Danegeld
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Danegeld, (Danca: danegæld, Danimarka vergisi anlamına gelir) Viking savaşçılarının topraklarını yağmalamasına karşı saldırıya uğrayan bölge yöneticileri tarafından Vikinglere verilen vergidir. 11. yüzyıl boyunca bu vergiye geld veya gafol denmiş, danegeld deyimi 12. yüzyılla beraber kullanılmaya başlanmıştır. 9 - 11. yüzyıl arasında Viking saldırılarına yoğun olarak maruz kalan İngiltere ve Fransa'da krallık siyaseti hâline gelmiştir.
İngiltere[değiştir | kaynağı değiştir]
Anglosakson dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
İngilizler tarafından Vikinglere yapılan ilk büyük ödeme 991 yılındaki Maldon Muharebesindeki İngiliz yenilgisi üzerine olmuştur. Tahttaki İngiliz kralı Tedariksiz Ethelred silahlı mücadeleyi sürdürmektense Vikinglere ödeme yaprak tehlikeyi savuşturmak istemiştir. Anglo-Sakson Kronolojisinde Vikinglerin başında Olav Tryggvason adlı komutanın olduğunu yazar.
994 yılında yeniden adaya dönen Vikinglerin başında Olav Tryggvason ile birlikte Danimarka kralı Sven Çatalsakal vardır. Londra'yı kuşatan Vikingler bir kez daha yapılan ödemeyle bölgeden ayrılırlar. Ancak ödenen meblağın büyüklüğü Danimarkalıları şaşkınlığa düşürecektir, genellikle fetih sonrası yapılan yağmadan elde edilecek gelirin çok üzerinde gelir sadece İngilizleri korkutarak sağlanabilmektedir. İzleyen dönemde 1002 ve 1007 yılında ödeme yapılır. Özellikle 1007 yılındaki ödemede 13 ton gümüş verildiği rivayet edilir. 1012 yılında Canterbury'nin yağmalanmasının ardından Vikinglere yaklaşık 18 ton gümüş ödeme yapılacaktır.
1016 yılında Sven Çatalsakal'ın oğlu Knud İngiltere kralı olur. İktidarını sağlamlaştırmaya çalışan Knud 27 ton gümüş toplayacak ve ayrıca 4 ton da özel olarak Londra'dan alacaktır.[2]
İngiltere'deki Anglosaksonlar tarafından ödenen toplam Danegeld miktarının 60 milyon peni olduğu hesaplanır.
Norman dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney İngiltere'de toplanan vergiler ekilen toprağa bağlı olarak değişmekteydi. Tüm İngiltere'de ise vergiler şerifler tarafından toplanırdı. Danegeld'i ödemek için toplanan vergi I. William tarafından Normandiya bölgesindeki savaşlar, seferler ve kraliyet harcamaları için ödenek olarak kullanılırdı. Normanlar bu vergiyi önceki Anglosakson krallara göre daha sık toplarlardı. Danegeld için vergi toplanmasına en son 1162 yılı kayıtlarında rastlanır. Bu verginin toplanmasında sayısız yolsuzluk olduğuna dair rivayetler bulunur. Bunlar arasında şunlar sayılabilir; birim toprak verimlilik değerlendirmeleri güncelliğini kaybetmiştir, çok farklı şekilde muafiyetler geliştirilmiştir.
Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]
Breton[değiştir | kaynağı değiştir]
Breton bölgesinde geniş çaplı Danegeld toplandığına dair bilgi bulunmamaktadır. Bölgede danegeld ödemesi yapılmış olsa da bütün halkı kapsayan bir vergilendirmeye gidildiği bilinmemektedir. 830-832 yıllarını kapsayan tarih yazımı olan Annales Bertiniani içinde Nominoe adlı yerel Breton önderin üç kez Danimarkalı Vikinglere yenildikten sonra topraklarını bırakıp çekilmek zorunda kaldığı, daha sonra ise para ve değerli hediyeler sayesinde onlardan topraklarını geri aldığı yazılır.
Bu dönemde benzer aynî ödemelerin Vikinglere yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca 854 yılında Vannes bölgesinde Vikingler tarafından fidye için kaçırılan piskopos Courantgenus için halktan vergi toplandığı bilinmektedir.
Doğu Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu Fransa bölgesinde yapılan en önemli danegeld ödemesi kuşatılan Elsloo şehrini kurtarmak için Şişman Karl tarafından yapılmıştır. Ödemenin yapıldığı Viking komutanı Godfrid'in Hristiyanlığı kabul etmesi de istenmiştir.
Frizye[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplanan vergilerle yapılan ilk danegeld ödemesi 810 yılında Frizye'de yapılmıştır. Bu yıl bölgeye gelen yaklaşık 200 parça gemiden oluşan Danimarka donanması önce sahil kentlerini yağmalamış daha sonra da Frizye bölgesi içlerine ilerlemiştir. Yerel direnişi kıran Vikinglere çok büyük bir ödeme yapıldığı Annales regni Francorum adlı eserde yazılmaktadır. Frank kralı Şarlman'ın Danimarkalılar üzerine sefer yapmayı planladığı ancak fidyenin ödenmiş olması dolayısıyla sefere gerek kalmadığı da aynı eserde belirtilir. 836 yılında Anvers ve çevresini yağmalayan Vikingler bilinmeyen bir miktarda danegeld karşılığında bölgeden ayrılmıştır. Frizye bölgesi tarafından verildiği bilinen son danegeld ödemesi 852 yılında yapılmıştır. 252 parça gemiyle gelen Viking donanması bölgeye saldırmadan önce fidye talep etmiştir. Tedarik edilen danegeld ödemesi sayesinde Vikingler saldırmadan ayrılmıştır. 873 yılında fidye talebiyle gelen Viking komutanı Rodulf'un talebi Frizler tarafından reddedilmiş, çıkan çatışma sonucunda Vikingler yenilmiş, Rodulf öldürülmüştür.
Lorraine[değiştir | kaynağı değiştir]
Lotharingia olarak da bilinen Lorraine bölgesinde sadece bir kez danegeld için vergi toplanmıştır. Kral II. Lothair tüm krallıktaki birim çiftlik başına 4 Denarius toplamıştır. Bunun yanı sıra büyükbaş hayvan, un ve şarap gibi aynî vergi de toplandığı bilinir.[3]
Batı Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]
Batı Fransa bölgesinde ilk danegeld ödemesi 845 yılında Paris'e saldırmak üzere olan Ragnar Lothbrok komutasındaki Vikinglere yapılır. 857 yılında Sen Nehri boyunca kentleri yağmalayan Bjørn komutasındaki Vikingler bir yıl sonra bölgeye geri döndüklerinde saldırmamak kaydıyla kendilerine ödenen danegeldi kabul ederler. Bölgedeki Vikingler yerel derebeylerinden aldıkları danegeldler sayesinde bir tarafın yanında yer alıp diğerine saldırırken, diğer tarafın daha yüksek bir bedel ödemesi üzerine derhal saf değiştirebilmekteydi.
Geleneği[değiştir | kaynağı değiştir]
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- William Shakespeare Hamlet adlı eserin 3. perdesindeki 1. sahnede Kral Claidus verilmeyen danegeldden bahseder.[4]
- Rudyard Kipling Danegeld adlı şiirinde hiçbir durumda devletçe fidye verilmemesini öğütler.[5]
Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]
- Birleşik Krallık siyasetinde danegeld terimi tehditler karşısında taviz verme anlamında kullanılmıştır. 23 Kasım 2005 tarihli Avam Kamarasında yapılan Belfast Antlaşmasına dair görüşmelerde söz alan muhafazakâr milletvekili Andrew Robathan, IRA örgütüne verilen tavizler danegelde benzetmiş ve bir kez verilmeye başlandı mı sonunun gelmeyeceğini belirtmiştir.[6]
- Irak Savaşı sırasında Irak Direnişi tarafından esir edilen İtalyan askerlerinin serbest bırakılması için İtalyan hükûmet tarafından 1 milyon dolar ödenmesine karşı eleştirel bir yazı kaleme alan The Daily Mirror yazarı Tony Parsons, Rudyard Kipling'in Danegeld şiirine anıştırma yaparak "Bir kez Danegeld ödemeye başlarsan, Danimarkalıdan kurtulamazsın" diyerek uygulanan siyaseti eleştirmiştir.[7]
- İngiltere'de danegeld deyimi Başbakan Neville Chamberlain tarafından Nazi lideri Adolf Hitler'e karşı başarısızca uygulanan yatıştırma politikası ile ilgili olarak da kullanılır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Yazıtın asıl metni şu şekildedir:
ta al|i| |l|it raisa stain þino| |oftiR sik sialfan ' hon tuk| |knuts kialt a| |anklanti ' kuþ hialbi hons ant
Türkçeye şu şekilde çevrilebilir:
Bu yazıt Alli tarafından kendi hatırası için dikilmiştir. İngiltere'de Knutr'dan ödeme almıştır. Tanrı ruhunu affetsin - ^ Bu dönemde Vikinglere fidye ödeyen bölge sadece İngiltere değildir. İsveç kralına fidye ödeyen topraklar arasında Finlandiya, Baltık bölgesi ve Moskova'ya kadar olan topraklar sayılır.
- ^ Annales Bertiniani adıl eserde danegeldin Heriold oğlu Rodulf adlı Vikinge yapıldığı yazar
- ^ Asıl metin:
...he shall with speed to England,
For the demand of our neglected tribute - ^ Asıl metin:
We never pay any-one Dane-geld,
No matter how trifling the cost;
For the end of that game is oppression and shame,
And the nation that plays it is lost! - ^ İlgili tutanak 26 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 31 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili makale 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 31 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Rudyard Kipling tarafından yazılan Danegeld isimli şiir (İngilizce) 29 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir
Norman fetihleri | ||
|---|---|---|
| Kökenler |  | |
| İngiltere | ||
| Güney İtalya | ||
| Kutsal topraklar | ||