Bohemyalı IV. Wenceslaus

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Wenceslaus IV
1390 Wenceslas İncil'inden
Bohemya Kralı
Hüküm süresi29 Kasım 1378 – 16 Ağustos 1419
Taç giymesi15 Temmuz 1363
Prag
Önce gelenIV. Karl
Sonra gelenSigismund
Almanya Kralı
Hüküm süresi10 Temmuz 1376 – 20 Ağustos 1400
Taç giymesi6 Temmuz 1376
Aachen Katedrali
Önce gelenIV. Karl
Sonra gelenRupert
Doğum26 Şubat 1361
Nuremberg, Almanya Krallığı, Kutsal Roma İmparatorluğu
Ölüm16 Ağustos 1419 (58 yaşında)
Kunratice, Prag, Bohemya Krallığı
DefinSt. Vitus Katedrali, Prague
Eş(ler)i
  • Joanna of Bavaria
  • Sophia of Bavaria
HanedanLüksemburg
BabasıIV. Karl
AnnesiAnna von Schweidnitz

IV. Wenceslaus (26 Şubat 1361 – 16 Ağustos 1419),[1] Lüksemburglu Wenceslaus olarak da bilinen, 1378'den ölümüne kadar Bohemya Kralı ve 1376'dan 1400'de tahttan indirilene kadar Almanya Kralıydı . Lüksemburg Hanedanı üyesi olduğu için 1383'ten 1388'e kadar aynı zamanda Lüksemburg Dükü idi.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wenceslaus, İmparator IV.Karl'ın oğlu olarak Özgür imparatorluk şehri Nürnberg'de doğdu. Prag Başpiskoposları Pardubice'li Arnošt ve Vlašim'li Jan Očko tarafından büyütüldü. Babası iki yaşında olan bu çocuğa Haziran 1363'te Bohemya Kralı olarak taç giydirmiştir [2] ve 1373'te onun için Brandenburg Seçim Margravlığını da aldı. 10 Haziran 1376'da IV.Karl, Wenceslaus'un elektörlük tarafından Romalıların Kralı [2] seçildiğini ileri sürdüğünde, yedi oydan ikisi, Brandenburg ve Bohemya oyları, imparator ve oğlu tarafından kullanıldı. Wenceslaus 6 Temmuz'da Aix-la-Chapelle'de taç giydi. [2]

IV Karl, oğlunun seçilmesini güvence altına almak için daha önce vermiş olduğu birçok İmparatorluk Şehrinin imtiyazlarını iptal etti ve bunları çeşitli asillere ipotek verdi. Bununla birlikte şehirler güçsüz değildi ve kamu barışının yürütücüleri olarak güçlü bir askerî güce dönüşmüşlerdi. Dahası, IV Karl şehirleri federasyonlar halinde organize ettiği için, büyük ölçekli işlerde işbirliği yapmalarını mümkün kılmıştır.. Nitekim 4 Temmuz 1376'da 14 Svabya şehri, Württemberg Kontu Eberhard II'nin topraklarına saldıran yeni seçilmiş krala karşı haklarını savunmak için bağımsız Svabya Şehirler Birliği'nde bir araya geldi. Şehir birliği kısa sürede başka üyeleri de bünyesine kattı ve 1389 yılına kadar İmparatorluk içinde özerk bir devlet olarak faaliyet gösterdi.

Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wenceslaus, babasının yaşamı boyunca hükûmette bir miktar rol aldı [2] ve Charles'ın 1378'deki ölümü üzerine, Bohemya Tacı'nı miras aldı ve kral olarak Kutsal Roma İmparatorluğu'nun hükûmetini üstlendi. Monza katedralinde, İtalya krallarının Lombardiya Demir Tacı ile taç giyme törenlerini tasvir eden bir dizi kabartma oyulmuştur. Bunlardan yedincisinde Wenceslaus altı seçmenin huzurunda taç giyerken tasvir edilmiştir, kendisi ise yedinci seçmendir. Bu tasvir muhtemelen doğru olmayıp sadece katedralin Demir Taç üzerindeki hak iddiasını güçlendirmek için yapılmıştır.

1387'de Bavyera Dükü Frederick ile Salzburg Başpiskoposu'nun müttefiki Svabya Birliği şehirleri arasında çıkan bir münakaşa, Svabya'da genel bir savaşın işaretini verdi. 24 Ağustos 1388'de Grafenau yakınlarındaki Döffingen'de Württemberg Kontu Eberhard II'nin kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratılan şehirler, izolasyonları, karşılıklı kıskançlıkları ve iç çatışmaları yüzünden zayıf düşmüşlerdi.. Şehirler teker teker ele geçirildi ve harap edildi. Kral Wenceslaus 1389'da Cheb'de (Eger ) şehirler arasındaki tüm ittifakları yasaklarken siyasi özerkliklerini de onaylayan kararsız bir düzenlemeyi ilan ettiğinde çoğunluk sessizce razı oldu. Bu çözüm sonraki birkaç on yıl boyunca bir nebze istikrar sağladı, fakat şehirler merkezi İmparatorluk otoritesinin bir temeli olmaktan uzaklaştı.

Bohemya Kralı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kral Wenceslaus İncil'inde tasvir edilmiştir.

Wenceslaus, uzun hükümdarlığı boyunca, Rosenberg Hanedanı'nın başını çektiği Bohemya soylularıyla defalarca çatışmaya girdiği için iktidarı en iyi durumda zayıf bir biçimde kontrol etti. Hatta iki kez asi soylular yüzünden uzun süreler boyunca hapsedildi.

Fakat Wenceslaus için en büyük sorun kendi ailesi oldu. IV Karl mülklerini oğulları ve diğer akrabaları arasında paylaştırmıştı. Wenceslaus, babasının ölümü üzerine Bohemya'yı elinde tutsa da, küçük üvey kardeşi Sigismund Brandenburg'u miras alırken, John Yukarı Lusatia'da yeni kurulan Görlitz Dükalığı'nı aldı. Moravya Margravlığı, kuzenleri Jobst ve Procopius ile amcası Wenceslaus arasında paylaştırıldı. Bu nedenle genç kral, 1383 yılında Lüksemburg Dükalığı'nı amcasından miras almasına rağmen babasının sahip olduğu olanaklardan mahrum kaldı. [2] 1386'da Sigismund Macaristan'ın kralı oldu ve daha doğudaki işlere karışmaya başladı.

Wenceslaus ayrıca Bohemya soylularının ve hatta şansölyesi Prag başpiskoposu Jan of Jenštejn'in ciddi muhalefetiyle karşılaşmıştır. Kladruby başrahibinin atanmasıyla ilgili bir anlaşmazlıkta, başpiskoposun genel vekili Nepomuk'lu John'un 1393'te kraliyet görevlileri tarafından işkence edilerek öldürülmesi asillerin isyanına yol açmıştır. 1394 yılında Wenceslaus'un kuzeni Moravyalı Jobst naip olarak atanırken, Wenceslaus Králův Dvůr'da tutuklandı. Macaristan Kralı Sigismund 1396'da bir ateşkes ayarladı ve çabalarından dolayı Wenceslaus'un varisi olarak kabul edildi.

Papalık bölünmesinde Wenceslaus, Romalı Papa VI. Urbanus'u destekledi. Bohemya kralı olarak, dini reformcu Jan Hus'u ve takipçilerini, Katolik Kilisesi'nin kafir olarak aforoz etme taleplerine karşı korumaya çalıştı. Hus ve takipçileri Alman akademisyenleri Prag Üniversitesi'nden sürdüler ve üniversiteler daha sonra Leipzig'de kendi üniversitelerini kurdular.

Daha sonra Reims'te Fransa Kralı VI. Charles ile tanıştı ve burada iki hükümdar, rakip papaları, şimdi Benedict XIII ve IX. Bonifacius olan rakip papaların istifa etmesi ve yeni bir papa seçilerek papalık bölünmelerinin sona erdirilmesi için onları ikna etmeye karar verdiler. Prenslerin çoğu, Boniface'ın Wenceslaus tarafından bu şekilde terk edişine kızmışlardı; Wenceslaus da Almanya'dan uzun süre uzak kalması ve Milano dükü unvanını Gian Galeazzo Visconti'ye vermesi yüzünden büyük öfke uyandırmıştı. [2]

Hus sonunda 1415'te Konstanz'da idam edildi ve Wenceslaus'un Bohemya'daki hükümdarlığının geri kalanında, ölümünü takip edecek olan Hussit savaşlarının ilk belirtileri yaşandı..

Tahttan indirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1400 yılında Kutsal Roma İmparatorluğu'nun haritası

Wenceslaus, Bohemya'daki sorunları nedeniyle Kutsal Roma İmparatoru olarak taç giyme töreni istemedi. Sonuç olarak Nürnberg (1397) ve Frankfurt'un (1398) Reichstag diyetlerine karşı öfkeyle karşılandı. Renli dört seçmen, Kont Palatine Rupert III ve Mainz, Köln ve Trier başpiskoposları, onu halk barışını koruyamamakla veya bölünmeyi çözememekle suçladılar. Wenceslaus'un Haziran 1400'de suçlamalara cevap vermek üzere karşılarına gelmesini istediler. Wenceslaus, büyük ölçüde Bohemya'da tekrar başlayan düşmanlıklar nedeniyle bunu reddetti. Ortaya çıkmayınca, Lahneck Kalesi'nde toplanan seçilmişler 20 Ağustos 1400'de onu "beyhudelik, tembellik, ihmalkârlık ve cahillik" nedeniyle görevden aldıklarını ilan ettiler. Bir sonraki gün Rhens'de Rupert'i kralları olarak seçtiler. Wenceslaus bu halefinin on yıl süren hükümdarlığını kabul etmeyi reddetse de, Rupert'e karşı hiçbir harekette bulunmadı. [2]

29 Haziran 1402'de Wenceslaus Sigismund tarafından yakalandı, Sigismund ilk başta onu Roma'ya götürüp imparator olarak tac giydirmek niyetindeydi, ancak Rupert bu planı duydu ve İtalya'ya geçişini engellemeye çalıştı, bunun üzerine Sigismund Wenceslaus'u önce Schaumberg'de, 16 Ağustos'tan itibaren de Viyana'da Avusturya Dükü William'ın gözetiminde hapsettirdi.[3] 20 Kasım'da Wenceslaus tüm yetkilerinden Sigismund ve Avusturya Düklerine feragat ettiğini imzalamak zorunda bırakıldı. Karşılığında, hapsedilme koşulları hafifletildi.[4] 1403 yılının başlarında Rupert, Sigismund'a diplomatik girişimlerde bulunarak imparatorluk tacını ele geçirme girişiminden vazgeçmesini sağlamaya çalıştı, fakat Sigismund Macar kuvvetleriyle Bohemya'yı işgal ederek yağmaladı, ağır vergiler koydu ve Wenceslaus taraftarlarına zulmetti. Ayrıca Rupert ve Moravyalı Jobst'un destekçilerine karşı yürüttüğü askeri seferlerin masraflarını karşılamak için kraliyet hazinesini yağmaladı. Sigismund ile Jobst arasında 14 Nisan'dan 20 Mayıs'a kadar geçerli olmak üzere bir ateşkes yapıldı. Bu Sigismund'un rakiplerine hazırlanmak için zaman kazandırdı ve ateşkesin sona ermesinden sonra Sigismund daha fazla kazanım elde edemedi ve Bohemya'dan geri çekilerek 24 Temmuz'da Bratislava'ya ulaştı.[5] 1 Ekim 1403'te Papa Boniface IX nihayet Wenceslaus'un tahttan indirildiğini ve Rupert'ın Romalıların Kralı olarak seçildiğini kabul etti. Wenceslaus'un taç giyme töreni artık bir olasılık olmadığından ve sözde hala Viyana'da tutukluyken, artık sıkı bir koruma altında değildi ve 11 Kasım'da kaçmayı başardı. Tuna'yı geçti ve Mikulov aracılığıyla Lihtenştayn Kralı II. John tarafından Bohemya'ya kadar eşlik edildi ve Noel'de girdiği Prag'a taşınmadan önce destekçileriyle Kutná Hora'da buluştu.[6]

Rupert'in selefinin görevden alınmasına dayanak olarak öne sürdüğü suçlamalar arasında Papalık Bölünmesi de vardı. Kral Rupert 1409'da her iki papalık grubundan da ayrılanların katıldığı Pisa Konseyi'ni topladı. Antipapa V. Alexander iki rakibi tarafından tanınmadığı için durumu daha da kötüleştirdi ve 1409'dan 1417'ye kadar üç papa vardı.

Rupert'in 1410'da ölümünden sonra, hem Wenceslaus'un kuzeni Moravyalı Jobst hem de Wenceslaus'un kardeşi Macar Sigismund Romalıların Kralı seçildiğinden, ilk başta onun yerine geçmesi zor oldu. Wenceslaus'un kendisi görevden alındığını hiçbir zaman kabul etmemişti ve bu nedenle hâlâ krallık iddiasında bulunuyordu. Jobst 1411'de öldü ve Wenceslaus Bohemya'yı elinde tutabildiği sürece tacı devretmeyi kabul etti. Böylece sorun çözüldü ve 1411'den sonra Sigismund yeniden kral ve daha sonra da Kutsal Roma İmparatoru oldu.

Büyük Bölünme'den bıkan piskoposlar ve laik liderler, 1414 Konstanz Konsili'ni topladığında Sigismund'u desteklediler. Konseyin amacı kilisenin yönetiminde ve üyelerinde reform yapmaktı. Konsil 1417'de üç papayı da görevden aldı ve yeni bir papa seçti. Sigismund, bölünmeyi çözerek imparatorluk unvanının onurunu geri kazandı ve kendisini Batı'daki en etkili hükümdar haline getirdi.

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wenceslaus iki kez evlendi, ilki 29 Eylül 1370'te Wittelsbach hanedanının bir çocuğu olan Bavyeralı Joanna ile evlendi. Onun 31 Aralık 1386'da ölümünün ardından, 2 Mayıs 1389'da birinci dereceden kuzeni Bavyeralı Sofia ile evlendi. Her iki eşinden de çocuğu olmadı.

Wenceslaus çok bilgili bir adam olarak tanımlanıyordu ve 1390 ile 1400 yılları arasında hazırladığı, zengin bir şekilde süslenmiş bir el yazması olan Wenceslas İncili ile tanınıyordu. Ancak yönetimi belirsizliğini korudu ve Nepomuk'lu John örneğinde olduğu gibi tembellik ile zalimce tedbirler arasında gidip geldi. Babasının aksine, Wenceslaus adam kayırmaya önem veriyordu, bu da onu birçok soylunun nefret ettiği biri haline getirdi ve giderek yalnızlaşmasına yol açtı. Dahası, muhtemelen alkolizmden muzdaripti ve bu 1398'de Fransa Kralı VI. Charles'ın sarhoşluğu nedeniyle Reims'te bir resepsiyon için yaptığı daveti kabul edemeyince gün ışığına çıktı.[7]

Wenceslaus, 1419'da Kunratice'deki (bugün Prag'ın bir kısmı) kalesi Nový Hrad'ı çevreleyen ormanda avlanırken kalp krizinden öldü ve ülkeyi derin bir siyasi krize soktu. Ölümünü, Jan Hus'un daha büyük dini reform çağrılarına odaklanan ve idamının kışkırttığı halk öfkesiyle teşvik edilen, Hussit Savaşları adı verilen neredeyse yirmi yıllık bir çatışma izledi.

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

2018'de bilgisayar oyunu Kingdom Come: Deliverance, 1403 yılında Kral Wenceslaus IV'ün yönetimi altındaki Bohemya'da geçmektedir. Konu, bir demircinin oğlunun farkında olmadan IV. Karl'ın ölümünden sonra Veraset Savaşı'na karışması etrafında dönmektedir.[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ (Almanca) Biographie König Wenzels[ölü/kırık bağlantı], Elke Greifeneder, Humboldt University of Berlin
  2. ^ a b c d e f g Chisholm 1911.
  3. ^ Joseph Aschbach, Geschichte Kaiser Sigmund's vol. 1 (1838), p. 175 10 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.–177.
  4. ^ Joseph Aschbach, Geschichte Kaiser Sigmund's vol. 1 (1838), p. 183 10 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ Joseph Aschbach, Geschichte Kaiser Sigmund's vol. 1 (1838), p. 186 10 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.–188.
  6. ^ Joseph Aschbach, Geschichte Kaiser Sigmund's vol. 1 (1838), p. 191 12 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.–193.
  7. ^ (Almanca) Wenzel, Deutschlands schlechtester König 30 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Welt Online
  8. ^ Walker, Alex (12 Şubat 2018). "A Historical Primer For Kingdom Come: Deliverance". Kotaku Australia (İngilizce). 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bohemyalı_IV._Wenceslaus&oldid=32496369" sayfasından alınmıştır