. yüzyılın başları arasında kurulan bu mekan, Svetitşoveli'yi İsa'nın elbisesi sayesinde (Kudüs'ten sonra) dünyanın ikinci en kutsal yeri olarak göstermek için inşa edilmiştir. Bu taş şapelin önünde, koridor ve neflerin arasındaki sütunlarla hizalanan en batıdaki yapı Sidonia'nın mezarıdır. Hayat veren sütünün orijinal kalıntıları da burada, 17. yüzyılda inşa edilmiştir. Kral Mirian ve Kraliçe Nana'nın hayatlarından sahneler ve ilk Hristiyan Bizans İmparatoru I. Konstantin'in ve annesi Helena'nın portreleri, G. Gulzhavaraşvili tarafından boyanmıştır. 4. yüzyıla ait kilisenin temellerinin kalıntıları bu bölümde arkeolojik araştırmalar sırasında bulunmuştur.

Katedraldeki mezarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Svetitshoveli, sadece Gürcü krallarının taç giyme yeri değil, aynı zamanda mezar yeri olarak da hizmet ediyordu. On tanesinin burada gömüldüğü biliniyor, ancak sunaktan önce sadece altı mezar bulunmuştur. Kral Vahtang Gorgasali'nin mezarı, onun önündeki küçük mum kale ile tanımlanabilir. Kral II. Erekle'nin mezarı üzerinde kılıç ve kalkan tarafından tanımlanabilir. Gürcistan'ın son kralı XII. Giorgi'nin mermer mezarı babasının yanındadır. Sunağın altında ise VI. Davit, VIII. Giorgi, I. Luarsab ve XI. Giorgi'nin ilk karısı Tamar'ın 1684 yılında üzeri Gürcü ve Arap harfleriyle yazılmış mezarı da dahil Bagrationi hanedanı'nın çeşitli üyelerinin mezarları bulunmaktadır.