Haber işlemi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Haber-Bosch işlemi olarak da adlandırılan, Haber işlemi,[1] yapay bir azot bağlanması işlemidir ve günümüzde amonyak üretimi için kullanılan ana endüstriyel yöntemdir.[2][3] İşlem adını, 20, yüzyılın ilk on yılında geliştiren mucitleri Alman kimyagerler Fritz Haber ve Carl Bosch’tan almıştır. İşlem yüksek sıcaklıklar ve basınçlar altında bir metal katalizör kullanarak hidrojen (H2) ile atmosferik azot (N2)’u reaksiyonla amonyağa (NH3) dönüştürür:
Haber işleminin geliştirilmesinden önce, Birkeland-Eyde işlemi ve Frank-Caro işlemi gibi erken yöntemlerin tümü oldukça verimsiz olduğu için endüstriyel ölçekte amonyak üretmek zordu.[4][5][6]
Haber işlemi günümüzde esas olarak gübre üretmek için kullanılsa da, I. Dünya Savaşı sırasında Almanya'ya, İtilaf Güçlerinin Şili güherçilesi üzerindeki ticari ablukasını telafi ederek patlayıcı maddelerin üretimi için bir amonyak kaynağı sağladı.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aşırı insan nüfusu artışı
- Endüstriyel gaz
- Guano
- Hidrojen üretimi
- Endüstriyel gaz
- Texas City felaketi
- West Fertilizer Company patlaması
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Papers, Chemistry (2018). Habers process chemistry. India: Arihant publications. s. 264. ISBN 9789313163039.
- ^ Appl, M. (1982). "The Haber-Bosch Process and the Development of Chemical Engineering". A Century of Chemical Engineering. New York: Plenum Press. ss. 29-54. ISBN 978-0-306-40895-3.
- ^ Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a02_143.pub2.
- ^ Smil, Vaclav (2004). Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production. 1st. Cambridge, MA: MIT. ISBN 9780262693134.
- ^ Hager, Thomas (2008). The Alchemy of Air: A Jewish genius, a doomed tycoon, and the scientific discovery that fed the world but fueled the rise of Hitler. 1st. New York, NY: Harmony Books. ISBN 978-0-307-35178-4.
- ^ Sittig, Marshall (1979). Fertilizer Industry: Processes, Pollution Control, and Energy Conservation. Park Ridge, NJ: Noyes Data Corp. ISBN 978-0-8155-0734-5.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Haber–Bosch işlemi 27 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., V. Smil'e göre 20. yüzyılın en önemli buluşu, Nature, 29 July 1999, p. 415 (by Jürgen Schmidhuber)
- Britannica guide to Nobel Prizes: Fritz Haber 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Nobel e-Museum – Biography of Fritz Haber 12 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BASF – Fertilizer out of thin air
- Amonyak Kullanımı ve Üretimi 6 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Amonyak Sentezi için Haber İşlemi12 Mayıs 2015 tarihinde Wikiwix sitesinde arşivlendi
- Review of "Between Genius and Genocide: The Tragedy of Fritz Haber, Father of Chemical Warfare" by Daniel Charles 15 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Haber İşlemi". Chemguide.co.uk. 18 Aralık 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020.
