Muz cumhuriyeti
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Muz cumhuriyeti, uluslararası politikada siyasi açıdan istikrarsız, ekonomik açıdan bir ya da birkaç tarımsal ürünün üretimine ve ihracatına bağımlı ve genellikle yolsuzluklarla iç içe küçük bir seçkinler grubu tarafından yönetilen ülkeleri küçümseyici anlamda kullanılan siyasi terim.
Honduras, ilk muz cumhuriyeti devleti olmuştur. 20. yüzyılın başlarında United Fruit Company'nin Honduras içinde oldukça etkisi olmuştur. Bu büyük etkisinden ötürü yüksek vergiler isteyen bir başkanı devirerek yerine yeni birini seçtirebilmişlerdir.[1]
1871 yılında Amerikalı demiryolu şirketi sahibi Henry Meiggs'in Kosta Rika hükûmetiyle imzaladığı demiryolu inşa anlaşması çerçevesinde, söz konusu inşaata başlanmış; öte yandan inşaat şirketi, çalışan işçilere düşük maliyetli bir yiyecek arayışında olduğu için inşa etmekte olduğu demiryolu hattı boyunca muz yetiştirmeye başlamıştır.
Muz ticaretinin kârlılığını gören şirket, Latin Amerika'da geniş topraklar satın aldı ve 1899 yılında United Fruit Company adıyla bu ticareti adeta tekeline aldığı gibi, bulunduğu ülkelerin siyasetini de etkileyebilen bir güç haline gelmiştir.[2]
Amerika anakarasını kendi ekonomik yarıküresinin parçası olarak niteleyen 1823 tarihli Monroe Doktrini[3] ile de uyumlu şekilde ABD'nin bölge ekonomisini ve siyasetini şekillendiren bu yapılanmaya, terim ilk kez 1904 yılında Amerikalı yazar O. Henry tarafından kullanılmış olsa da,[4] özellikle Soğuk Savaş yıllarında uydu devlet ya da kukla devlet türevi terimler gibi yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Terim Türk siyasetinde de özellikle son 10 yılda sıklıkla kullanılagelen ve Türk siyasi literatürüne uzun yıllar hakim olan Uganda ile benzerlik kurma söyleminin yerini alan bir ifade olmuştur.[5][6][7]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Alison Acker (1988). Honduras, The Making of a Banana Republic. Between the Lines (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ Alison Acker (1988). Honduras, The Making of a Banana Republic. Between the Lines (İngilizce). ss. sayfa 63. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "US Historical Documents, The Monroe Doctrine". The University of Oklohoma. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ Peter Chapman (2008). Bananas: How the United Fruit Company Shaped the World (İngilizce). New York: Cannongate Books. ss. sayfalar 68-69, 108. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
O. Henry was the first to use the term 'banana republic'...
- ^ "İsrail'e cevap: Türkiye Muz Cumhuriyeti değil". haber7.com. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "Kapusuz: Muz cumhuriyeti değiliz". www.dunyabulteni.net. 5 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
- ^ "Başbuğ: Böyle rezillik olur mu? Yeter yahu!". Radikal gazetesi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.