I. Hantili
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| I. Hantili | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1590-1560 |
| Önce gelen | I. Murşili |
| Sonra gelen | I. Zidanta |
| Eş(ler)i | Harapsili |
| Çocuk(lar)ı | Piseni |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
I. Hantili yaklaşık olarak MÖ 1590-1560[1] yıllarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır.
Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Hantili'nin tahta halefi I. Murşili'yi devirerek çıktığı bilinmektedir. Hükümdarlığı ile ilgili en önemli kaynak Telipinu Fermanı olarak bilinen dokümandır. Bu dokümanda tahta çıkışı ile ilgi şöyle denmektedir:
"Hantili Murşili'nin yanında bir sâkiydi.[2] Murşili'nin kızkardeşi Harapsili'yi eş olarak aldı. Zidanta [...] Hantili'nin kızı [...] ile evlendi ve Hantili ile iş birliği yapıp çok kötü bir günah işlediler. Murşili'yi öldürdüler, kan döktüler."[3]
Hitit tahtını kan akıtarak ele geçirmesine rağmen Hantili'nin ilk dönemlerinde ülkede çok büyük bir sıkıntı olmadığı anlaşılmaktadır. Kısmen hasarlı olan yazılarda hepsi kuzey Suriye'de bulunan Astata, Sukziya, Hurpana, ve Karkamış şehirlerinin ismi geçmektedir[4] ki bu da Hititlerin bu bölge üzerinde I. Hattuşili ve I. Murşili zamanında başlayan ilgilerinin halen devam ettiğini göstermektedir. Ayrıca I. Murşili ile çarpışmış olan Hurriler'in Hantili'ye karşı da düşmanlıkları devam etmektedir.[5] Gene kısmen korunmuş olan paragraflarda önce Tegarama[6] şehrindeyken Hantili'yi tanrıların Murşili'nin intikamını alacağına dair bir korku sardığı, daha sonra ise Sukziya şehrindeyken eşi kraliçe Harapsili'nin hastalandığı belirtilmiştir. Harapsili burada bazı çocuklarıyla birlikte ölmüş olabilir.[7]
Yeni Hitit dönemine ait dokümanlarda Hattuşa'nın kuzeyindeki şehirler Nerik ve Tiliura'nın Hantili zamanında Kaşkalar tarafından alındığından bahsedilir ancak ismi geçen kişinin II. Hantili olma ihtimali daha yüksektir.[8]
Hantili yaşlanana kadar tahtta kalmıştır. Ancak ölümüne yakın bir zamanda büyük bir ihtimalle taht varisi olan oğlu Piseni de Hantili'nin eski suç ortağı ve damadı Zidanta tarafından öldürülür:
"Hantili yaşlandığı zaman ve neredeyse tanrı olmak üzereyken[9] Zidanta, Hantili'nin oğlu Piseni'yi ve oğullarını öldürdü, ve belli başlı adamlarını da öldürdü."[10]
Böylece taht varisini öldürerek Hantili'nin ardından I. Zidanta tahta çıkmıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bu tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır: (İngilizce) Bryce, T (2005) The Kingdom of the Hittites 2nd. ed.
Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155. - ^ Sâki bazı üst düzey saray görevlileri için kullanılan bir unvandı.
- ^ Telipinu Fermanı §10-11, bakınız: (İngilizce) Telipinu Proclamation 16 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Telipinu Fermanı §12
- ^ Telipinu Fermanı §14
- ^ Günümüzdeki Gürün şehri.
- ^ Telipinu Fermanı §13 ve §15; çok hasarlı olduğu için yoruma açıktır; Bryce, p. 101; (Almanca) Soysal, O. (1990) "Noch einmal zur Sukziya-Episode im Erlass Telipinus", Orientalia 59: 271–9.
- ^ Klengel, s. 71
- ^ ‘Tanrı olmak’ Hititçe'de ‘ölmek’ manasına gelen ancak sadece krallar için kullanılan bir deyimdir.
- ^ Telipinu Fermanı §18
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- (İngilizce) I. Hantili'nin hükümdarlığı10 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.