Ameridelphia
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Ameridelphia | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kuzey keseli sıçanı (Didelphis virginiana) | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| Takımlar | |||||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||||
Ameridelphia, keseliler (Metatheria) alt sınıfının bir üst takımıdır. Australidelphia taksonuna mensup olan Chiloé keseli sıçanı (Dromiciops gliroides) dışında bütün Güney, Orta ve Kuzey Amerika'da yaşayan keseliler bu taksona aittir. Eskiden soyu tükenmiş olan Sparassodonta kladı (keseli sırtlanlar) da bu grubun içine konulurdu. Günümüzde ameridelphia kladının parafiletik olduğu kabul ediliyor.[3]
Yayılım ve yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ameridelphia türleri sadece Amerika kıtasında, neredeyse hepsi Güney ve Orta Amerika'da bulunur. Grubun Kuzey Amerika'daki tek temsilcisi Kuzey keseli sıçanı'dır (Didelphis virginiana). Çok farklı habitatlarda yaşarlar. Tropik ormanlardan ve nemli kırlardan, kurak alanlara kadar Ameridelphia türlerine rastlanabilir. Hatta bazı türlerin parmakları arasında yüzgeçler gelişerek suda yaşamaya ayak uydurmuşlardır. Bazıları 3000 metre yükseklikte yaşarken diğerleri deniz seviyesinde yaşar.
Evrim tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilim adamından bilim adamına, Ameridelphia ile Australidelphia grublarının birbirlerinden ayrı kaldığı süreç 128 Milyon veya 61,7 milyon yıl olarak kabul edilir. En yaygın görüşlere göre 75 milyon yıl kabul edilir.[kim?]
Güney Amerika kıtası 35 milyon yıl evvel Güney Kutbundan ayrılmıştır. Güney Kutubunda yaşayan tüm keseliler kıtanın buz tutmasından sonra ölmüştür. Güney Amerika'da yaşayan keseliler ise, Panama köprüsünün ortaya çıkmasına kadar Güney Amerika'da birçok habitatları ele geçirip çok başarılı bir grup oluşturmuştur. Ancak Panama köprüsünün Güney- ve Kuzey Amerika'yı birleştirmesi ile çok daha iyi gelişmiş olan etenelilerle rekabet durumuna düşüp çoğu yaşam alanlarını tekrar ellerinden kaybetmişlerdir. Günümüzde Amerika'nın keselileri bu kıtanın faunasında fazla büyük bir rol oynamamaktadır. Eteneliler ile rekabete rağmen kuzeye doğru ilerlemeyi başaran tek tür kuzey keseli sıçanı'dır.
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Modern bilimde Ameridelphia grubuna 22 cinse ayrılan 90 tür sayılmaktadır:
- Keseli sıçangiller (Didelphimorphia) familyası, içerdiği 80 tür ile taksonun daha büyük olan familyasıdır. Keseli sıçangillerin içinde yavrularını büyüttükleri gerçek bir keseleri vardır. 5 kilo ağırlığa kadar ulaşan ilkel yapılı bir vücuda sahiptirler. Çoğu gece aktif ve yalnız yaşar.
- Fare keseli sıçanıgiller (Paucituberculata) familyası ise sadece 5 türden oluşmaktadır. Keselilere mensup oldukları kabul edilse de, aslında keseleri yoktur. Keseleri olması gereken yerde sadece fazlalık deri birikintisi vardır. Sadece birkaç santim büyüklüğünde olurlar ve solucan ve böcekler ile beslenirler. Ancak ufak kemiricileri avlayıp yedikleri de görülmüştür.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ameridelphia: Age range and collections". paleobiodb.org. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021.
- ^ "Ameridelphia: Classification". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-07-13.
- ^ Nilsson, Maria A.; Churakov, Gennady; Sommer, Mirjam; Tran, Ngoc Van; Zemann, Anja; Brosius, Jürgen; Schmitz, Jürgen (27 Temmuz 2010). "Tracking Marsupial Evolution Using Archaic Genomic Retroposon Insertions". PLOS Biology (İngilizce). 8 (7): e1000436. doi:10.1371/journal.pbio.1000436. ISSN 1545-7885. PMC 2910653 $2. PMID 20668664. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022.
Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- T. S. Kemp: The Origin & Evolution of Mammals. Oxford University Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-850761-5