Karadağ ekonomisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Montenegro ekonomisi
Para birimiEuro (EUR, €)
Mali yılCalendar year
İstatistikler
GSYİH büyüme
  • +13.0% (2021)[1]
  • +6.4% (2022)[1]
  • +3.2% (2023)[1]
Enflasyon (TÜFE)4.3% (2024 est.)[2]
İşsizlik
  • ▼ 16.1% (2017 est.)[3]
  • ▼ 30.7% youth unemployment (2018)[4]
Ortalama gayrisafi maaş€995 / $1053 monthly (August, 2023)
Ortalama net maaş€799 / $845 monthly (August, 2023)
Ana endüstrilersteelmaking, aluminum, agricultural processing, consumer goods, tourism
Dış ticaret
İhracatartış $2.502 billion (2021 est.)[5]
Ana ihracat ortakları
İthalat mallarıartış $3.637 billion (2021 est.)[7]
Ana ithalat ortakları
Kamu maliyesi
Kamu borçları▼ 65.76% of GDP (2023 est.)[9]
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Karadağ ekonomisi, Yugoslav Savaşlarının etkileri, Yugoslavya'nın dağılmasının ardından sanayinin gerilemesi ve Birleşmiş Milletler tarafından uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeniyle şu anda bir geçiş sürecindedir. Karadağ, 29 Nisan 2012'de Dünya Ticaret Örgütü'ne,[10] 5 Haziran 2017'de Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne katılmıştır.[11]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

1852'de kurulan nispeten küçük bir prenslik olan Karadağ'ın ekonomisi başlangıçta tamamen tarıma dayanmaktaydı. 20. yüzyılın başında endüstriyel bir ekonomi geliştirmeye başladı. Büyüme, küçük nüfusu, hammadde eksikliği, az gelişmiş bir ulaşım ağı ve nispeten düşük yerli ve uluslararası yatırım oranı nedeniyle sekteye uğramıştır.

Karadağ'da kurulan ilk sanayi kuruluşları odun fabrikaları, petrol rafinerisi, bira fabrikası, tuz fabrikaları ve elektrik santralleridir . Ekonomik kalkınma, Birinci Balkan Savaşı (1912-13), Birinci Dünya Savaşı (1914-18) ve İkinci Dünya Savaşı (1939-45) dahil olmak üzere birçok savaş nedeniyle kesintiye uğramış, 20. yüzyılın ilk yarısı boyunca tarım, Karadağ'ın ekonomik faaliyetlerine hakim olmaya devam etmiştir.

Yugoslav dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ'ın ekonomisi, ülkenin Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'ne entegre olması ve hızlı bir kentleşme ve sanayileşme dönemi yaşaması nedeniyle, II. Dünya Savaşı'ndan sonra önemli ölçüde gelişmiştir. Sanayi sektörü elektrik üretimi, çelik ve alüminyum üretimi, kömür madenciliği, ormancılık ve ağaç işleme, tekstil ve tütün imalatını içermekteydi; uluslararası ticaret, nakliye ve turizm ise 1980'lerin sonlarında giderek daha önemli hale gelmiştir.

Yugoslavya Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların başında Yugoslavya'nın dağılmasının ardından Karadağ'ın tüm endüstriyel üretim sistemi fiilen çökmüş, bu da birçok malın kıtlığına ve fiyatlarının hızla artmasına neden olmuştur. Sırbistan ile olan siyasi ittifakı ve elverişli coğrafi konumu, Adriyatik Denizi'ne erişimi ve Skadar Gölü üzerinden Arnavutluk'a nakliye bağlantısı nedeniyle Karadağ, 1990'larda kaçakçılık faaliyetleri için bir merkez haline gelmiştir. Özellikle petrol ve sigara kaçakçılığı ülke içinde fiilen yasallaştırılmış bir uygulama haline gelmiştir.[12]

Sırbistan ile Devlet Birliğinin Dağılması[değiştir | kaynağı değiştir]

1997 yılında Milo Đukanović, Karadağ'ın iktidar partisi Karadağ Sosyalist Demokrat Partisi'nin başına geçti ve Sırbistan ile siyasi bağlarını koparmaya başladı. Karadağ ekonomisindeki genel düşüşten Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milošević'in politikalarını sorumlu tuttu. Enflasyonun yeniden canlanması Karadağ hükümetinin ekonomiyi " dolarize etmesine " ve Alman markını baskın para birimi olarak benimsemesine yol açmıştır.[13] Bu ekonomi politikaları aynı zamanda 2003 yılında iki ülke arasındaki ilişkilerin federal bir cumhuriyetten, Karadağ hükümetinin kendi ekonomi politikalarının sorumluluğunu üstlendiği daha gevşek bir siyasi birlik olan Sırbistan ve Karadağ'a doğru revizyonuna da yol açmıştır.

Birlik uzun sürmedi ve 21 Mayıs 2006'da Karadağ halkı referandumla Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etme yönünde oy kullandı.[14]

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Dağlarla desteklenen 300 kilometrelik kıyı şeridiyle Karadağ, arzu edilen bir tatil destinasyonu olduğunu kanıtlıyor ve Karadağ'ın GSYİH'sının yaklaşık %25'ini oluşturmaktadır. 2020'deki Kovid kısıtlamaları, Karadağ'ın 2021'de toparlanmadan önce GSYH'de %15'lik bir düşüşe ve turizm sektöründe yüksek işsizliğe maruz kalmasına neden olmuştur.[15] Karadağ, turist çekmek için lüks ve üst segment projeleri tercih etmektedir. Bu amaç doğrultusunda yabancı yatırımları teşvik etmektedirler.[16]

İthalat/İhracat istatistikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ticaret anlaşmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ'ın birçok ülkeyle serbest ticaret anlaşması var ancak Rusya veya Beyaz Rusya ile anlaşmaları yoktur.[18]

  • Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Moldova, UNMIK/Kosova, Hırvatistan, Sırbistan ve Bosna-Hersek arasında serbest ticaret sağlayan Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması 2007'de imzalandı.
  • Türkiye serbest ticaret anlaşması 2010'da yürürlüğe girdi
  • Ukrayna 2011
  • Avrupa Serbest Ticaret Birliği 2011'de imzalanarak İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'ın yanı sıra AB ülkeleriyle serbest ticaret olanağı sağladı.
  • 2003'ten itibaren ABD'nin En Çok Kayrılan Ülke statüsü

Asgari ücret[değiştir | kaynağı değiştir]

Asgari ücretin ayda 288,10 avro olduğu yıllardan sonra, 2019'da küçük bir artışla 331,30 avroya çıktıktan sonra 2022'de 532,50 avroya sıçradı.[19]

Vergilendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

KDV standart oranı AB yönergeleriyle uyumlu şekilde 2022'de %21, bazı kalemlerde ise %7'dir.[20]

2023'ten itibaren, aylık 700 Euro'nun üzerindeki kişisel brüt gelire %9'luk bir vergi oranı, aylık 1.000 Euro'nun üzerindeki gelire ise %15'lik bir vergi oranı uygulanmaktadır. Karadağ belediyeleri ayrıca ulusal vergi oranının %13-15'ine eşdeğer bir gelir vergisi ek ücreti uygulamaktadır. Sosyal güvenlik giderleri %15,5 olup %6'sı çalışanlar tarafından karşılanmaktadır.[21]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; IMFWEOME isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ "Estimated inflation rate Montenegro". IMF. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  3. ^ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2019. 
  4. ^ "Youth unemployment rate by sex, age (15-24) and country of birth". appsso.eurostat.ec.europa.eu. Eurostat. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2019. 
  5. ^ "Montenegrin exports". CIA. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  6. ^ "Export partners of Montenegro". The Observatory of Economic Complexity. 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
  7. ^ "Montenegrin imports". CIA. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  8. ^ "Import partners of Montenegro". The Observatory of Economic Complexity. 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
  9. ^ "Montenegrin national debt to GDP". Statista. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  10. ^ "Members and Observers". World Trade Organization. 24 Ağustos 2012. 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2011. 
  11. ^ "Montenegro to Formally Join NATO on June 5 – Independent.mk". 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2017. 
  12. ^ "Cigarette Smugglers Find Safe Harbour in Montenegro, Again". 30 Mayıs 2019. 31 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  13. ^ Montenegro 1999, Currency Board and Dollarization: Crnogorska marka by Željko Bogetić and Steve Hanke
  14. ^ Montenegro declares independence 11 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News, 4 June 2006
  15. ^ "Investment Climate Statement". 6 Ağustos 2022. 13 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  16. ^ "Tourism". 6 Ağustos 2022. 13 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  17. ^ a b "Imports of goods and services (current US$) - Montenegro". 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023. 
  18. ^ "Trade Agreements". 6 Ağustos 2022. 13 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  19. ^ "Montenegro repeats minimum wage". 2023. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  20. ^ "Value-added tax (VAT)". 21 Nisan 2023. 31 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2024. 
  21. ^ "Tax system in Montenegro". 31 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karadağ_ekonomisi&oldid=32779790" sayfasından alınmıştır