Artabasdos

Artabasdos veya Artabasdus (Yunanca: Ἀρταύασδος veya Ἀρτάβασδος), Haziran 741 ile Kasım 743 arasında Bizans imparatoru.

Saltanatı V. Konstantinos'tan gaspla eline geçirmiştir ama Artabasdos, Konstantinopolis'te hüküm sürerken Anadolu'da bulunan birkaç thema hala V. Konstantinos elinde bulunmaktaydı ve bu themaları üs olarak kullanarak V. Konstantinos sonunda gaspçı Artabasdos'u Konstantinopolis'ten atmayı başarmıştır.

İmparatorluğa çıkışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Artabanos'un Ermeni asıllı bir asker olarak ordu kademelerinden yükselip general rütbesine ulaştığı bilinmektedir. Fakat doğum yeri ve tarihi, ailesi ve önceki yaşamının ayrıntıları hakkında kaynak bulunmamaktadır. Yaklaşık 713'te II. Anastasios tarafından Armaniak theması için strategos (eyalet valisi) seçildi. Bizans imparatorluğu içinde yaşanan karışıklıktan sonra Mart 717'de tahta geçen, putkıran siyasetinde çok sert olmakla ve hiç ödün vermemekle isim yapan III. Leon İsauryalı'ya askeri destek sağladı.

Bu nedenle hemen III. Leon'un kızı Anna ile evlendiği bilinmektedir. Ayrıca eski görevini de koruyarak Saray Nazırı (Kuropalatis) ve Opsikion Theması'na Komis (come) rütbesi ile de şereflendirildi.

III. Leon, 18 Haziran 741' de öldüğü zaman tahta çıkan kayın biraderi V. Konstantinos kendinden küçük ve çok daha tecrübesizdi. V. Konstantinos babasının uyguladığı putkıran politikası ile çok yakından ilişkiliydi. Güya bebekken vaftiz edilmesi sırasında yaptığı bir kaza dolayısıyla kendine verilmiş olan, küçük düşürücü Kopronimus lakabı her yerde kullanılmakta idi. Bu onun başşehir halkı gözünde hiç popüler olmadığını açıkça göstermektedir. Haziran 741'de (yahut bazı tarihçilere göre 742), V. Konstantinos Bizans'ın doğu sınırlarında Araplarla savaşmak için bir askerî sefer düzenlemiş ve ordusu ile Anadoluyu geçmekteydi.

Tam bu sırada tahta göz dikmiş olan ve önemli thema ordularını emri altında bulunduran Artabasdos, kayınbiraderine karşı bir sürpriz hücuma geçti ve onu ordusu başından kaçırttı. Sonra da Konstantinopolis'e yürüyerek, başkent halkının coşkun karşılaması ile kendini imparator ilan etti. 741/742'de Konstantinopolis Patriği Anastasios tarafından dinî bir törenle imparatorluk tacı giydirildi.

İmparatorluk dönemi ve tahtan indirilişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Artabasdos'un uyguladığı ilk politika kendinden önceki imparatorların putkıran (iconoclast) uygulamalarının hepsini geçersiz sayması olmuştur. Bu siyasal tedbirleri ile çok popüler olmuştur. Hatta Roma'da bulunan Papa Zacharias bile kendine destek vermiştir. Konstantinopolis halkı daha önce saklanılması ve gösterilmesi devlet ve kilise kanunu ile yasaklanmış ve hepsinin kırılıp ortadan kalkmış olması gereken putların yeniden ortaya çıkışında bunların ne kadar çoğunun saklanmış olduğuna şaşırıp kaldılar. Aynı zamanda eskiden putkıran olmakla övünen birçok ileri gelen de bu yeni tedbirlerden sonra putsever olduklarını da itiraf etmiştir. Artabasdos'un hüküm sürdüğü kısa dönemde Konstantinopolis'in kiliseleri, manastırları ve kamu binaları yine altın ve gümüş Hristiyan ikonlarıyla bezenerek parlar hale gelmişlerdi.

Artabasdos kendi imparatorluk niteliğini güçlendirmek için karısı Anna için imparatoriçe taç giyme töreni yaptırdı ve büyük oğlu Nikeforos'u da ortak imparator yaptı. Küçük oğlu Nikatas ise babasının eyalet valisi olduğu Armeniakon Themasında babasının aynı görevini devir aldı. Artabasdos, Trakya ve Opsikion themalarının desteklerini de sağlamıştı.

Fakat V. Konstantinos (simdi Bolvadin civarında bir harabe olan) Amorium şehrine kaçmıştı. Bu şehrin ahalisini hemen hepsi putkıran fikirlere inanmaktaydı ve Konstantinopolis'ten putsevenler hakkında haberler geldikçe V. Konstantinos'a katı destek sağlama azimleri arttı. V. Konstantinos bu şekilde Anatolikon ve Thraceian themalarının desteğini de kazandı. V. Konstantinos özellikle putkıran düşüncelerini taşıyan Anadolu halkından yeni bir ordu kurmayı başardı.

İki taraf arasında savaş olması artık gün gibiydi. Mayıs 743'te Artabasdos kendi ordusuyla batı Anadolu'ya geçti ve iki ordu Sardes (şimdiki Salihli) ovasında karşılaştılar. Artabasdos bu savaşta yenik düştü. V. Konstantinos yeni ordusuyla Konstantinopolis üzerine yürümeye başladı. Armeniakon Theması ordusuyla V. Konstantinos'a karşı koymaya çalışan Nikatas da yapılan bir savaşta mağlup oldu. Konstantinopolis şehri 2 Kasım 743 günü V. Konstantinos'a teslim olup kapılarını açtı. V. Konstantinos tekrar Bizans imparatoru olarak Konstantinopolis'te hüküm sürmeye başladı.

Artabasdos ve iki oğlu Konstantinopolis'te yakalandı. Her üçü de Hipodrom'da (şimdiki At Meydanı) halka açık bir gösteride gözlerine mil çekilip kör edildiler. Sonra Chora Manastırı'na keşiş yapıldılar. Artabasdos'un nasıl ve ne zaman öldüğüne dair bilgi bulunmamaktadır.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Artabasdos imparator III. Leon'nun kızı olan Anna ile evlenmiştir. Bu evlilikten 9 tane çocukları olmuştur. Bunlardan isimleri günümüze ulaşanlar şunlardır:

• Nikiforos - 742-743de babası ile ortak imparator.
• Niketas - 742-743 döneminde Armeniak theması valisi (strategos)

Dışsal kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Norwich, John Julius (1988). Byzantium: The Early Centuries (İngilizce). Londra: Penguin. s. 338. 

Resmî unvanlar
Önce gelen: V. Konstantinos	Bizans İmparatoru Haziran 741 – 743	Sonra gelen: V. Konstantinos