Klasik liberalizm

Makale serilerinden
Liberalizm
Tarihi Liberalizm tarihi Afrika ve Asya'da liberalizm Avrupa'da liberalizm Amerika'da liberalizm Okyanusya'da liberalizm Liberal teoriye katkılar
Kavramlar Demokrasi Ekonomik liberalizm Ekonomik küreselleşme Eşitlik Cinsiyet Kanun Özgürlük Piyasa Basın Ekonomik İnanç İfade Ticaret Zarar ilkesi Enternasyonalizm Görünmez el Laissez-faire Özgürlük Negatif Pozitif Piyasa ekonomisi Saldırmazlık ilkesi Açık toplum Hoşgörülü toplum Halk egemenliği Özel mülkiyet Haklar Sivil ve siyasi Doğal ve yasal Hukukun üstünlüğü Sekülerizm Din ve devletin ayrılması Toplum sözleşmesi Cehalet örtüsü
Türler Klasik Sosyal Muhafazakâr Demokratik Yeşil Millî Piyasa Neo Ordo Paleo Radikal Anarko Tekno Feminist Seküler
Düşünürler Acton Arnold Aron Badawi Bastiat Bentham Berlin Burke Čapek Cassirer Collingwood Condorcet Constant Croce Emerson Friedman Guizot Hayek Hu Humboldt Kant Keynes Korais Kymlicka List Locke Martineau Mill Milton Mises Montesquieu Nozick Ortega Paine Popper Priestley Rawls Ricardo Say Sen Smith Spencer Spinoza Staël Tocqueville Turgot Voltaire Weber Wollstonecraft
Politikacılar Artigas Bright Broglie Cavour Cobden Deák Deakin George Gladstone Gokhale Itagaki Jefferson Juárez Kemal King Kołłątaj Kossuth Lamartine Levski Lincoln Macaulay Madison Mazzini Milyukov Mommsen Naoroji Ohlin Pearson Rathenau Roosevelt Sarmiento Ståhlberg Venizelos
Organizasyonlar Liberal partiler Liberal Enternasyonal Uluslararası Liberal Gençlik Federasyonu (IFLRY) Avrupa Liberal Demokrat ve Reform Partisi (ELDR) Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı (ALDE) Avrupa Liberal Gençlik (LYMEC) Asya Liberaller ve Demokratlar Konseyi (CALD) Afrika Liberal Ağı (ALN) Latin Amerika Liberal Ağı (RELIAL)
İlgili konular Anti-otoriteryenizm Antikomünizm Kapitalizm Merkezcilik Ekonomik özgürlük Eşitlikçilik Ampirizm Hümanizm Bireycilik Liberteryenizm Liberizm Üçüncü yol Faydacılık İlerlemecilik Korsan Parti
g t d

Makale serilerinden
Bireycilik
Konular ve Kavramlar Özerklik Sivil haklar Kendin yap Serbest aşk Özgür düşünce İnsan hakları Birey Bireysel ve grup hakları Özgürlük Negatif özgürlük Pozitif özgürlük Özel mülkiyet Özgüven Öznellik
Düşünürler Antiphon Émile Armand Aristippus Aristoteles Albert Camus Diyojen Ralph Waldo Emerson Epikür Miguel Giménez Igualada William Godwin Emma Goldman Friedrich August von Hayek Thomas Jefferson Laozi Anton Szandor LaVey John Locke Hipparchia of Maroneia H.L. Mencken John Stuart Mill Ludwig von Mises Michel de Montaigne Friedrich Nietzsche Renzo Novatore Robert Nozick Michel Onfray Georges Palante Ayn Rand Han Ryner Marquis de Sade Jean-Paul Sartre Arthur Schopenhauer Adam Smith Herbert Spencer Lysander Spooner Max Stirner Henry David Thoreau Benjamin Tucker Josiah Warren Oscar Wilde Zeno Yang Zhu
Felsefeler Anarşizm Anarko-kapitalizm Klasik liberalizm Varoluşçuluk Hazcılık Hümanizm Bireyci anarşizm Sol liberteryenizm Liberalizm Liberteryenizm Özgürlükçü sosyalizm Minarşizm Karşılıkçılık Objektivizm Sağ liberteryenizm Sosyal anarşizm Voluntarizm
Kaygılar Anti-bireycilik Otoriter rejim Kolektivizm Dogmatizm Grup hakları Sürü zihniyeti Kitle toplumu Toplum mühendisliği Tiran Çoğunluğun tiranlığı Devletçilik Teokrasi Totalitarizm
g t d

Klasik liberalizm, serbest piyasayı ve laissez-faire ekonomisini; sınırlı devleti, ekonomik özgürlüğü ve siyasi özgürlüğü vurgulayan, hukukun üstünlüğünün güvenceye aldığı sivil özgürlükleri savunan; liberalizmin bir dalı, felsefi ve politik ideolojidir. Klasik liberalizm, 19. yüzyılın başlarında, Avrupa ve Kuzey Amerika'da kentleşmeye ve Sanayi Devrimi'ne bir yanıt olarak önceki yüzyılın fikirleri üzerine inşa edilmiştir.^[1][2][3]

Düşünceleri klasik liberalizmi etkileyen insanlar arasında John Locke, Jean-Baptiste Say, Thomas Malthus, Thomas Jefferson ve David Ricardo gibi birçok ekonomist, siyaset bilimci ve yazar bulunmaktadır.

20. yüzyılda ekonomist Friedrich Hayek ve Milton Friedman liderliğindeki klasik liberalizme olan ilginin yeniden canlanması gerçekleşmiştir. Bazıları, klasik liberalizmin çağdaş gelişimini “neoklasik liberalizm” olarak adlandırmaktadır, bu da devletin piyasadaki rolünü en aza indirmek ve onu sadece güvenlik ile adalet ile ilgilenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Sosyal liberalizm gibi liberal dallarının aksine klasik liberalizm; sosyal politikalara, vergilendirmelere ve devletin bireylerin hayatına müdahil olmasına daha olumsuz bakar, deregülasyon savunur.^[4] Büyük Buhran ve sosyal liberalizmin yükselişine kadar klasik liberalizm, ekonomik liberalizm adı altında tanımlanmıştır. Terim olarak klasik liberalizm, bir retronim olarak 19. yüzyıl liberalizminin, yükselişte olan sosyal liberalizm veya modern liberalizm ile karıştırılmaması için ortaya çıkmıştır.^[5]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik liberalizm serbest pazar ilkelerine ve insanların yaşamlarına mümkün olan azami müdahale etmeme ilkelerine dayalı bir toplumun kurulmasından yanadır. Klasik liberal felsefe, devleti uzlaşma ve gerekli bir kötülük olarak değil, vatandaşların doğal veya faydacı hak ve özgürlüklerinin bir garantörü olarak algılar. Devlet iktidarının yetkileri üzerindeki pozisyona ek olarak, liberteryenler ve klasik liberaller de hukukun, demokrasinin, yargı ve kolluk sistemlerinin oluşumu konusunda farklı görüşlere sahiptir.

Klasik liberaller orduyu, yargıyı kontrol etmeyi ve doğal olarak düşük seviyedeki vergileri toplamayı savunurlar (bunun karşılığında bazı minarşistler gönüllü vergileri veya aynı sektördeki özel şirketlere alternatif bağışlarla vergileri değiştirmeyi savunuyorlar). Klasik liberallerin bazıları aynı zamanda fikri mülkiyet, Merkez Bankası'nın varlığı ve ürünlerin devlet ruhsatlandırılmasından yanadır ve çok nadir durumlarda bu ideolojiyi destekleyen kişiler de halk eğitimini savunmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Klasik liberalizm, devredilemez doğal haklar kavramından gelir ya da onların varlığını yararlı bir şekilde doğrular. Liberaller ve liberal mantıktan devlet, insanların haklarını gözlemlemelerine ve uygulamalarına yardımcı olan ve (19. yüzyılın ikinci yarısından sonra liberalizm) dünya çapında liberal bir ideoloji taşımak için yapılmış sosyal bir sözleşmedir, çünkü liberaller açısından insanlar (ırkları, vatandaşlıkları, uyrukları veya dinleri ne olursa olsun) eşit haklara sahiptir ve devletin görevi bu hakları korumak ve uygulamaktır. Liberteryenizm, devleti bir uzlaşma olarak görür.

Hem iktisat biliminin genel gelişiminden, hem de insanlığın genel gelişiminden kaynaklanan sorunlar klasik liberalizm ile liberteryenlik arasında derin farklılıklara yol açar.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

"Liberal" kelimesi Latince liberte ("özgür") kelimesinden gelir. "Şehrin kuruluşundan itibaren Roma Tarihi"nde Titus Livius, pleb ve patrisyen sınıfları arasındaki özgürlük mücadelesini anlatıyor. Marcus Aurelius, “Akıl Yürütme” sinde “eşitlik ve eşit konuşma hakkını tanıyan, herkes için eşit yasaya sahip bir devlet; aynı zamanda en çok öznenin özgürlüğüne saygı duyan monokrasi hakkında” fikri hakkında yazıyor. İtalyan Rönesansında, bu şehir özgür şehir devletleri taraftarları ve Papalık tahtları arasında yenilenmiştir. Niccolo Machiavelli, Titus Libya'nın İlk On Yılı Söylemlerinde cumhuriyetçi yönetim ilkelerini özetledi. İngiltere'de John Locke ve Fransız Aydınlanma düşünürleri özgürlük için mücadeleyi insan hakları açısından formüle ettiler.Amerikan Kurtuluş Savaşı, liberal devlet fikrine dayanan bir anayasa, özellikle de hükûmetin hükûmeti devletin rızasıyla yönettiği fikrine dayanan ilk ulusun ortaya çıkmasına yol açtı. Fransız burjuvazisi, Fransız Devrimi sırasında liberal ilkelere dayanan bir hükûmet kurmaya çalıştı. İspanyol mutlakiyetçiliğine muhalif olan 1812 İspanyol Anayasası'nın yazarları muhtemelen siyasi hareketin destekçilerine atıfta bulunmak için "liberal" kelimesini kullanan ilk kişilerdi.^[6][7]

XVIII yüzyılın sonundan bu yana liberalizm, Avrupa'nın önde gelen ülkelerinin hemen hepsinde önde gelen ideolojilerden biri haline gelmiştir. Liberal fikirleri uygulamaya yönelik birçok başlangıç denemesi sadece kısmi bir başarıydı ve hatta bazen zıt sonuçlara (özellikle diktatörlüklere) yol açtı. Özgürlük ve eşitlik sloganları maceracılar tarafından seçildi. Liberal ilkelerin çeşitli yorumlarının savunucuları arasında akut çatışmalar ortaya çıktı. Savaşlar, darbeler, ekonomik krizler ve hükûmet skandalları liberalizm ideallerinde büyük bir hayal kırıklığına neden oldu. Bu nedenlerle, "liberalizm" kelimesinin farklı dönemlerinde farklı bir anlamı vardır. Zamanla, şu anda dünyanın en yaygın politik sistemlerinden birinin - liberal demokrasisinin temeli haline gelen bu ideolojinin temellerine ilişkin daha sistematik bir anlayış geldi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

• Conway, David (2008). "Liberalism, Classical". Hamowy, Ronald (Ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE Publications; Cato Institute. ss. 295-298. doi:10.4135/9781412965811.n179. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. 
• Dickerson, M. O.; Flanagan, Thomas; O'Neill, Brenda (2009). An Introduction to Government and Politics: A Conceptual Approach. Cengage Learning. ISBN 9780176500429. 
• Alan James Mayne (1999). From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigmss. Westport, Connecticut. Greenwood Publishing Group. 0-275-96151-6.
• Richardson, James L. (2001). Contending Liberalisms in World Politics: Ideology and Power. Boulder, Colorado: Lynne Rienner Publishers. ISBN 1-55587-939-X. 
• Mavioğlu, E. (30 Mart 2004). "Türkiye'de Sol Nerede?...(01)" 28 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 16 Mart 2008 tarihinde erişildi
• Çavdar, T. (1995). "Serbest Fırka", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 8. ss. 2052-2059. İletişim Yayınları, İstanbul
• Yetkin, Ç. (1997). Atatürk'ün Başarısız Demokrasi Devrimi: Serbest Cumhuriyet Fırkası, Toplumsal Dönüşüm Yayıncılık, İstanbul
• Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ESBE Makale “Liberalizm”
2. Kathleen G. Donohue. İstenmeyen Özgürlük: Amerikan Liberalizmi ve Tüketici Fikri (Amerikan Entelektüel ve Kültürel Tarihinde Yeni Çalışmalar). - Johns Hopkins University Press, 2003. - ISBN 9780801874260 .. - “Üçü - korkudan kurtulma, ifade özgürlüğü ve din özgürlüğü - uzun zamandır liberalizmin temelini oluşturuyordu.”
3. The Economist, Cilt 341, Sayılar 7995-7997. - The Economist, 1996 .. - “Her üçü de liberal topluma yukarıda tanımlandığı gibi bir inancı paylaşıyor: anayasal hükümeti (erkekler tarafından değil, yasalarla yönetiliyor) ve din, düşünce, ifade ve ekonomik etkileşim özgürlüğü sağlayan bir toplum; bir toplum ... ".
4. Sehldon S. Wolin. Politika ve Vizyon: Batı Siyasal Düşüncesinde Süreklilik ve Yenilik. - Princeton University Press, 2004. - ISBN 9780691119779 .. - “Liberalizm, kamuya açık bir ideoloji olarak pratik olarak ortadan kalkarken, en çok atıfta bulunulan haklar arasında ifade özgürlüğü, basın, toplanma, din, mülkiyet ve usul hakları. "
5. Edwin Brown Firmage, Bernard G. Weiss, John Woodland Welch. Din ve Hukuk: İncil-Yahudilik ve İslami Perspektifler. - Eisenbrauns Russian, 1990. - ISBN 9780931464393 .. - "Burada vicdan özgürlüğü ve din özgürlüğü değerlerini vurgulayan modern liberalizmin temellerini ve ilkelerini açıklamaya gerek yoktur."
6. John Joseph Lalor. Siyaset Bilimi, Politik Ekonomi ve Amerika Birleşik Devletleri Siyasi Tarihi Cyclopædia. - Nabu Press Russian, 1883 .. - “Demokrasi kendini bir hükümet biçimine bağlar: liberalizm, özgürlüğe ve özgürlüğün garantilerine. İkisi aynı fikirde olabilir; birbiriyle çelişmezler, fakat ne özdeşlerdir ne de zorunlu olarak birbirleriyle bağlantılıdırlar. Ahlaki düzene göre liberalizm, düşünme, tanıma ve uygulama özgürlüğüdür. Düşünme özgürlüğünün kendisi özgürlüklerin ilk ve soyluları olduğu için bu ilkel liberalizmdir. Eğer bilinçle donatılmış bir düşünce olmasaydı, insan hiçbir derecede veya herhangi bir eylem alanında özgür olmazdı. "İbadet özgürlüğü, eğitim özgürlüğü ve basın özgürlüğü en doğrudan doğrudan düşünce özgürlüğünden türetiliyor."
7. Liberal Manifest 25 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine / Per. İngilizceden Friedrich Naumann Vakfı Bürosu. Oxford, Nisan 1947.
8. Brüt, s. 5.
9. Locke John. Hükûmet üzerine iki tez // Çalışmalar = İngilizce. Hükûmet Üzerine İki İnceleme. - M .: Düşünce, 1988. - S. 137-405.
10. Ekonomik çalışma F. Hayek (erişilemez bağlantı). Tedavi tarihi 5 Ekim 2010. Arşivlendi 1 Mayıs 2011.
11. Wallerstein I. Yıl 2008: Neoliberal Küreselleşmenin Ölümü
12. Bertrand Russell. Batı Felsefesi Tarihi Ch. 12. Felsefi liberalizm.
13. Kölelik Yolu Hayek F.A. - M: "Yeni Yayınevi", 2005. - 264 s. - ISBN 5-98379-037-4.
14. Hayek F. A. Zararlı Kibir: Sosyalizmin Hataları. - M: "Catallaxy" yayınevinin katılımıyla "Haberler", 1992. - 304 s. - ISBN 5-7020-0445-0
15. Liberal siyasi partiler. Brockhaus ve Efron. - 1907-1909
16. Dünyada Özgürlük 2007, Freedom House
17. Oxford Manifestosu, Avrupa Parlamentosu
18. Üyeler (bağlantı kullanılamıyor). liberal-international.org. Tedavi tarihi 20 Temmuz 2015. 14 Mayıs 2015'te arşivlendi.
19. Sorensen G. Krizde Liberal Bir Dünya Düzeni: Yükleme ve Kısıtlama arasında seçim yapma. - Cornell University Press, 2015. - S. 37. - 149 s. - ISBN 9780801463303.
20. Tam Üyeler liberal-international.org. Tedavi tarihi 20 Temmuz 2015. 25 Mayıs 2014 tarihinde arşivlendi.
21. Kashnikov B.N., Liberal Adalet Teorileri ve Rusya'nın Siyasi Uygulamaları. 142
22. Zakaria F. İlliberal Demokrasinin Yükselişi 15 Ekim 2005'te arşivlendi. // Dış İlişkiler. Kasım 1997. (İngilizce) (28-03-11 [3307 gün] 'den kullanılamayan bağlantı)
23. A. Khamenei: Batı kapitalizmi dönemi sona erdi. 14 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine'e arşivlendi.
24. Zakaria F. Kültür Kaderdir; Lee Kuan Yew ile bir konuşma 30 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine // Foreign Affairs. Mart-Nisan, 1994. (İngilizce)
25. Schmitt K.Modern parlamentarizmin manevi ve tarihsel durumu // Schmitt K. Siyasal teoloji. M.: Canon-Press-Ts, 2000. ISBN 5-93354-003-X
26. Borovoy A. Modern insanlığın sosyal idealleri. Liberalizm. Sosyalizm. Anarşizm. 31 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine M'de arşivlendi.: Logos, 1906.
27. Kagarlitsky B. Kurbanların listesi
28. http://www.patriarchia.ru/db/text/707274.html patriarchia.ru
29. Anatoly Belyakov Liberalizmi Wayback Machine'de 17 Ocak 2012'de Arşivlendi
30. Dünya kapitalizminin krizi
31. Küresel Kapitalizmin Krizi: Açık Toplum Tehlikede (PublicAffairs, 1998) ISBN 978-1-891620-27-0
32. https://vuzlit.ru/825430/etimologiya_istoricheskoe_upotreblenie^{[ölü/kırık bağlantı]}
33. https://ru.qwe.wiki/wiki/Liberalism_in_Turkey^{[ölü/kırık bağlantı]}