Selim Sırrı Tarcan

Selim Sırrı Tarcan
Selim Sırrı Tarcan
Doğum	24 Mart 1874; Yenişehir, Tesalya
Ölüm	2 Mart 1957 (82 yaşında); İstanbul

Selim Sırrı Tarcan (d. 24 Mart 1874, Yenişehir Feneri, Mora^[1] - ö. 2 Mart 1957, İstanbul), Türkiye Millî Olimpiyat Komitesinin kurulmasına önderlik ederek Türkiye'nin Olimpiyatlar'da temsil edilmesini sağlayan beden eğitmeni, spor yöneticisi ve siyasetçi.

28 Mayıs 1914 tarihli İdman dergisinde Selim Sırrı Tarcan

Türkiye'nin ilk beyin cerrahi uzmanı ve bestekâr Bülent Tarcan, Mimar Öğr. Gör. Ercüment Rıza Tarcan ile Etnomüzikolog, konser piyanisti ve bilimsel araştırmacı Haluk Tarcan'ın amcaları olmaktadır. Harika çocuk yasasıyla Avrupa'ya gönderilen ve hala Viyana'da piyano profesörlüğü yapan Fuat Kent ise torunudur.^[2]

Ülkenin ilk beden eğitimi öğretmenlerini yetiştiren Selim Sırrı Tarcan, Türkiye'de voleybol sporunun kurucusudur. Tek partili TBMM V., VI., VII. dönemlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Ordu milletvekili olarak mecliste görev yapmıştır.^[3]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1874 yılında Mora yarımadasının Yenişehir Fener’inde dünyaya geldi. Babası Miralay Yusuf Bey, annesi Zeynep Hanım’dır.^[4] Yusuf Bey’in 1876 Karadağ Muharebeleri’nde şehit düşmesi üzerine 2 yaşında babasız kaldı ve ailesi ile birlikte İstanbul’a, asker olan dayısının yanına gitti. Bir süre sonra dayısının da II. Abdülhamit’e muhalefet nedeniyle sürgüne gönderilmesi üzerine Galatasaray Lisesi’ne yatılı öğrenci olarak yazıldı. Lise yıllarında Ali Faik (Üstünidman) Bey’den jimnastik dersleri aldı.

Galatasaray Lisesi’ndeki sekiz yıllık öğreniminin ardından Mühendishane-i Berr-i Hümayun'u bitirdi. Bir süre Servet-i Fünûn dergisinde spor bölümünü yönetti. O dönemde Galatasaray Lisesi öğretmenlerinden Juery ile iyi görüşen Selim Sırrı, Juery aracılığıyla Pierre de Coubertin ile temas kurdu. Coubertin, Türkiye'nin de IOC'ye girmesini istiyordu. 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte harekete geçen Selim Sırrı, ilk Millî Olimpiyat Komitesi'ni kurdu. Komitenin başkanlığını gazeteci Ali İhsan (Tokgöz), genel sekreterliğini de Selim Sırrı üstlendi.

28 Mayıs 1909'da Berlin'de yapılan Uluslararası Olimpiyat Komitesi toplantılarına katıldı ve aynı yıl İsveç Kraliyet Askeri Beden Eğitimi ve Cimnastik Akademisi'ne başladı. 1911'de akademiyi bitirip yurda döndü ve beden eğitimi öğretmeni olarak çalışmaya başladı.

İsveç'te yöresel kültürlerin nasıl topluma kazandırıldığını yani folklor çalışmalarının nasıl yapıldığını görmüş, 1911'de yurda dönünce Osmanlı'da folklor çalışmalarını başlatan ilk kişi olmuştur. Ege bölgesinden zeybek oyunları derleyerek, İstanbul şehir toplumuna tanıtmaya çalışmıştır.

Beraberinde kimi İsveç şarkılarının notalarını da getirmişti. Bunlardan "Tre trallande jäntor" adlı şarkıyı marş formatına getirdi ve çok yaygın olarak bilinen Gençlik marşı ("Dağ Başını Duman Almış")’nın yaratıcısı oldu. 1913-1914 yılları arasında yayımlanan İdman adlı spor dergisinde yazıları yer aldı.^[5]

I. Dünya Savaşı nedeniyle 1918'de Uluslararası Olimpiyat Komitesi üyeliğinden çıkarılan Türkiye'nin Millî Olimpiyat Komitesi de dağıldı. 1922'de Selim Sırrı'nın çabalarıyla Türkiye Millî Olimpiyat Cemiyeti tekrar kuruldu ve komitenin başkanlığına seçildi.

Galatasaray Lisesi kompleksi adıyla yayımladığı kitabında, 1925 yılında yapılan VIII. Olimpik Kongrenin konuşmalarını yayınladı ve çeşitli konferanslarda "amatörlük, amatör sporcu ve spor müsabakaları" konularında keskin görüşler dile getirdi. 1926'da konuşmaları yüzünden Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı (TİCİ) tarafından kınandı. Selim Sırrı bu olay karşısında Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Başkanlığından çekildi ve 1930'da Uluslararası Olimpiyat Komitesi üyeliğinden de istifa etti.

Selim Sırrı Tarcan, yaşamı boyunca 58 kitap, 2500 makale ve yine pek çoğu spor konusunda 1520 konferans vererek erişilmesi güç bir rekora ulaştı.

Tarcan, Türkiye'de voleybol sporunun altyapısını okullarda kurarak başlatan ilk isimdir; ayrıca Türkiye'de boks sporunun da kurucusudur. Boksu Galatasaray Lisesi Edebiyat öğretmenlerinden Mösyö Goury'den almış (1904), kendisi de ilk Türk boksörlerinden Sabri Mahir gibi boksörler yetişmiştir.

Cumhuriyet'in ilanına kadar çeşitli okullarda beden eğitimi öğretmenliğini sürdüren Selim Sırrı, 1924'te Beden Terbiyesi Başmüfettişi oldu. Bu görevini 1935'e kadar sürdürdü.

1935 yılında Beden Terbiyesi Başmüfettişliğinden emekliye ayrılan Selim Sırrı Tarcan, 1935 seçimlerinden itibaren Ordu milletvekili olarak TBMM’de yer aldı. V., VI., VII. dönemlerde mecliste görev yaptı.

2 Mart 1957 yılında İstanbul'da hayatını kaybetti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Oğuzka, Ferhan (1997). "S. Sırrı Tarcan Yaşamı ve Hizmetleri" (PDF). Türk Eğitim Derneği IV. Anma Toplantısı 19 Kasım 1997. Türk Eğitim Derneği Yayınları. 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Yusuf Karayusufoğlu (2 Kasım 2008). "GAÜ 10. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi'nde temsil edildi". Star. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2014.
^ "İbrahim Dizman, Geçmişten Günümüze Ordu'da Milletvekili Seçimleri, Ordu Araştırmaları Blogu". 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
^ "Tarihte Bugün:Selim Sırrı Tarcan'ı Bugün Kaybettik, Gayin-sin.net Sitesi". 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
^ Aydın, Hakan (2009). "İdman (1913-1914): İlk Kapsamlı Spor Dergisi Üzerine Bir İnceleme" (PDF). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27. sayı. s. 156. 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2014.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 1909 tarihli Resimli Kitab dergisinde Selim Sırrı Bey'in Terbiye-i Bedeniyye Mektebi'nden.
Ocak 1909 tarihli Resimli Kitab dergisinde Selim Sırrı Bey'in Terbiye-i Bedeniyye Mektebi'nden.
Ocak 1909 tarihli Resimli Kitab dergisinde Selim Sırrı Bey'in Terbiye-i Bedeniyye Mektebi'nden.