II. Jan Kazimierz Waza
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| II. Jan Kasimir | |
|---|---|
| II. Jan Kasimir'in Bacciarelli tarafından çizilen portresi. | |
 | |
| Polonya kralı Litvanya Büyük Dükü | |
| Hüküm süresi | Kasım 1648 - 16 Eylül 1668 |
| Taç giymesi | 19 Ocak 1649 |
| Önce gelen | IV. Władysław Vasa |
| Sonra gelen | I. Michael |
| Doğum | 22 Mart 1609 Kraków, Polonya |
| Ölüm | 16 Aralık 1672 (63 yaşında) Nevers, Fransa |
| Eş(ler)i | Marie Louise Gonzaga Claudine Françoise Mignot |
| Hanedan | Vasa Hanedanı |
| Babası | III. Zygmunt Waza |
| Annesi | Avusturyalı Constance |
| Dini | Roma Katolikliği |
| İmza |  |
II. Jan Kasimir (Lehçe: Jan II Kazimierz Waza; Almanca: Johann II Kasimir Wasa; Litvanca: Jonas Kazimieras Vaza) (22 Mart 1609 - 16 Aralık 1672) Polonya kralı ve Litvanya Büyük Dükü.
1648'de Polonya ve Litvanya Grandüklüğü kralı oldu Lehistan-Litvanya Birliği, Yukarı Silezya Opole Dükü ve İsveç'te 1648-1660 arasında itibari kral olmuştur. Polonya'da, Jan Kazimierz olarak bilinen ve yaygın olarak adlandırılır. Kral iken başkent Varşova, İsveçliler tarafından işgal edilmiştir. II. Jan, İsveçliler'e II. Kuzey Savaşı'nda yer almıştır. Sonuç çıkmayan savaşın sonunda Polonya-Litvanya Birliği, İsveç, Habsburg ve Brandenburg devletleri arasında Oliva Antlaşması imzalandı.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Jan Kasimir 22 Mart 1609'da Kraków'da doğdu.[1] Babası İsveç kralı I. Gustav'ın torunu olan III. Zygmunt Waza'dır. Annesi, Avusturyalı Constance, Avusturya arşidükü II. Karl ile Maria Anna'nın kızı, aynı zamanda Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand'ın küçük kız kardeşiydi.
Jan Kasimir, hayatının büyük bir bölümünde ağabeyi IV. Władysław Waza'nın gölgesinde kaldı. Leh soyluları arasında çok az arkadaşa sahipti. Dostça olmayan, ketum, zamanını dini düşünceleri arasında bölen ve siyasetten hoşlanmayan biri olarak, olumsuz Habsburg politikalarını desteklemek yerine Lehistan mahkemesinde bir güç tabanına veya etkisine sahip değildi. Daha sonra, Rusya Çarlığı'na karşı Smolensk Muharebesi'nde (1633) yer alarak bir askeri komutan olarak yeteneklerini sergileme fırsatı buldu.[2] 1632 ile 1635 yılları arasında ağabeyi IV. Władysław Waza, Jan Kasimir'i İsveçli Christina ile, ardından bir İtalyan prensesiyle evlendirmek isteyip kardeşinin itibarını artırmaya çalıştı, ancak işe yaramadı. 1637'de Jan Kasimir, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun ordusuna katılmak ve Fransızlara karşı savaşmak için dış temsilcilik görevini üstlendi. Komuta ettiği alay savaşta yenildikten sonra, güçlü Kazak karşıtı çıkarlarının ve siyasi görüşlerinin büyük ölçüde Avusturya İmparatorunun doğrudan etkisi altında şekillendiği Viyana sarayında bir yıl yaşayarak geçirdi.
1636'da Lehistan-Litvanya Birliği'ne geri döndü ve Barones Guldentern'e aşık oldu, ancak onunla evlenme isteği ağabeyi Kral IV. Władysław tarafından engellendi. Daha sonra, Władysław onu Kurlandiya ve Semigalya Dükalığı'nın dükü yapmak istedi, ancak bu Sejm tarafından veto edildi. Bu duruma gücenen Jan Kasimir, 1638'de Portekiz Genel valisi olmak için İspanya Krallığı'na gitti, ancak Fransız ajanları tarafından yakalandı ve Kardinal Armand Jean du Plessis de Richelieu'nun emriyle 1640'a kadar hapsedildi. Daha sonra, atanan Smolensk Voyvodası Krzysztof Gosiewski'nin dış temsilciliği tarafından ve Fransız karşıtı Polonya-İspanyol müzakerelerinin bir sonucu olarak serbest bırakıldı. 1641'de Jan Kasimir bir Cizvit olmaya karar verdi. 1642'de, kız kardeşine Almanya'ya kadar eşlik etmek için Lehistan-Litvanya Birliği topraklarından tekrar ayrıldı. 1643'te Kral Władysław'ın sözlü muhalefetine karşı Cizvitlere katıldı ve Sejm ile Papa arasında diplomatik bir sürtüşmeye neden oldu. Jan Kasimir, Cizvitler tarafından Katolik fraksiyonu desteklemek için davet edilerek Roma'ya gitti. Burada kardinal olarak atandı, ancak kısa süre sonra istifa etmek zorunda kalacak ve Władysław'ın tek oğlu öldüğünde Sejm'e gitmek durumunda kalacaktı.[3] Habsburgların desteğini kazanmaya ve doğudan beklenmedik bir saldırı olması durumunda uluslararasında bir ittifak oluşturmak için Avusturyalı bir prensesle evlendirilmeye çalışıldı.
Tahta çıkışı[değiştir | kaynağı değiştir]
1648'de Jan Kasimir, Polonya Parlamentosu tarafından üvey kardeşinin yerine Polonya tahtına çıktı. Tufan döneminde tahta çıkan Jan Kasimir kendisini 1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı gibi birçok savaşın ve karışıklığın içinde buldu. Lehistan-Litvanya topraklarının çoğu, Leh-Litvanyalı valilerin ve soyluların komplocu suç ortaklığı nedeniyle, Tufan sırasında fazla bir çatışma olmadan X. Karl Gustav önderliğindeki İsveç İmparatorluğu ordusu tarafından işgal edildi. Sejm, İsveçlileri Polonya'dan çıkarmak için birkaç yıl içinde ayaklandı. Şehirlerin ve kasabaların çoğu yağmalandı ve bazıları, geri çekilen düşman birimleri tarafından yerle bir edildi. Jan Kasimir'in saltanatı, Lehistan ve Lehistan-Litvanya Birliği tarihinin en feci ve belki de en başarısız dönemlerinden biri olarak hatırlansa da, genellikle ulusunu kurtarmak için cesurca savaşan "savaşçı kral" olarak da anılır.
1660 yılında II. Jan Kasimir, İsveç tahtına ilişkin iddiasından vazgeçmek adına İsveç'in Livonya ve günümüz Letonya'sındaki Riga şehri üzerindeki egemenliğini kabul etmek zorunda kaldı.
II. Jan Kasimir büyük bir desteğe sahip olacağına inandığı, ağabeyinin dul eşi Marie Louise Gonzaga (Lehçe: Maria Ludwika) ile evlendi. Marie Louise 1667'de aniden öldü ve bu ölüm, Jan Kasimir'in erken dönem siyasi yükselişinin bir anda yok olmasına neden oldu.
Tahtı bırakması[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Eylül 1668'de, önceki yıl eşi Marie Louise Gonzaga'nın ölümünden sonra kederlenen II. Jan Kasimir, Lehistan-Litvanya Birliği tahtından feragat ederek Fransa'ya döndü ve yeniden Cizvitlere katıldı. Saint-Germain-des-Prés Manastırı'nın başrahibi oldu. Tahtı bırakmasının ardından Michał Korybut Wiśniowiecki (I. Michael) yeni kral seçildi ve 29 Eylül 1669'da taç giydi.
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
1672 yılının sonbaharında Jan Kazimir, Polonya'ya dönmeyi planlamıştı, ancak yola çıkmadan önce hastalandı ve istirahat etmek zorunda kaldı. Kamyanets-Podilski topraklarının Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesi onu üzdü ve sağlık durumu daha da kötüleşti. Leh topraklarını Osmanlılara karşı savunmak için Papa X. Clemens'ten yardım istedi. 16 Aralık 1672'de felçten öldü ve cenaze töreni Kraków'daki Wawel Katedrali'nde gerçekleşti.[4][5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Jan II Kazimierz Waza, Polski Słownik Biograficzny, Tom X, 1964, s. 410
- ^ "Władca, co kaprysił" (Lehçe). 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018.
- ^ Stone, Daniel Z. (2014). The Polish-Lithuanian State, 1386-1795 (İngilizce). University of Washington Press. s. 160. ISBN 978-0-295-80362-3. 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
- ^ "kazimierz". szlachta.internetdsl.pl. 25 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018.
- ^ "Onet – Jesteś na bieżąco". dampol.republika.pl. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018.
II. Jan Kazimierz Waza Doğumu: 22 Mart 1609 Ölümü: 6 Aralık 1672 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen IV. Władysław Vasa |  Polonya kralı Litvanya Büyük Dükası 1648–1668 | Sonra gelen Michał Korybut Wiśniowiecki |
| Hak iddia edilen unvanlar | ||
| Önce gelen IV. Władysław Vasa | — Hak olarak elde tutulan unvanlar —.svg) İsveç kralı 1648–1660 | Oliva Antlaşması |
