Gusinyeli Ali Paşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ali Paşa Şabanagay
Ali Paşa (oturanlarda soldan birinci) ile Prizren İttifakı'nın diğer üyeleri (1888 öncesi)
LakabıGusinyeli Ali Paşa
DoğumAli Hasan Şabanagay
1828
Gusinye, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm5 Mart 1888
Peć, Osmanlı İmparatorluğu (bugünkü İpek, Kosova)
Defin yeriİpek, Kosova
BağlılığıOsmanlı İmparatorluğu
Prizren İttifakı (1878-1881)
Hizmet yılları1845-1888
Rütbesi
Çatışma/savaşlarıNovšiće Muharebesi
Yakova saldırısı

Ali Paşa Şabanagay (1828-5 Mart 1888, Sırpça: Али-паша Шабанагић Ali-paša Šabanagić; Türkçe: Gusinyeli Ali Paşa; Arnavutça: Ali Pashë Gucia),[1][2] bir Arnavut askeri komutanı ve Prizren İttifakı'nın liderlerinden biriydi.[3] Bugün Platon ve Gusinye olarak bilinen Doğu Karadağ'ın civarında bir bölgeyi Osmanlı kaymakamı olarak yönetti. Novšiće Savaşında Karadağ Prensliğine karşı Prizren İttifakı'nda savaşan gayri nizami Arnavut kuvvetlerin lideriydi .

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ali 1828 yılında Gusinye'de toprak sahibi Hasan Bey Şabanagay'ın oğlu olarak doğdu.[4] Peć'de (bugünkü İpek, Kosova) Medrese'yi bitirdi. Medresedeki derslerini Türkçe dilinde okudu ve bitirdikten sonra İstanbul'da askeri okul'da okudu. 1845'te Gusinye'nin kaymakamı olarak atandı ve bu pozisyonda babasının yerini aldı.[4][5][6] 1860'larda, kuzey Arnavut Müslüman kabilelerinin Tanzimat reformlarına karşı ayaklanmasını destekledi.[4]

Berlin Kongresi Müslüman nüfusun yoğun olduğu Plav ve Gusinye kasabalarını Karadağ'a devrettikden sonra 1878'de Osmanlıların desteğiyle Prizren İttifakı kuruldu. Ali Paşa'nın arazileri devredilen topraklara dahildi. Toprak kayıplarına karşı direnmek amacıyla Ali Paşa yerel Arnavut liderlerin bir araya gelmesini sağladı ve bölgedeki Arnavutları seferber hale getirdi.[1] Prizren İttifakı'nın kurucuları ve Plav ve Gusinye bölgelerin askeri komutanlarından biri oldu.[1][7] 10.000-20.000 Arnavut'u seferber hale getirmiş olan Ali Paşa gayri nizami Arnavut kuvvetlerin komutanlarından biriydi. Novšiće Muharebesinde Karadağ Prensliğine karşı savaşan Arnavutluk Prizren İttifakın lideriydi.[8] Novšiće Muharebesi'nde Karadağlıları yenmeden önce[1][9] kuvvetlerini Osmanlı İmparatorluğu'na karşı da kullandı. Mehmed Ali Paşa'ya yapılan saldırının ilk aşamalarında Yakova'dan Osmanlı-Karadağ sınırına giden yolları kapatan kuvvetlerin komutanıydı.

Prizren İttifakı'nın gayri nizami kuvvetleri 1881'de Osmanlılar tarafından ezildikten sonra Gusinyeli Ali Paşa tutuklandı,[10] ama Sultan genel af verdikten sonra serbest bırakıldı. Ali Paşa'nın birinci önceliği Karadağlıların Plav ve Gusinye'yi ele geçirmesini engellemekti. Osmanlı yönetimine itiraz etmediği için savaş sonrası Ali Paşa İpek Sancağında mutasarrıf oldu.[11] Osmanlı devleti ayrıca Gusinye'yi Karadağlılara karşı savunması için ormanlık alan verdi. Daha sonra Ali Paşa bölgedeki bazı Arnavut gençleri Sultan II. Abdulhamid'in hizmetine verdi.[11] 1881 yılında İstanbul ziyareti sırasında beylerbeyi rütbesine yükseltildi.[12]

Ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]

Ali Paşa'ya 29 Kasım 1887'de[13][14] Rugova Kanyonu'nda Arnavut milliyetçisi Hacı Zeka tarafından düzenlenen bir suikast girişiminden kurtuldu ancak 5 Mart 1888'de Adem Guska tarafından düzenlenen suikatte öldü.[4][15]

Lahuta e Malcis[değiştir | kaynağı değiştir]

Gusinyeli Ali Paşa'nın efsanesi, Gjergj Fişta tarafından yazılan Arnavut epik şiiri Lahuta e Malcís'de (İngilizce: Highland Lute) bulunmaktadır. 8. kantonun ana figürü ve 9. kantonun önemli figürlerinden biridir.[1][16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e Gawrych 2006
  2. ^ Mihailo Maletić; Anton Berisha (1973). Kosovo nekad i danas. Borba-Radna jedinica ekonomiska politika. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  3. ^ Ekrem Vlora (1973). Lebenserinnerungen: 1912 bis 1925. Oldenbourg Verlag. ss. 288-. ISBN 978-3-486-47571-5. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  4. ^ a b c d Robert Elsie (24 Aralık 2012). A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris. s. 183. ISBN 978-1-78076-431-3. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. born into the Shabanagaj family 
  5. ^ Чупић, Никола (1898). Годишњица Николе Чупића. Штампа Државне штампарије Краљевине Југославије. s. 132. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  6. ^ Folklore macédonien. Institut za folklor. 1980. s. 65. Али-паша Гусињски (Гусиња), понапрежен кајмакам и земјопосед- ник во Гусиње, а во ... 
  7. ^ Skendi 1967
  8. ^ Zeitschrift für Balkanologie. R. Trofenik. 1983. s. 140. 
  9. ^ Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. ss. 37, 61, 94. ISBN 9781400847761. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  10. ^ Appletons' Annual Cyclopædia and Register of Important Events of the Year ... 9. D. Appleton & Company. 1885. ss. 764-. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  11. ^ a b Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. Londra: IB Tauris. s. 81. ISBN 9781845112875. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
  12. ^ Mikić, Đorđe (1988). Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka. Srpska akademija nauka i umetnosti. s. 25. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. Тако је вођ скадароког крила Лигиних снага Али-паша Гусињски, боравећи V Царнгр^лу 1881. годнне, добио чин беглербега 
  13. ^ Nuri Bexheti & Selver Islamaj: Sitede bir politikacıya eşlik ediyor ve 1880-a. Revista Kosova Nr. 43. (Prishtin, 2018), s. 53-70. https://www.academia.edu/38559884/Situata_politike_dhe_përshtypjet_e_të_huajve_mbi_Vilajetin_e_Kosovës_gjatë_viteve_1880-a 28 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
  14. ^ Bexheti, Nuri; Selver, Islamaj (2018). "Situata politike dhe përshtypjet e të huajve mbi Vilajetin e Kosovës gjatë viteve 1880-a"". Revista Kosova. 1 (43): 53-70. 
  15. ^ Haus-, Hof- und Staatsarchiv, Politisches Archiv XXXVIII, Karton 263, Prizren 5 Aralık 1887 tarihli rapor, s 4-5, ayrıca HHStA, PA XXXVIII, Karton 270, Prizren'in 5 Mart 1888 tarihli rapor, 16 1888 Mart, s.
  16. ^ Fishta, Gjergj; Robert Elsie; Janice Mathie-Heck (2005). The highland lute: (Lahuta e malcís) : the Albanian national epic. Centre for Albanian Studies (London, England). I.B.Tauris. ss. 65-73. ISBN 1-84511-118-4. 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gusinyeli_Ali_Paşa&oldid=31824590" sayfasından alınmıştır