Jan van Riebeeck

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Jan van Riebeeck
Jan van Riebeeck portresi
DoğumJan Anthoniszoon van Riebeeck
16 Nisan 1619
Culemborg, Hollanda
Ölüm18 Ocak 1677
Batavya, Hollanda Doğu Hint Adaları

Jan Anthoniszoon van Riebeeck (d. 16 Nisan 1619, Culemborg - Hollanda ö. 18 Ocak 1677, Batavya - Hollanda Doğu Hint Adaları), Hollandalı doktor, tüccar ve Cape Kolonisi'nin kurucusu ve ilk yöneticisi.

Van Riebeeck ilk olarak 1639 ile 1648 yılları arasında doğu Asya'da ve Japonya'da doktor olarak görev yapmıştır.

Van Riebeeck 1651 yılında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin keşif gemisinde yönetici olarak görev almıştır. Söz konusu gemiler 6 Nisan 1652 yılında Ümit Burnu'na ulaşmış, burada bu yolu kullanan gemilerin personelin için mola verebilecekleri bir tedarik istasyonu kurulmasını sağlamıştır. Bu bölgeye konum uygunluğu nedeniyle kurulan bu istasyon ile Avrupa ile Güneydoğu Asya arasında seferler düzenleyen gemilerin personelinin dinlenmesi planlanmıştır. Bu amaçla Kasteel de Goede Hoop (Türkçe: Ümit Kalesi) kurulmuş ve burada sebze ve meyve yetiştirilmiştir ve bunların satışı için de yerlilerle pazarlıklar yapılmıştır. Bu yerleşim alanı kısa bir süre içerisinde büyüyerek Cape Town şehrini oluşturmuştur. Bu şehir aynı zamanda Güney Afrika topraklarında Avrupalıların ilk yerleşim alanı olmuştur.

Burada oluşturulan Cape Kolonisi'ni 1662 yılına kadar yöneten van Riebeeck, söz konusu yıl Hollanda Doğu Hint Adaları'na geri dönmüş, burada birkaç farklı görevde daha bulunduktan sonra 1677 yılında ölmüştür.

Van Riebeeck ilk Avrupalı olarak güney Afrika topraklarından bir kuyruklu yıldızı tespit etmiş, bu yıldıza C/1652 Y1 adı verilmiştir.

20 Kasım 2002 yılında (9239) van Riebeeck asteroitine adı verilmiştir.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Van Riebeeck bir cerrahın oğlu olarak Culemborg'da doğdu. 28 Mart 1649'da 19 yaşındaki Maria van Riebeeck ile evlendiği Schiedam'da büyüdü. Karısı, 2 Kasım 1664, 35 yaşında Malezya'nın bir parçası olan Malacca'da öldü. Çiftin, çoğu bebeklik döneminden sağ çıkamayan sekiz veya dokuz çocuğu oldu. Cape'de doğan oğulları Abraham van Riebeeck daha sonra Hollanda Doğu Hint Adaları Genel Valisi oldu.[1]

1639'da "Vereenigde Oost-Indische Compagnie"ye (VOC) (Hollanda Doğu Hindistan Şirketi) katılarak, Doğu Hint Adaları'ndaki Batavia'da birisi yardımcı cerrahlık da dahil olmak üzere bir dizi görev yaptı.[1]

Tonkin, Çinhindi'de VOC ticaret merkezinin başkanıydı. Kendi kişisel hesabına ticaret yaptığı için 1645'te bu görevinden alındıktan sonra, dönüş yolculuğu sırasında 18 gün kaldıktan sonra Ümit Burnu'nda bir dinlenme istasyonu yapılmasını savunmaya başladı. İki yıl sonra, mahsur kalmış bir VOC gemisinin geçici bir kalede hayatta kalmasının ardından destek arttı. Heeren XVII, Leendert Jansz ve Mathys Proot'tan Hollanda'nın varlığını öneren bir rapor istedi.[1]

1643'te Riebeeck, Jan van Elseracq ile birlikte Japonya'daki Dejima'daki VOC karakoluna gitti. Yedi yıl sonra 1650'de, Güney Afrika vahşi hayvanlarının derilerini Japonya'ya satmayı teklif etti.[2]

Riebeeck, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi tarafından gelecekteki Güney Afrika'daki ilk Hollanda yerleşiminin komutasını üstlenmesi istendi ve 24 Aralık 1651'de Texel'den ayrıldı. Gelecekteki Cape Town sahasında Table körfezine iki gemiyi ("Dromedaris" ve "Goede Hoop") ve 6 Nisan 1652'de ve üçüncü gemi Reijger 7 Nisan 1652'de karaya çıkardı. Kendisine iki yıllık eşi Maria da dahil olmak üzere 82 erkek ve 8 kadın eşlik etti.[3] Filo başlangıçta beş gemiydi ancak "Walvis" ve "Oliphant", denize 130 cenaze töreni yaptıktan sonra geç geldiler.[1]

Riebeeck, hemen Hollanda ve Doğu Hint Adaları arasındaki VOC ticaret yolu için bir ara istasyon olarak güçlendirmeye başladı. Bu yol istasyonunun birincil amacı, Hollanda Cumhuriyeti ve Batavia arasında seyreden VOC filoları için yeni hükümler sağlamaktı çünkü yolda çok fazla ölüm oluyordu.

Charles Davidson Bell tarafından yapılan tabloda Jan van Riebeeck Table Bay'e Nisan 1652'de gelişi

Van Riebeeck, 1652'den 1662'ye kadar Cape Komutanıydı; bir kale inşa etmek, Table Bay'deki doğal demirlemeyi geliştirmek, tahıl, meyve ve sebze dikmek ve yerli Khoi halkından hayvan almakla suçlandı. Cape Town'daki Kirstenbosch Ulusal Botanik Bahçesi'nde birkaç yabani badem ağacı hala hayattadır. Goede Hoop Kalesi ('Ümit Kalesi') olarak adlandırılan ilk kale çamur, kil ve keresteden yapılmıştı ve dört köşesi veya burcu vardı.[3] Van Riebeeck Cape'i terk ettikten sonra bu kalenin yerini 1666 ile 1679 arasında inşa edilen Ümit Kalesi aldı.[4]

Van Riebeeck'e, Ocak 1654'te “Naerden” gemisiyle gelen bir Culemborger Roelof de Man (1634-1663) tarafından Cape'de katıldı. Roelof koloni muhasebecisi olarak geldi ve daha sonra ikinci sorumluluğa terfi etti.[5]

Van Riebeeck, Güney Afrika'dan keşfedilen ilk kuyruklu yıldız, C/1652 Y1 17 Aralık 1652'de tespit edildiğini bildirdi.[1]

Cape'deki zamanında Van Riebeeck, Cape Yarımadası'ndaki yeni koşullarda etkileyici bir dizi faydalı bitki kurmak için sürekli ve sistematik bir çabayı denetledi- bu süreçte doğal çevreyi sonsuza dek değiştirdi.[6] Üzüm de dahil olmak üzere bunlardan bazıları, tahıllar, yer fıstığı, patates, elma ve narenciye, bölge toplumları ve ekonomileri üzerinde önemli ve kalıcı bir etkiye sahipti. Örneğin 1659'da iskorbüt ile savaşmak için kırmızı şarap yapmak için Koloni'de bağ kurdu.[1] Cape'de kaldığı süre boyunca (VOC politikası) tutulan gündelik günlük kayıtları, doğal çevrenin ve doğal kaynaklarının gelecekteki keşfi için temel oluşturdu. Günlüklerinin dikkatli bir şekilde okunması, bilgilerinin bir kısmının bölgede yaşayan yerli halklardan öğrenildiğini gösteriyor.[7]

1677'de Java'daki Batavia'da öldü (şimdiki adı Jakarta) öldü.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Robert O. Collins: Central and South African history. Topics in world history. M. Wiener Publishing, New York NY 1990
  • John Hunt, Heather-Ann Campbell: Dutch South Africa. Early settlers at the Cape, 1652–1708. Matador Leicester 2005
  • Jan van Riebeeck: The secret letters of Jan van Riebeeck. Ins Englische übersetzt und herausgegeben von Robert Kirby. Penguin Books, London 1992

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f Rajgopaul, Jeeva (17 Ekim 2011). "Johan Anthoniszoon "Jan" Van Riebeeck". South African History Online (İngilizce). 18 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019. 
  2. ^ Osada, Masako. (2002). Sanctions and Honorary Whites: Diplomatic Policies and Economic Realities in Relations Between Japan and South Africa, p. 28 2 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  3. ^ a b Gabeba, Abrahams (1993). "The Grand Parade, Cape Town: Archaeological Excavations of the seventeenth century Fort de Goede Hoop". Fortifications of the Cape Peninsula. 48 (157): 3-15. JSTOR 3888871. 
  4. ^ "Home". castleofgoodhope.co.za. 17 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Tanap". tanap.net. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  6. ^ Gunn, Mary (1981). Botanical exploration of southern Africa : an illustrated history of early botanical literature on the Cape flora : biographical accounts of the leading plant collectors and their activities in southern Africa from the days of the East India Company until modern times. L. E. W. Codd. Cape Town: Published for the Botanical Research Institute by A.A. Balkema. s. 24. ISBN 0-86961-129-1. OCLC 8591273. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  7. ^ S. Pooley, 'Jan van Riebeeck as Pioneering Explorer and Conservator of Natural Resources at the Cape of Good Hope (1652–62)', Environment and History 15 (2009): 3–33. DOI:10.3197/096734009X404644
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_van_Riebeeck&oldid=30740435" sayfasından alınmıştır