Augsburg Barışı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Augsburg Barışı | |
|---|---|
 Belgenin ön sayfası. Mainz, 1555. | |
| Tarih | 1555 |
| Konum | Augsburg |
| Katılanlar | V. Karl; Schmalkaldik Ligi |
| Sonuç | (1) Cuius regio, eius religio anlayışı kuruldu. (2) reservatum ecclesiasticum ilkesi kuruldu. (3) Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Almanca konuşulan eyaletlerinde var olan iki dinin (Katoliklik ve Lütercilik) barışmasına yasal zemin hazırladı. |
Augsburg Çözümü[1] olarak da bilinen Augsburg Barışı, Kutsal Roma İmparatoru V. Karl ile Scmalkaldik Ligi arasında Eylül 1555’te İmparatorluk şehri Augsburg’da imzalanan bir antlaşmaydı. İki grup arasındaki dini mücadeleyi resmen sona erdirdi ve Hristiyanlığın yasal olarak bölünmesini Kutsal Roma İmparatorluğu içinde kalıcı hale getirerek yöneticilerin devletlerinin resmi dini olarak Lüterciliği ya da Roma Katolikliğini seçmelerine izin verildi. Bununla birlikte Augsburg Barışı’nın yapılmasıyla Avrupa’daki birçok Hristiyan birliğini de sona ermiştir. Vestfalya Barışı’na kadar Kalvinizm’e ise izin verilmedi.
Augsburg Barışı, “Avrupa egemen devletler sistemine giden yolda ilk adım” olarak tanımlanmıştır.[2] Augsburg Barışı’nın temelinde oluşturulan sistem, 17. yılda çökmüştür, bu da Otuz Yıl Savaşı’nın temel nedenlerinden birisidir.
Genel Bakış[değiştir | kaynağı değiştir]
Barış, Kutsal Roma İmparatorluğu’ndaki devletlerin prenslerinin kontrol ettikleri alanlarda Lüterciliği ya da Katolikliği benimsemelerine izin veren ve nihayetinde bu konudaki egemenliklerini yeniden teyit eden Cuius regio, eius religio (kimin diyarı, onların dini) ilkesini kurdu. Prensin seçimine uymak istemeyen uyruklarına, vatandaşlara ya da sakinlerine arzu ettikleri dinin kabul edildiği farklı bölgelere göç etmekte özgür oldukları ek bir süre verildi.
Madde 24: “İster eski dine mensup olsun ister Augsburg İtirafına mensup olsun, tebaalarımız eşleri ve çocukları ile birlikte evlerini terk ederek başka bir yere yerleşmek isterlerse mahalli vergilerin ödenmesinden sonra mülklerinin satışına engel olunmayacak ve onurlarına zarar verilmeyecektir.”
V. Karl, imparatorluktaki iki dini inancın meşruiyeti konusunda 1548 Augsburg Fasılası ile geçici bir karar almıştı. Bu, Katolik kilisesi genel konseyinin himayesi altında dini farklılıkları çözmek isteyen V. Karl’ın ısrarıyla 30 Haziran 1548’de kanunla düzenlenmiştir. Fasıla, 26 maddesinde dinsel davranış ilkelerini büyük ölçüde yansıtıyordu ancak din adamlarının evlenmesine ve meslekten olmayanlara hem ekmek hem de şarap verilmesine izin verdi. Bu, ertesi yıl Leipzig’de kendi fasılalarını ilan eden Protestan topraklarının direnişine yol açtı.[3]
Fasıla, 1552’de Protestan Saksonya Elektörü Maurice ve müttefiklerinin isyanıyla ortadan kaldırıldı. 1552 yazında Passau’daki müzakerelerde, Katolik prensler bile mezhep kavgalarının asla çözülmeyeceğinden korkarak kalıcı bir barış çağrısında bulundular. Ancak İmparator, Batı Hristiyan alemindeki dini bölünmenin kalıcı olduğunu kabul etmeye isteksizdi. Bu belge, 1552’de Protestan ordularının zaferinden sonra Lüterciliği dini özgürlük veren Passau Barışı’nın habercisiydi. Passau belgesine göre Karl, 1555’in başlarında toplantıya çağrılan bir sonraki İmparatorluk Diyetine kadar bir barış verdi.
Kardeşi Ferdinand tarafından Karl adına müzakere edilen antlaşma, cuius regio, eius religio politikasına göre Lüterciliğe Kutsal Roma İmparatorluğu’nun etki alanları içinde etkin bir şekilde resmi statü verdi. Bir süredir Lüterciliğe inanan şövalyeler ve kasabalar, Declaratio Ferdinandei kapsamında muaf tutuldu. Reservatum ecclesiasticum ilkesi ile birlikte bir kilise yöneticisinin Lüterciliğe geçmesi durumunda cuius regio, eius religio ilkesini geçersiz bırakacaktı.
Ana İlkeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Augsburg Barışı üç ana ilkeyi barındırıyordu:[4]
- cuius regio, eius religio (kimin diyarı, onların dini) ilkesi, bir devlet içinde dini birliği sağlıyordu. Prensin dini, devletin ve tüm sakinlerinin dini haline geldi. Prensin dinine uymayan sakinlerin gitmesine izin verildi, 16. yüzyıl için bu yenilikçi bir fikirdi. Bu ilke çeşitli delegeler tarafından uzunca tartışıldı ve sonunda sorunu ve önerilen çözümü mümkün olan her açıdan inceledikten sonra ifadenin ayrıntıları üzerinde anlaşmaya vardılar.[5]
- Reservatum ecclesiasticum (dini rezervasyon) olarak adlandırılan ikinci ilke, dini devletin özel statüsünü kapsıyordu. Bir kilise devletinin başpiskoposu dinini değiştirirse o devletin sakinleri bunu yapmak zorunda değildi. Bunun yerine, antlaşmada belirtilmemiş olmasına rağmen başpiskoposun görevinden istifa etmesi bekleniyordu.[6]
- Declaratio Ferdinandei (Ferdinand’ın Deklarasyonu) olarak bilinen üçüncü ilke, şövalyeleri ve bazı şehirleri (eğer reforme edilen din 1520’lerin ortalarından beri orada uygulanıyorsa) dini birlik şartından muaf tuttu. Bu, Katoliklerin ve Lütercilerin birlikte yaşadığı birkaç karışık şehir ve kasabaya izin verdi. Aynı zamanda soylu ailelerin, şövalyelerin ve bazı şehirlerin kendi topraklarında dini birliğin ne anlama geldiğini belirleme yetkisini de korudu. Ferdinand bunu kendi yetkisiyle son dakikada ekledi.[7]
Üçüncü ilke, antlaşmanın bir parçası olarak kamuya açıklanmadı ve neredeyse yirmi yıl boyunca gizli tutuldu.[8]
Sorunları[değiştir | kaynağı değiştir]
Belgenin içerisinde kritik sorunlar vardı. Lüterciler kendi itikatlarının uygulanması için yasal bir temel sağlarken Kalvinizm gibi Reform mezheplerinden hiçbiri kabul edilmedi ve Anabaptizm de tanınmadı. Augsburg Barışı, imparatorluktaki gerilimi azaltmada ve hoşgörüyü arttırmada orta derecede başarılı olmasına rağmen önemli şeyleri de yarım bıraktı. Ne anabaptistler ne de Kalvinistler barış altında korunamadılar, Lüterci prenslerin yönetimi altında yaşayan birçok Protestan grup hala sapkınlık suçlaması tehlikesiyle karşı kaşıya kaldı. (Madde 17: “Ancak yukarıda adı geçen iki dine mensup olmayanlar mevcut barışa dahil edilmeyecek ve tamamen hariç tutulacaktır.”) Bu azınlıklar, 1648’deki Vestfalya Barışı’na kadar herhangi bir yasal tanınma elde edemediler. Kalvinistlere karşı hoşgörüsüzlük, Otuz Yıl Savaşı’na yol açan önlemler almalarına neden oldu. Daha dikkate değer önlemlerden birisi ise Bohemya’nın koyu muhafazakar Katolik kralı Arşidü Ferdinand’ın (Matthias 20 Mart 1619’a kadar İmparator idi) iki temsilcisinin Prag’daki bir kale penceresinden atıldığı Prag’ın Üçüncü Defenestrasyonu (1618) idi.
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Dini rezervasyon ilkesi, Ferdinand’ın şartı yazdığı sırada tahmin edilen senaryodan doğan Köln Savaşı’nda (1583-1588) test edildi. Hüküm süren Prens-Başpiskopos Wied’li Hermann Protestanlığa geçti, nüfusun din değiştirmesi konusunda ısrar etmese de Köln Elektörlüğü’nde Kalvinizmi Katoliklikle aynı kefeye koydu. Bu başlı başına iki yönlü bir yasal sorun ortaya çıkardı. Birincisi, Kalvinizm bir sapkınlık olarak kabul edildi. İkincisi, elektör görevinden istifa etmedi, bu da onu en azından teoride imparator için oy kullanmaya uygun kıldı. Son olarak evliliği, elektörlüğü bir hanedan prensliğine dönüştürmek için çok gerçek bir potansiyel oluşturdu ve imparatorluktaki dini güç dengesini değiştirdi.
Dini kargaşanın bir yan etkisi de Karl’ın Habsburg bölgesini iki bölüme ayırma ve bölme kararıydı. Kardeşi Ferdinand, Avusturya topraklarını yönetti ve Karl’ın koyu Katolik oğlu II. Felipe, İspanya, İspanya Hollandası ve İtalya’nın bazı bölümleri ve diğer denizaşırı toprakların yöneticisi oldu.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Hughes, Michael (1992). Early Modern Germany, 1477–1804, MacMillan Press and University of Pennsylvania Press, Philadelphia, p. 59. 0-8122-1427-7.
- ^ Reus-Smit, Christian (2011). "Struggles for Individual Rights and the Expansion of the International System". International Organization (İngilizce). 65 (2): 207-242. doi:10.1017/S0020818311000038. ISSN 1531-5088. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022.
- ^ "here". 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022.
- ^ For a general discussion of the impact of the Reformation on the Holy Roman Empire, Holborn, chapters 6–9 (pp. 123–248).
- ^ Steven Ozment, The Age of Reform 1250–1550 (1980) p.259n13.
- ^ Parker, Geoffrey. The Thirty Years' War, p. 17. 0-415-12883-8
- ^ Holborn, pp. 244–245.
- ^ Parker, Geoffrey. The Thirty Years' War, 2nd Edition. p. 17. 0-415-12883-8
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Holborn, Hajo. A History of Modern Germany, The Reformation. Princeton: Princeton University Press, 1959 [1982], 9780691007953.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Partial text of the "Peace of Augsburg", Wayback Machine sitesinde (13 Mayıs 2008 tarihinde arşivlendi)
- Full text of the "Peace of Augsburg" 20 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
- Brittanica's words on the "Peace of Augsburg" 9 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
