Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı | |
|---|---|
 Mezarlığın görünümü | |
 | |
| Konum | Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′00″K 29°01′10″D / 41.00000°K 29.01944°D |
| Tür | Asker Mezarlığı |
| Din | Hristiyan Mezarlığı |
| Açılış | 1855) |
| Sorumlu | Commonwealth War Graves Commission |
| Durum | Kullanımda |
| İnternet sitesi | Commonwealth War Graves Commission |
Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı (İngilizce: Haidar Pasha Cemetery), İstanbul'un Anadolu yakasında, Üsküdar ve Kadıköy arasındaki Haydarpaşa semtinde yer alan İngiliz askerî kabristanıdır. İlk olarak 1854-1856 yılları arasında Kırım Savaşı'na katılarak savaşta yaşamını yitiren İngiliz askerlerinin gömülmesi için devet eliyle tahsis edilen mezarlık, o dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun müttefiği olan İngiltere'nin hizmetine verilen Askerî Hastane'nin hemen yanında bulunmaktadır.[1] Kırım Savaşı'nda ölen askerlerin yanı sıra, mezarlıkta Birinci ve İkinci Dünya savaşlarında çeşitli nedenlerle yaşamını yitiren İngiliz vatandaşı asker ve siviller de gömülüdür.
Kırım Savaşı mezarları[değiştir | kaynağı değiştir]
Mezarlık, Kırım Savaşı'na katılıp da yaralı olarak İstanbul'a getirilen; ancak tarihte ilk kez Florence Nightingale tarafından oluşturulan organize askerî hastanede kolera nedeniyle yaşamlarını yitiren İngiliz askerleri için tahsis edilmiştir. Mezarlık alanı, resmi olarak 16 Mayıs 1855 tarihinde dönemin Birleşik Krallık büyükelçisi Lord Stratford tarafından açılmış ve Anglikan piskopos George Tomlinson tarafından kutsanmıştır.[2] Savaş boyunca Selimiye Kışlası'nda toplam 6 bin İngiliz askerinin bu hastalık nedeniyle öldüğü sanılmaktadır. Bu askerlerin çok azının mezar yerleri günümüze dek ulaşmayı başarabilmiştir. İlk olarak biri deniz kıyısına yakın, diğer hastaneye yakın iki ayrı arsa üzerinde oluşturulmaya başlanan Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı'nın kurulu olduğu arazi Kanuni Sultan Süleyman'ın özel mülklerindendi.[3] Bu arsa 1855 yılında İngiliz hükûmetine bağışlandı. Birbirinden ayrı iki arsadan oluşan mezarlık, 1867 yılında aradaki arazinin de bağışlanmasıyla ya da satılmasıyla birleşmiş oldu.
Kırım Savaşı'nda ölen askerlerin anısına, 1857 yılında Birleşik Krallık kraliçesi Victoria tarafından bir anıt diktirildi. Yaklaşık 28 metre yüksekliğindeki bu anıt, Haydarpaşa'ın pek çok noktasından kolaylıkla görülebilmektedir.
Mezarlıktaki siviller[değiştir | kaynağı değiştir]
1867 yılından bu yana, 700'ü aşkın sivil mezarlık içinde ayrı bir bölümde gömülmüştür. Mezarlıkta yatan tanınmış siviller arasında I. Elisabeth dönemi İngiliz büyükelçisi Sir Edward Barton bulunmaktadır. Barton İstanbul'da bir süre görev yaptıktan sonra 1598 yılında İstanbul Heybeliada'da yaşamını yitirmiş ve ölümünden 257 yıl sonra kalıntıları adadaki mezarından alınarak buraya aktarılmıştır. 1898-1908 yılları arasında İstanbul'daki İngiliz Büyükelçisi Sir Nicholas O’Conor-Don da burada gömülmüş ve anısına mezarlık içinde bir şapel yaptırılmıştır.
Kırım savaşı ve dünya savaşları dışında birkaç asker de mezarlığın siviller bölümünde defnedilmiştir.
1822'de doğan ve 1868 tarihinde Osmanlı hizmetine giren ve 1881 yılında vezirlik ve müşirlik (büyük amiral) rütbesiyle donanma komutanlığına kadar yükselen Augustus Charles Hobart Hampten (Osmanlıdaki adıyla Hobart Paşa) burada gömülüdür. 1886 yılında tedavi için gittiği İtalya'da ölünce Türk topraklarında defnedilme vasiyeti üzerine Abdülhamid II tarafından cenazesi Necid vapuruyla İstanbul'a getirilmiştir.[4]
I. ve II. Dünya Savaşı mezarları[değiştir | kaynağı değiştir]
Mezarlıkta I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye'de ölen 400'ün üzerinde askerin mezarı vardır. Bu askerlerin büyük bir bölümünü savaş tutsakları ve Mondros Mütarekesi sonrasında İstanbul'un işgali sırasında (1918-1923) direnişçilerce öldürülen askerler oluşturmaktadır.
Rusya'da ya da Türkiye sınırlarında ölen (bir bölümü Hint kökenli) 200 İngiliz vatandaşının adlarının bulunduğu anıt mezarlıktaki diğer dikkat çekici yapılardandır. Bu anıta, mezarları günümüze dek ulaşamayan, kaybolan ya da tahrip olan askerlerin adları yazılmıştır.
I. Dünya savaşının yanı sıra, mezarlıkta II. Dünya savaşı kurbanı askerler de gömülüdür. Kraliyet Donanması'na ve Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne mensup 38 asker Akdeniz'deki çeşitli görev yerlerinde, çeşitli nedenlerden dolayı yaşamlarının yitirdikten sonra İstanbul'daki, Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı'na getirilerek burada defnedilmiştir.[5]
İşletilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
1925'e dek işletmesi, korunması ve diğer sorumlulukları doğrudan İngiliz hükûmeti tarafından üstlenilmekte olan mezarlığın işletmesi Commonwealth War Graves Commission (Türkçe: Britanya Savaş Mezarlıkları Komisyonu) adlı kuruluşa bırakıldı.
Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Mezarlık bugün Haydarpaşa Limanı ile Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi arasında yer almaktadır. Üsküdar'dan Kadıköy'e uzanan Tıbbiye caddesi üzerinden mezarlığa kolaylıkla ulaşılabilir. Haydarpaşa Garı'ndan da mezarlığa kısa bir geçiş yolu bulunmasına karşın geçit, güvenlik gerekçesiyle görevlilerce kapalı tutulmaktadır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Üsküdar Municipality 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ "A Narrative of Personal Experiences and Impressions During a Residence on the Bosphorus Throughout the Crimean War (1881), Lady Alicia Blackwood'un seyahatnamesi". 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ Understanding Gallipoli 7 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ Hobart Paşa'nın Anıları,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,2010,
- ^ Understanding Gallipoli, 1939-1945 Deads of World War II 7 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Wikimedia Commons'ta Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Commonwealth War Graves Commission Haidar Pasha Cemetery 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.