Rusya'daki Türkler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Toplam nüfus | |
|---|---|
109,883 (2010 sayımı) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Diller | |
| Din | |
Ağırlıklı olarak Sünni İslam |
Rusya'daki Türkler (Rusça: Турки в России) Rusya'da yaşayan Türklerdir. Topluluk büyük ölçüde Ahıska Türklerinden ve Türkiye'den giden göçmenlerin yanı sıra karışık etnik kökenlerin çocuklarından oluşmaktadır.[1]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı göçü[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyetler Birliği'nin 1926'daki İlk Tüm Birlik Sayımı, Sovyetler Birliği'nde yaşayan 8570 Osmanlı Türkü'nü kaydetti. 1920'lerde Rusya'da yaşayanların daha sonra ya Rus toplumunda asimile edildikleri ya da ülkeyi terk ettikleri varsayıldığından, Osmanlı Türkleri artık ayrı ayrı sayılmamaktadır.[2]
Ahıska Türkleri göçü[değiştir | kaynağı değiştir]
| Rusya Nüfus Sayımına Göre Rusya'daki Türkler | |||||||
| Rus nüfus sayımı | Türkler | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1939 [3] | 2.936 | ||||||
| 1959 [4] | 1.377 | ||||||
| 1970 [5] | 1.568 | ||||||
| 1979 [6] | 3.561 | ||||||
| 1989 [7] | 9.890 | ||||||
| 2002 [8] | 95.672 | ||||||
| 2010 [9] | 109.883 | ||||||
İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği Türkiye'ye karşı bir baskı kampanyası başlatmaya hazırlanıyordu. O dönemde Dışişleri Bakanı olan Vyaçeslav Molotov, Moskova'daki Türk Büyükelçisinden Türkiye'nin üç Anadolu vilayetini (Kars, Ardahan ve Artvin) teslim etmesi talebinde bulundu.[10] Böylelikle Türkiye'ye karşı savaş mümkün görünüyordu ve Josef Stalin, Türk-Rus savaşları sırasında bölgedeki Türkler Osmanlı'ya sadık olduğundan ve bu nedenle muhtemelen Sovyetlere düşman olacaklarından, Ahıska'da, Türk-Gürcü sınırında bulunan stratejik Türk nüfusuna bir soykırım yapmak istedi.[11][10] 1944'te Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın Ahıska kentinden zorla sınır dışı edildiler ve Türkiye sınırındaki akrabalarıyla işbirliği içinde olarak kaçakçılık, haydutluk ve casusluk yapmakla suçlandılar.[12]
Sovyet yetkilileri, Fergana Vadisi'ndeki neredeyse tümü Türk nüfusu olan 17.000 Ahıska Türkü'nün Rusya'ya nakledilmesi yönünde resmi bir karar yayınladı. Özbekistan'ın diğer bölgelerinden gelen 70.000 Ahıska Türkü de kısa süre sonra ilk göçmen dalgasını takip etti ve esas olarak Azerbaycan ve Rusya'ya yerleşti.
1970'lerin sonlarında, Stavropol ve Krasnodar yetkilileri, Ahıska Türklerini güney Rusya'daki tarım işletmelerinde çalışmaya davet etmek ve işe almak için Özbekistan'ın çeşitli bölgelerini ziyaret etti.[13] 1985'te Moskova, daha fazla Ahıska Türkü'nü, şehirlere taşınan etnik Ruslar tarafından terk edilmiş güney Rusya'daki köylere taşınmaya davet eden bir teklif yayınladı. Ancak Ahıska Türklerinin tepkisi, Özbekistan'ı ancak anavatanlarına gitmek için terk edecekleri yönündeydi.[11] Daha sonra 1989'da etnik Özbekler Türklere karşı bir dizi eylem başlattı; Fergana vadisinde yüzden fazla ölüme yol açan isyanların kurbanı oldular. Günler içinde 503 sayılı Karar ile Türkler, yıllardır taşınmaya direndikleri güney Rusya'daki boş çiftliklere yerleşmeye davet edildiler ve bunun sonucu olarak yaklaşık 17.000 Ahıska Türkü Rusya'ya tahliye edildi.[10][12] Ahıska Türkleri, Moskova'nın Özbek ayaklanmalarını planladığını iddia ediyorlar. 1990'ların başında, halen Özbekistan'da ikamet eden 70.000 Ahıska Türkü, devam eden şiddet korkusuyla Azerbaycan, Rusya ve Ukrayna'ya gitti.
Anakaraya Türk göçü[değiştir | kaynağı değiştir]
2000'li yıllarda Rusya, Türkiye'den gelen göçmen sayısının artmasına tanık oldu; Türk göçmen işçi sayısı yılda ortalama %30-50 arttı.[14] 2008 yılına gelindiğinde Rusya'da 130.000'den fazla Türk vatandaşı çalışıyordu; Türk göçmenlerin çoğu Türkiye'de Ruslarla evlenip daha sonra eşlerinin anavatanına yerleşmeye gelenlerdir.
Demografik bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]
2010 Rus Sayımına göre 105.058 kişi kendilerini "Türk" olarak ilan etti ve 4.825 kişi "Ahıska Türkü" olduğunu belirtti; dolayısıyla nüfus sayımı, ülkede toplam 109.883 Türk'ün yaşadığını göstermiştir.[9]
Ayrımcılık[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusya'daki Ahıska Türkleri, özellikle Krasnodar'dakiler, yerel halkın düşmanlığıyla karşılaştı. Krasnodar'daki Ahıska Türkleri, vatandaşlıklarından mahrum bırakılma da dahil olmak üzere önemli insan hakları ihlallerine maruz kaldılar. Medeni, siyasi ve sosyal haklarından mahrum bırakıldılar ve mülk sahibi olmaları ve istihdam edilmeleri yasaklandı.[15] 2004'ten bu yana, çoğu mülteci olarak Amerika Birleşik Devletleri için Krasnodar bölgesini terk ediyor.[16]
Önemli insanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Alina Boz, oyuncu (babası Bulgar Türk'ü)[17][18]
- Anapa Kuşatması sırasında esir olan Türk Elena Dmitrievna; Hristiyan oldu ve Mikhail Şepkin ile evlendi[19][20]
- Alemdar Karamanov, besteci (babası Türk)[21]
- Eşref Kolçak, oyuncu (babası Türk)[22]
- Elizaveta Vasilievna Krupskaya, Vladimir Lenin'in kayınvalidesi (büyük büyükannesi Türk)[23]
- çocukları:
- Nadejda Krupskaya, Rus devrimcisi ve Vladimir Lenin'in eşi
- Maxim Can Mutaf, basketbolcu (babası Türk) [24]
- Pyotr İvanoviç Poletika, Rusya'nın ikinci ABD büyükelçisi (annesi Türk)[25][26]
- Dmitry Golitsyn'in (annesi Türk) kızı Ekaterina Pavlovna Rosengeim
- Aleksey Verstovski, besteci ve müzikal bürokrat (büyükannesi Türk)[27][28]
- Olga Semyonovna Zaplatina, Sergey Aksakov'un karısı (annesi Türk)[29][30]
- çocukları:
- Grigory Sergeyeviç Aksakov, Özel Meclis Üyesi (büyükannesi Türk)
- İvan Aksakov, edebiyatçı ve önemli Slavofil (Türk büyükanne)[29]
- Konstantin Aksakov, eleştirmen ve yazar (büyükannesi Türk)[31]
- Vera Aksakova , Kırım Savaşı sırasında günlükleriyle tanınan yazar (büyükannesi Türk)
- Vasili Andreeviç Jukovski, şair ve Rus edebiyatının önde gelen isimlerinden (annesi Türk)[32][33]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Ryazantsev 2009.
- ^ Akiner 1983.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 3 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 9 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 3 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 4 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 13 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ "Всероссийская перепись населения 2002 года". 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011.
- ^ a b "Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав населения Российской Федерации". 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2012.
- ^ a b c Ryazantsev 2009.
- ^ a b Goltz 2009.
- ^ a b Goltz 2009.
- ^ Ryazantsev 2009.
- ^ Ryazantsev 2009.
- ^ Barton, Heffernan & Armstrong 2002.
- ^ Coşkun 2009.
- ^ 'Mithat Can ile her şey çok güzel', Hürriyet, 2018, 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
Moskova’da doğmadım, Moskova’nın yakınlarında bir kasabada doğdum... annem Rus. Babam Bulgar göçmeni Türk.
- ^ Bulgaristan Göçmeni Bir Türk'ün Kızı - Alina Boz, Bizim Gazete, 2018, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
14 Haziran 1998 tarihinde Rusya, Moskova'da dünyaya gelen Alina Boz'un annesi Rus Olga Boz, babası Bulgaristan göçmeni Türk'dür.
- ^ Первый русский Актёр, Белгород Медиа, 2013, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
А ведь он был уже семейным человеком. Супругой его стала прекрасная турчанка Елена Дмитриевна Дмитриева, которую муж ласково называл Алёшей.
- ^ «Роза в черных кудрях». История любви Михаила и Елены Щепкиных, The Armenian Museum of Moscow and Culture of Nations, 2017, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
В 1812 году Елена Дмитриевна стала женой провинциального крепостного актера Михаила Щепкина. Она — турчанка по происхождению и русская по духу — стала своему мужу верным другом, поддержкой и опорой, хранительницей очага...Однажды, когда Елена Дмитриевна уже была замужем, до нее дошли слухи, что семья турецкого паши, приехавшая в Санкт-Петербург, разыскивает дочь, пропавшую у них при взятии Анапы. Как пишет невестка Щепкиных в своих воспоминаниях, Елена Дмитриевна была уверена, что разыскивают именно ее: о своем происхождении ей все было известно. Люди, у которых ей довелось побывать в воспитанницах, не делали из этого секрета и довольно подробно обо всем рассказывали. Но Елена Щепкина не пожелала что-либо менять в своей жизни. Посланцы турецкого паши уехали ни с чем.
- ^ Караманов Алемдар Сабитович, muzcentrum, 20 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Mayıs 2021
- ^ Eşref Kolçak: Yeşilçam'ın usta oyuncusu Eşref Kolçak 92 yaşında hayatını kaybetti, BBC, 2019, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
Babası İspir Gaziler köyünden Harun Kolçakoğlu, annesi ise daha sonra Hateme adını alan Rus kökenli Katya'dır.
- ^ "Турчанка из рода Крупских. Штрихи к родословной Надежды Константиновны", Родина, 7, 2005, s. 55, ISSN 0235-7089, 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Mayıs 2021
- ^ Duygu Özaslan yeni sevgilisiyle fotoğrafını ilk kez paylaştı - Can Maxim Mutaf kimdir, kaç yaşında, nereli?, Hürriyet, 2020, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
Frutti Extra Bursaspor ve millî basketbol takımı oyuncusu Can Maxim Mutaf, 9 Ocak 1991 tarihinde dünyaya geldi. Babası Türk, Annesi Rus'tur. Rus vatandaşlığına da sahiptir.
- ^ Спутники Пушкина. Том 1, Рипол Классик, 2018, s. 146, ISBN 9785386108564,
ПЕТР ИВАНОВИЧ ПОЛЕТИКА (1778–1849) Сын врача из обрусевших польских шляхтичей и пленной турчанки.
- ^ Петр Иванович Полетика: 15.08.1778 - 26.01.1849, RusDiplomats, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
Сын надворного советника Ивана Андреевича Полетики (ок. 1726-1783), врача при карантинной заставе, и турчанки Фатимы, захваченной русскими в плен при взятии Очакова.
- ^ Алексей Николаевич Верстовский, Belcanto, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Mart 2021,
Верстовский родился в имении Селиверстово Тамбовской губернии. Отец композитора был внебрачным сыном генерала А. Селиверстова и пленной турчанки, и потому фамилия его — Верстовский — образована от части родовой фамилии, а сам он был приписан к дворянскому сословию как выходец из «польского шляхетства».
- ^ Род Селиверстовых - Верстовских, Tambov State Technical University, 2015, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Mart 2021,
Дед знаменитого композитора, Алексей Михайлович, был генерал-майором во времена Екатерины II. Под Измаилом он взял в плен красавицу турчанку, в которую влюбился.
- ^ a b Иван Сергеевич Аксаков в его письмах: Часть 1: учебные и служебные годы, Litres, 2020, ISBN 9785042442186,
Его жена и мать Ольги Семеновны была Турчанка, Игель-Сюма, взятая летъ, при осаде Очакова.
- ^ Рубрика «Аксаковы. История разбитых судеб»: «Глава I», Aksakoff, 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
От брака с Ольгой Семеновной Заплатиной (1 марта 1793 г. – 2 мая 1878 г.), дочерью генерал-майора Семена Григорьевича Заплатина и пленной турчанки Игель-Сюм, Сергей Тимофеевич Аксаков имел четырех сыновей – Константина, Григория, Ивана, Михаила и семь дочерей – Веру (1819–1864 гг.), Ольгу (1821–1861 гг.), Надежду (1829–1869 гг.), Анну (1829–1829 гг.), Любовь (1830–1867 гг.), Марию (1831–1906 гг.), Софью (1835–1885 гг.).
- ^ Поколенная роспись: поколение XXV, Aksakoff, 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Nisan 2021,
Дочь генерал-майора Семена Григорьевича Заплатина и пленной турчанки Игель-Сюм (Руммель В.В., Голубцов В.В. Т. I. С. 29).
- ^ Researching the Song: A Lexicon, Oxford University Press, 2006, ISBN 9780199882304,
Zhukovsky, Vasily (1783-1852): Russian poet, the natural son of a wealthy landowner father and a captive Turkish girl.
- ^ The Penguin Book of Russian Poetry, Penguin Books, 2015, ISBN 9780141972268,
Vasily Zhukovsky (1783-1852). The son of a small landowner and his Turkish housekeeper...