Safevî Hanedanı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Safevî Hanedanı | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Safevi İmparatorluğu |
| Kuruluş | 1501 |
| Kurucu | I. İsmail |
| Yıkılış | 1736 |
| Son hükümdar | III. Abbas |
| Unvan(lar) | Şah |
Safevî Hanedanı, 1501'den 1736'ya kadar bugünkü İran ve Güney Kafkasya'yı yönetmiş hanedandır. Adını Erdebil'deki Safeviyye tarikatının kurucusu Safiyüddin Erdebilî'den almıştır.
Köken[değiştir | kaynağı değiştir]
Wilhem Barthold, Safevîlerin Farslıktan ziyade Türk menşeli olduğu kanaatindedir. Rus tarihçisi Petruşevski ise benzer görüşte olup “ilk Safevî şeyhleri Erdebil’de yaşamış ve onların anadili Azerice olmuştur” demektedir.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Safevîlerin nesebiyle ilgili olarak; “Halis Türk olan bu ailenin siyasetlerine alet olmak üzere yayınladıkları silsilenamelerine göre kendilerini Sâdât-ı Hüseyniyye’den göstermişlerdir” diye yazmaktadır. Bu konuda benzer bilgileri ise, Saffetü’s-Safa’daki verilerden hareketle Safiyüddin Erdebilî’ye “Türk’ün piri” denildiğini, şeyhin “Türk köyünde” yaşadığını ve misafir gelen Türk müritlerine daha iyi hizmette bulunarak onlara beyaz ekmek ve bal sunduğu birçok kaynaklarında bile Şeyh Safi’nin 1272 yıllarında aslen Fars olan birçok çağdaşlarının da ona, ey Türk Piri, diye hitap ettikleri görülmektedir.
Safevî Hanedanı'nın kökeni, 13. yüzyılın sonunda Şah İsmâil'in altıncı dereceden dedesi olan[1] Safiyüddin İshak'ın Erdebil'de kurmuş olduğu Safevî tarikatı’ndan gelmektedir.[2] Gilan'da yaşayan Şeyh Zahid-i Gilanî'nin müridi olmuş Safiyüddin, şeyhin kızı ile evlenerek Zahidiyye tarikatının başına gelmiş ve Zahid'in ölümünden sonra tarikat Safevîyye olarak tanınmıştır.[3] Şeyh Cüneyt'in tarikat başkanlığı döneminde, Akkoyunlular koruması altında olan Safevîler, büyük sayıda Azeri ve Anadolu Türk'ünü Şiîliğe çevirmeye başladılar.[4] Bu Şiî Türkmenler genelde başlarına kırmızı sarık giydikleri için, tarihte kızılbaş adını aldılar.[4]
Rudi Matthee ve Roger Savory gibi bazı akademisyenlere göre ise Kürt şeyhlerine dayanan sufi Safevi Tarikatı'ndan gelen Safevî Hanedanı, ağırlıklı olarak Türkmen, Gürcü, Çerkes ve Pontus Rum ileri gelenleriyle evlilikler yapmış, Türkçe konuşan ve Türkleşmiş bir hanedandı.[5][6]
Safevi şahları[değiştir | kaynağı değiştir]
- I. İsmail (1501-1524)
- I. Tahmasb (1524- 1576)
- II. İsmail (1576- 1578)
- Muhammed Hüdabende (1578- 1587)
- I. Abbas (1587 - 1629)
- Safî (1629- 1642)
- II. Abbas (1642- 1666)
- I. Süleyman (1666- 1694)
- Hüseyin Mirza (1694- 1722)
- II. Tahmasb (1722- 1732)
- III. Abbas (1732- 1736)
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kütükoğlu, Bekir (1962). Osmanlı-Iran Siyâsî münâsebetleri T, 1578-1590. Edebiyat Fakültesi Natbaasi. 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ Uğur, Ahmet (1989). Yavuz Sultan Selim. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü. s. 45. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
Bu hanedan adını Safevî tarikatı reisi Şeyh Safiyüddin İshak'dan almaktadır.
- ^ Çiçek, Kemal (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation: Politics (İngilizce). Yeni Türkiye. ISBN 975-6782-18-8, ISBN 978-975-6782-18-7. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b Goldschmidt, Arthur (2002). A concise history of the Middle East (İngilizce). Westview Press. s. 142. ISBN 0-8133-3885-9, ISBN 978-0-8133-3885-9. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
Under the leadership of Shaykh Junayd (d. 1460) and the protection of the Black Sheep Turcomans, the Safavids began converting the large number of Turks in Azerbaijan and Anatolia to Shi'ism. These Shi'i Turks came to be called Kizilbash (red heads) because of their distinctive headgear.
- ^ * Matthee, Rudi. (2005). The Pursuit of Pleasure: Drugs and Stimulants in Iranian History, 1500–1900. Princeton University Press. p. 18; "The Safavids, as Iranians of Kurdish ancestry and of nontribal background (...)".
- Savory, Roger. (2008). "EBN BAZZĀZ". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 1. p. 8. "This official version contains textual changes designed to obscure the Kurdish origins of the Safavid family and to vindicate their claim to descent from the Imams."
- Amoretti, Biancamaria Scarcia; Matthee, Rudi. (2009). "Ṣafavid Dynasty". In Esposito, John L. (ed.) The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford University Press. "Of Kurdish ancestry, the Ṣafavids started as a Sunnī mystical order (...)"
- ^ Safevî Hanedanı at Encyclopædia Iranica, "The origins of the Safavids are clouded in obscurity. They may have been of Kurdish origin (see R. Savory, Iran Under the Safavids, 1980, p. 2; R. Matthee, "Safavid Dynasty" at iranica.com), but for all practical purposes they were Turkish-speaking and Turkified."