Kozluk

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Başlığın diğer anlamları için Kozluk (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kozluk
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlBatman
Coğrafi bölgeGüneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamEyyüp Güngör
 • Belediye başkanıAyhan Eren (AK Parti)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam1168 km²
Rakım868 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam61,437
 • Kır
33,801
 • Şehir
27.299
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu488
İl plaka kodu72

Kozluk (Kürtçe: Hezo), Batman ilinin ilçesidir.

Yüksek dağların etrafında kurulmuş tarihi bir ilçedir. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sine göre Kozluk halkı, eğitimli, hoşgörülü ve cesur bir halkın torunlarıdır.[kaynak belirtilmeli]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kozluk'taki bir köprü (1910'lar)

Tarihi bir yerleşim birimi olan Kozluk'un eski adı Hazo'dur. Kozluk ilçesindeki Hallan Çemi Höyüğü kazılarında bulunan MÖ 8000-8600 yıllarına ait arkeolojik kalıntılar Diyarbakır arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Kozluk, içinde bulunduğu bölgeyle birlikte MÖ 3000 dolaylarında Hurri egemenliğine girdi. Sonrasında bölgede sırasıyla Asurlular, Medler, MÖ 6. yüzyıl ortalarından itibaren Persler, MÖ 332 yılından itibaren Makedon Krallığı, Seleukoslar ve Partlar'ın hakimiyeti görüldü. Partlar'ın yıkılmasından sonra Sasani hakimiyetine giren bölge, uzun yıllar Romalılar ile Sasaniler'in egemenlik mücadelesine sahne oldu. MS 7. yüzyıl başlarında Halife Ömer döneminde İslam Devleti topraklarına katıldı. Sonrasında Emeviler ve Abbasiler dönemini yaşayan bölge İslâm devletleri ile Bizans arasında sıklıkla iktidar değişimine sahne olmuştur.

1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında bölgede Türk hakimiyeti görülmeye başladı. Savaşta gösterdiği başarılardan dolayı bölge Dilmaçoğlu Mehmet Bey'e ikta olarak verildi. Buradaki beylik, Artuklular ve sonrasında da Eyyubiler egemenliğinde kalarak bölgede etkinliğini uzun yıllar sürdürdü. 13. yüzyıl başlarında Moğol akınlarına uğrayan ve tahrip edilen bölge, Kösedağ Muharebesi sonrasında kesin Moğol hakimiyetine girmiş ve bir müddet İlhanlılar tarafından yönetilmiştir.

İlhanlılar'ın yıkılışından sonra bölge Eyyûbîler, Artuklular ve Karakoyunlular tarafından fethedilmek istenmiştir. Son olarak Karakoyunlular'ın hakimiyetindeki yerleşim ve kalesi 15. yüzyıl başlarında Akkoyunlular tarafından ele geçirildi. Daha sonra yerel beylerin hakimiyetinde kalan yerleşim 1514 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. 19. yüzyılda Bitlis Vilayeti'nin Muş sancağına bağlı bir nahiye olduğu görülmektedir.

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Muş ilinin, daha sonra Sason ilçesinin bir nahiyesi oldu. 1938 yılında yerleşim "Kozluk" adını alarak Siirt'in bir ilçesi oldu. 16 Mayıs 1990'da Batman'ın il olmasıyla Siirt'ten ayrılarak bu yeni ile bağlandı. 1990'ların ortasına kadar Kozluk, güçlü aşiretlerin etki alanı içerisinde kalmış, bu tarihten sonra ise aşiretlerin otoritesi hızlı bir şekilde çözülmeye başlamıştır.

İlçenin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kale mahallesi civarında İbrahimbey Camii, Hıdırbey Camii ve Kozluk Kalesi gibi bölgenin kültür mirasını günümüze taşıyan tarihi yapılar bulunmaktadır. Hazo Kalesi'yle ilgili ilk bilgiler Karakoyunlular dönemine aittir. Ancak buradaki ilk kalenin Asurlular döneminde inşa edilmiş olduğu, Karakoyunlular gibi yeni gelen yönetimlerin de kaleyi restore ettikleri tahmin edilmektedir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçedeki dağlardan bir görünüm

Yerleşim, Batman il merkezine 58 km uzaklıktadır. Yerleşimden, E99 Diyarbakır-Bitlis karayolu geçmektedir. Bu yol sayesinde Kozluk, Türkiye-İran karayolunun geçtiği güzergahta bulunur. Yerleşim civar illerden Diyarbakır'a 133 km, Siirt'e 63 km, Bitlis'e 82 km uzaklıktadır. Stratejik konumu dolayısıyla ilçe halkı 1990'lara kadar çarşı olarak adlandırılan dağ yamacında yerleşimini sürdürmüştü. Bu tarihten sonra ise hem artan nüfus hem de toprak dolayısıyla Üçyol olarak adlandırılan ova dölgesine yerleşmeye başlanmıştır. İlçede bulunan Ayngebire (Tosunpınar) bölgesi hem ağaçlık hem de yer altı su kaynağı dolayısıyla yazın iyi bir tatil bölgesidir. Ayrıca ilçede bulunan Halilen köyünde de Sarılık hastalığına iyi geldiği söylenen ve sürekli akan bir su bulunmaktadır. İlçenin kuzeyinden Pisyar çayı akmakta batısında ise güneydoğusunda ise yörenin en büyük dağlarından biri olan Mereto dağı bulunmaktadır.

Kozluk ilçesi, 1 belde ve 69 köyden oluşmaktadır.

Kozluk'ta halı hazırda iki tuğla fabrikası, iki halı saha, tam teşekküllü bir hastane, bir konferans salonu, bir aile çay bahçesi ve iki yatılı okul bulunmaktadır. Kozluk'a bağlı Ase denen köyün civarında ise bir baraj inşa edilmektedir. Bu baraj biterse ovadaki köylerde sulu tarım yapılacağından ilçenin ekonomisinin oldukça güçleneceği öngörülmektedir. Kozluk dağ ile ovanın kesiştiği bir noktadadır. Kozluk'a bağlı köylerin yarısı ovalı diğer yarısı ise Dağlı dediğimiz kişilerden oluşmaktadır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
Kozluk ilçesi (Siirt)
1940[3] 10.008 1.905 8.103
1945[4] 8.857 1.634 7.223
1950[5] 15.529 2.027 13.502
1955[6] 19.329 2.430 16.899
1960[7] 22.849 2.748 20.101
1965[8] 27.011 3.742 23.269
1970[9] 31.060 4.613 26.447
1975[10] 34.063 6.197 27.866
1980[11] 41.731 10.157 31.574
1985[12] 53.026 17.421 35.605
Kozluk ilçesi (Batman)
1990[13] 64.427 22.499 41.928
2000[14] 74.635 27.109 47.526
2007[15] 60.888 21.651 39.237
2008[16] 62.114 21.380 40.734
2009[17] 62.570 21.866 40.704
2010[18] 62.095 21.685 40.410
2011[19] 61.587 21.824 39.763
2012[20] 61.552 22.535 39.017
2013[21] 61.129 22.840 38.289
2014[22] 61.001 23.379 37.622
2015[23] 60.691 23.669 37.022
2016[23] 60.691 24.131 36.560
2017[23] 60.933 24.506 36.427
2018[23] 61.437 26.496 34.941
2019[23] 60.375 26.540 33.835
2020[23] 61.100 27.299 33.801
2021[23] 60.953 27.825 33.128

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "8 belediye başkanı AK Parti'ye geçti". Gazete Duvar. 13 Ağustos 2020. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  3. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  4. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  8. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  21. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  22. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  23. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Kozluk Nüfusu - Batman". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Batman Kozluk Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kozluk&oldid=31051859" sayfasından alınmıştır