NATO Parlamenter Asamblesi

NATO Parlamenter Asamblesi
NATO Parlamenter Asamblesi
Kısaltma	NATO PA
Kuruluş	1955
Tür	Uluslararası parlamento
Konum	Brüksel, Belçika;
Başkan	Joëlle Garriaud-Maylam (Fransa)
Başkan Yardımcısı	Zaida Cantera (İspanya); Kevan Jones (Birleşik Krallık); Linda Sanchez (ABD); Nicu Falcoi (Romanya); Michal Szczerba (Polonya);
Genel sekreter	Ruxandra Popa
Ana kurum	NATO
Resmî site	nato-pa.int

NATO Parlamenter Asamblesi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne üye ülkelerden 158 parlamenter 1955 yılında Paris’te toplanarak kurdukları örgüttür. Bu örgütün ismi 1966 yılında Kuzey Atlantik Asamblesi; 1999 yılında ise NATO Parlamenter Asamblesi olarak değiştirilmiştir.

Asamble toplantılarına üyeler ve ortak üyeler dışında Parlamenter gözlemciler Parlamentolararası Meclisler, Avrupa Parlamentosu temsilcileri, Parlamento misafirleri katılmaktadır.

26 Mayıs 2017'de Tiflis'te gerçekleştirilen NATO Parlamenter Asamblesi Genel Kurulu'nda Türkiye'nin üye sayısı 12'den 18'e çıkarıldı.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Transatlantik ortaklığı tehdit eden sorunlar üzerinde birlikte düşünme fikri, ilk olarak 1950'lerin başlarında ortaya çıktı ve NATO parlamenterlerinin yıllık bir konferansının 1955'te oluşturulmasıyla şekillendi. Meclisin oluşturulması, yasama organlarının, NATO'nun temel olarak demokrasilerin politik bir transatlantik ittifakının somut bir ifadesi olduğu Washington Anlaşması'nın (aynı zamanda Kuzey Atlantik Antlaşması olarak da bilinir) ön kabulüne somut bir anlam kazandırmak isteğini yansıtmaktadır.

NATO ve NATO PA arasındaki işbirliği temeli, Aralık 1967'de Kuzey Atlantik Konseyi'nin (NAC) NATO Genel Sekreterine iki kurum arasında daha yakın işbirliği sağlama konusunu incelemesi için yetki vermesiyle güçlendirildi. Takip eden yıl boyunca yapılan görüşmelerin bir sonucu olarak, NATO Genel Sekreteri, NAC ile istişarelerin ardından NATO ve Meclis arasındaki çalışma ilişkisini geliştirmek için bir dizi önlem uyguladı. Bu önlemler arasında Genel Sekreterin Meclis'in Tam Oturumlarında kabul edilen tüm öneri ve kararlara yanıt vermesi bulunmaktadır. Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından, NATO-PA, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin siyasi liderleriyle yakın ilişkiler geliştirerek yetki alanını genişletti. Bu bağlantılar, NATO'nun bölgenin hükümetleriyle başlattığı diyalogu büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. 21 Kasım 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında Madrid'de, Parlamenter Meclis Rusya'yı "terör devleti" olarak tanıdı ve özel bir uluslararası mahkemenin kurulmasını talep etti. Slovakya heyetinin başı Tomas Valasek, "karar Rusya'yı Avro-Atlantik güvenliği için en doğrudan tehdit olarak adlandırıyor... Mevcut rejimi altında Rusya'nın bir terör devleti olduğunu açıkça belirtiyor" dedi.^[2]

Rolü[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO PA, Atlantik İttifakı üye devletlerinin tüm parlamentolarından milletvekillerini bir araya getirerek NATO ile üye ulusların parlamentoları arasında bir bağlantı sağlar.

Aynı zamanda, NATO politikalarının daha şeffaf hale gelmesine katkıda bulunarak, temel güvenlik konularında parlamentoların farkındalığını ve anlayışını artırır. Önemli olan, Atlantik İttifakı'nın temelini oluşturan transatlantik ilişkiyi sürdürmeye ve güçlendirmeye yardımcı olmasıdır.

Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana, NATO PA, NATO'ya daha yakın ilişki arayan Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ve ötesinden milletvekillerini çalışmalarına entegre ederek yeni bir rol üstlenmiştir. Bu entegrasyon hem siyasi hem de pratik yardım sağlamış ve Avro-Atlantik bölgesindeki parlamenter demokrasinin güçlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamıştır. Ayrıca NATO'nun ortaklık ve işbirliği programını tamamlayıp güçlendirmiştir.

Meclis, 1997 yılı sonunda imzalanan Katılım Protokolleri'nin onay sürecine yardımcı olma görevi doğrultusunda, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya'nın Mart 1999'da İttifak'a katılımını sağlayan süreçte doğrudan ilgili olmuştur. Aynı rolü, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya'nın Mart 2004'te İttifak'a katılımına yönelik onay sürecinde de oynamıştır.

NATO ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO-PA ile NATO arasında resmi bir bağlantı bulunmamakla birlikte, Soğuk Savaş sonrası dönemde yoğunlaşan işbirliği tarihi vardır.

Meclis'in Daimi Komitesi, NATO Genel Merkezi'nde yıllık olarak NATO Genel Sekreteri ve Kuzey Atlantik Konseyi'ne Daimi Temsilciler ile bir araya gelerek İttifak'ın durumu hakkında görüş alışverişinde bulunmakta ve yasama organlarının perspektifini sunmaktadır. Genel Sekreter, Meclis'in bahar ve sonbahar oturumlarına katılmakta ve diğer özel etkinliklere katılmaktadır; ayrıca Meclis'in sonbahar oturumunda kabul edilen önerilere yazılı bir yanıt sunmaktadır. Meclis Başkanları da İttifak'ın Zirve toplantılarına katılmaktadır.

NATO'nun komuta zincirindeki Yüksek Müttefik Komutan Avrupa (SACEUR) ve diğer üst düzey askeri yetkililer de düzenli olarak Meclis üyeleriyle çeşitli formatlarda bir araya gelmektedir.