Dominique Jean Larrey

Dominique Jean Larrey (8 Temmuz 1766 - 25 Temmuz 1842), Fransız cerrahtır. Napolyon'un ordusunda çalışan Larrey, savaş alanı tıbbında hizmet veren bir mucittir.^[1] Larrey'nin ilk modern askeri hekim olduğu sıkça dile getirilir. Bazı yazıları ve çalışmaları günümüzde halen değerli kaynaklar olarak ele alınmaktadır. Savaş alanı tıbbında ve triyajda önemli bir yenilikçi, genellikle ilk modern askeri cerrah olarak kabul edilir.

Larrey, Pireneler'deki küçük Beaudéan köyünde, daha sonra Bordeaux'ya taşınan bir kunduracının oğlu olarak doğdu. 13 yaşında yetim kaldı ve daha sonra Toulouse'da baş cerrah olan amcası Alexis tarafından büyütüldü. 8 yıllık bir çıraklıktan sonra,^[2] Hôtel-Dieu de Paris'te baş cerrah olan Pierre-Joseph Desault'un yanında çalışmak için Paris'e gitti. Larrey daha sonra donanmada cerrah olarak atandığı ve ders vermeye başladığı Brest'e gitti. 1787'de Newfoundland savunmasında görev yapan bir gemiye bindi. O sırada yaklaşık 21 yaşındaydı ve Fransız Kraliyet Donanması'ndaki en genç sağlık görevlisiydi.^[2] Amerika'dayken, Larrey yerel çevreyle ilgilendi, yerel flora, fauna, iklim ve görgü kuralları hakkında gözlemler yazdı ve yıllar sonra Mémoires de chirurgie militaire et campagnes du baron DJ Larrey'de yayımlandı.^[2]

1789'da Larrey, Les Invalides'te Jean-Nicolas Corvisart, Xavier Bichat ve Raphaël Bienvenu Sabatier ile çalıştığı Paris'e geri döndü. 14 Temmuz'da Bastille Baskını sırasında yaralıları tedavi etmek için bir ambulans icat etti.^[2]

1794'te Napolyon Bonapart ile ilk kez tanıştığı Toulon'a gönderildi. Ressam Marie-Élisabeth Laville-Leroux ile evlendi. İspanya'da hastalandı ve Paris'e geri gönderildi, burada Val-de-Grâce Tıp Okulu'nda kısa bir süre anatomi profesörü olarak çalıştı.

Larrey, 1798'de Mısır seferiyle yola çıktı. Abukir Savaşı'ndaki zaferin ardından Kahire'de ordu hekimleri için bir tıp okulu kurdu.^[3] O sırada hastalarının çoğu, Avrupa'da Haçlı Seferleri'nden beri bilinen ve Larrey'in üzerinde çalıştığı ve anılarında yazdığı bir hastalık olan oftalmiden etkilenmişti.^[2] Çölde zor hareket eden atlar yerine yaralıları taşımak için hörgüçlerinin her iki yanına iki sandık takarak, tek hörgüçlü dromedaries kullanarak yaralı askerlerin taşınmasını geliştirdi.^[2] Akka Kuşatması sırasında yaralandı. Larrey Ekim 1801'de Fransa'ya döndü.^[3]

Larrey, 12 Mayıs 1807'de Légion d'honneur Komutanı oldu. Aspern-Essling Savaşı'na katıldı ve burada Marshall Jean Lannes'i ameliyat etti ve iki dakika içinde bir bacağını ampute etti. "Ordu minnettarlığını ifade etmek için bir anıt dikerse, bunu Larrey'in onuruna yapmalıdır" diyen İmparator'un gözdesi oldu, 1809'da Wagram alanında Baron olarak soylulaştırıldı. 1811'de Baron Larrey, Paris'te Frances Burney'de anestezi öncesi mastektomi yapan cerrahi ekibin ortak liderliğini yaptı.^[4]

Hayatının geri kalanını yazmaya adadı, ancak Napolyon'un ölümünden sonra orduda baş cerrah olarak yeni bir tıbbi kariyere başladı. 1826'da İngiltere'yi ziyaret etti ve İngiliz cerrahlar tarafından iyi karşılandı. 1829'da Institut de France'a atandı. Bir yıl sonra American Philosophical Society üyeliğine seçildi.^[5] 1842'de oğluyla birlikte sağlık muayenesi için Cezayir'e gitti, ancak dönüş yolunda zatürreye yakalandı ve 25 Temmuz'da Lyon'da öldü.^[2] Cesedi Paris'e götürüldü ve Père-Lachaise Mezarlığı'na gömüldü. Kalıntıları Les Invalides'e nakledildi ve Aralık 1992'de Napolyon'un mezarının yanına yeniden gömüldü.^[6]