Abel Muzorewa

Piskopos Abel Muzorewa
1978'de çekilmiş bir fotoğrafı
Zimbabwe-Rodezya Başbakanı
Cumhurbaşkanı	Josiah Zion Gumede
Görevde	1 Temmuz 1979 – 18 Nisan 1980
Yerine geldiği	Ian Smith
Yerine gelen	Robert Mugabe
Kişisel bilgiler
Doğum	14 Nisan 1925 Umtali, Manicaland, Güney Rodezya (bugünkü Zimbabve)
Ölüm	8 Nisan 2010 (84 yaşında) Borrowdale, Harare, Zimbabve
Partisi	Birleşik Afrika Milli Konseyi (UANC)
Mesleği	din adamı

Abel Tendekayi Muzorewa (14 Nisan 1925^[1] – 8 Nisan 2010), ya da Piskopos Muzorewa (İngilizce: Bishop Muzorewa),^[2] İç Uzlaşma'dan 1979 Lancaster House Antlaşması'na dek Zimbabve-Rodezya Cumhuriyeti'nin Başbakanı olarak görev yapmıştır. Birleşik Metodist Kilisesi'nin bir piskoposu ve milliyetçi bir lider olan Muzorewa, makammında sadece birkaç ay kalabilimiştir.^[3]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Muzorewa, bir halk vaizinin sekiz çocuğundan en büyüğüydü ve Mutare yakınlarındaki Old Umtali'deki Birleşik Metodist Kilisesi Okulu'nda okumuştu. 1943-47 arasında Mrewa'da okul öğretmenliği yapmış, 1974-49 arasında da tam zamanlı halk vaizi olmuştu. Daha sonra Old Umtali Biblical College (1949–1952) üniversitesinde ilahiyat okumuş ve 1953 Ağustos'unda Umtali'ye papaz olarak atanmıştı. Rusape yakınlarındaki Chiduku'da da 1955-58 arasında rahiplik yapmıştı.

Muzorewa, Fayette, Missouri'deki Central College'a (günümüzde Central Methodist University) girdi. O zamnana dek kendisiyle beraber prefabrik bir öğrenzi evinde yaşayan bir karısı ve üç oğlu olmuştu. Oğulları ırklara göre ayrılmış okullarda okumuştu. Küçük oğlu Wesley ve oyun arkadaşı Mark Elrod (üniversite kütüphanecisi J. McRee Elrod'un oğlu) bir dondurma tezgahına ırk ayrımına rağmen girmeye çalıştıklarında içeri alınmamıştı.

Elrod, Muzorewa'yı Nashville, Tennessee'deki Scarritt College'a (günümüzde konferans merkezi yapılmıştır) ziyarete götürdüğünde bir yemekhanenin içine alınmamışlardı, ki o, bu olaydan özgeçmişinde bahseder. Ancak daha sonra Scarritt'ten yüksek lisansını alacaktı.

Temmuz 1963'te Muzorewa Old Umtali'de papaz oldu. Bir yıl sonra Hristiyan gençlik Hareketi'nin Ulusal Yöneticisi olarak atandı ve Hristiyan Koneyi'nde görevlendirildi. 1966'da Hristiyan Öğrenci Hareketi'nin sekreteri oldu. 1968'de, Masera, Botswana'ya Rodezya Birleşik Metodist Kilisesi'nin piskoposu olarak atandı.

Birleşik Afrika Milli Konseyi[değiştir | kaynağı değiştir]

1971'de İngiliz hükûmeti Ian Smith'le hükûmetine uygulanan yaptırımların bitirilmesi karşılığında "çoğunluk iktidarına" geçişi sağlayacak bir anlaşma yaptı. Muzorewa, NIBMAR (no independence before majority rule, çoğunluk yönetiminden önce bağımsızlığa hayır) kısaltması altında uzlaşmaya karşı çıkmak amacıyla deneyimsiz bir din adamı olan Rahip Canaan Banana'ya katılarak Birleşik Afrika Milli Konseyi'ni (İng:United African National Council, UANC) kurdu.

Teklif edilen referandum geri çekildi ve Muzorewa kendini milli bir lider ve uluslararası bir kişilik olarak buldu. Hükûmet karşıtı hareketler—Rahip Ndabaningi Sithole'nin kurduğu Zimbabve Afrika Ulusal Birliği (Zimbabwe African National Union, ZANU) ve Joshua Nkomo'nun kurduğu Zimbabve Afrika Halk Birliği (Zimbabwe African People's Union, ZAPU) —Muzorewa'nın kurudğu milliyetçi partiye şüpheyle baktıkları hâlde kendilerini UANC çatısı altında konuşlandırdılar.

ZANU (Sithole'yle anlaşmazlıklardan sonra Robert Mugabe'nin yönetimine geçmişti) ve ZAPU gerilla savaşına girdikten sonra UANC, şiddeti reddettiği için tek yasal siyahi partisi olarak kalmıştı.

İç Uzlaşma[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Mart 1978'de Muzorewa, Sithole ve diğer sürgünden dönen önderler Salisbury'de Yürütme Konseyi'nin başında Muzorewa, Sithole ve Jeremiah Chirau'nun Ian Smith'le beraber yer aldığı geçici hükûmeti kuran anlaşmayı imzaladılar.

Bu Yürütme Konseyi, seçimler gerçekleştirilene dek devlet işlerini yürütecekti. Beyaz azınlığa Senato'da 10 koltuk, Alt Meclis'te 28 koltuk ve Kabine'deki makamların çeyreğinin tahsis edildiği yeni bir anayasa taslağı hazırlandı. Anayasa, Ocak 1979'da, neredeyse sadece beyazların katıldığı bir referandumda onaylandı. %85'lik ezici çoğunluk evet oyu verdi.

Yapılan seçimleri UANC kazandı. Josiah Gumede cumhurbakanı, Muzorewa başbakan oldu ve ülkenin adı Zimbabve-Rodezya Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Ancak Smith'in uzlaşmanın sonucu olarak dindirmeye çalıştığı savaş tüm şiddetiyle devam etti. Mugabe ve Nkomo uzlaşmayı reddederek Muzorewa'nın uluslararası meşruluk kazanmadaki şansını tamamen bitirdi. ZANU ve ZAPU, silah bıraktıkları takdirde seçime katılabilecekken bunu reddettiler. İç uzlaşma BM Güvenlik Konseyi'nin 1978 tarihli ve 423 numaralı önergesinde de kınandı. Önergeye göre "hukuksuz ve ırkçı bir azınlık rejimi" tarafından ilan edilen herhangi bir uzlaşma "hukuksuz ve kabul edilemez" olacaktı.

Lancaster House Anlaşması[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz hükûmeti, tüm taraflara Rodezya İç Savaşı'na kalıcı bir çözüm bulunması için yapılan müzakerelere katılma çağrısı yaptı. Nkomo ve Mugabe, konferansa "Patriotic Front" (Vatansever Cephe, PF) bayrağı altında katıldı. Konferans, 10 Eylül-15 Aralık 1979 arasında İngiliz Dış İşleri Bakanı Lord Carrington'ın başkanlığında sürdürüldü. Muzorewa 1980 başlarında yeni seçim yapılmasını kabul etmeye ikna edildi. Nihai anlaşma uyarınca Muzorewa hükûmeti 11 Aralık 1979'da Tekyanlı Bağımsızlık Bildirgesi'ni feshederek kendini dağıttı. Uluslararası düzeyde tanınan bir bağımsızlığa geçişin bir aşaması olarak ülke, seçim zamanında dek tekrar İngiliz Güney Rodezya sömürgesine dönüştü.

Meclis seçimleri Şubat 1980'in sonlarında, Mugabe'nin ZANU'sunun tehditleriyle dolu bir seçim kampanyasından sonra gerçekleştirildi. İngiliz hükûmeti, kısa süreliğine ZANU'yu Lancaster House Anlaşması'nı alenen çiğnediği için diskalifiye etmeyi düşündü, ancak nihayetinde hiçbir şey yapmadı. 4 Mart 1980'de seçimler Mugabe ve ZANU'nun çoğunluk elde etmesiyle sonuçlandı. UANC, Alt Meclis'te Afrikalılara ayırılan 80 koltuktan sadece üçünü kazanabilmişti. Mugabe, "Zimbabve Rhodezya" adını değiştirerek "Zimbabve Cumhuriyeti" ya da "Zimbabve" yaptı.

İsrail ziyareti, tutuklanması ve açlık grevi[değiştir | kaynağı değiştir]

Muzorewa, 21 Ekim 1983'te İsrail'i ziyaret etti. Mugabe'ye diplomatik ilişkiler kurmasını tehmbihliyor, siyasi politikalarının Zimbabve'nin tarım ve teknoloji endistürilerine zarar verdiğini söylüyordu. Zimbabve hükûmeti 1 Kasım'da Muzorewa'yı Güney Afrika hükûmeti için Mugabe'ye karşı komplo kurmak suçundan dolayı tutukladı. İki gün sonra Mugabe, Ndabaningi Sithole'yi ve Joshua Nkomo'yu da "komplo kurmaya" karşı uyardı. Bunun üzerine Muzorewa, 3-11 Kasım arasında açlık grevine girdi.

1996 ve 2008 başkanlık seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Muzorewa, 1996 başkanlık seçimlerinde Mugabe'ye rakip olarak çıktı, ancak Yüksek Mahkeme, seçim kurallarının adaletsizliği (devlet ödenekleri, sadece mecliste en az 15 koltuğu olan partilere veriliyordu) nedeniyle seçimlerin ertelenmesi için yaptığı talebi reddedince adaylıktan çekildi. Adı pusulada kaldı ve halk oylarının %4,8'ini kazandı.

21 Haziran 2007'de, Muzorewa siyah ve beyaz vatandaşların evine gelip kendisinden başkan adayı olmasını istediklerini söyledi ve "[Zimbabve] ekonomik ve sosyal olarak kanıyor. Onların konuşmalarını dinlemek acı verici" dedi.^[3] Halktan da Güney Afrika Başkanı Thabo Mbeki'nin arabuluculuk yaptığı ZANU-PF ve MDC müzakerelerin başarılı geçmesi ve Zimbabve'nin "kurtuluşu" için dua etmelerini istedi. Sonuç olarak Muzorewa 2008 başkanlık seçimine aday olmadı.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Muzorewa, 8 Nisan 2010'da Harare'deki evinde 84 yaşında kanserden dolayı vefat etti.^[4] Hristiyan İlgisi Yöneticisi Rahip Forbes Matonga, Muzorewa'nın mirasını "ülkenin bağımsızlığa geçmesindeki rolü, Metodist Kilisesi ve doğu Zimbabve'deki Mutare'de Afrika Üniversitesi'nin kurulması" olarak tanımladı. Siyaset yorumcusu John Makumbe, Muzorewa'nın Zimbabve'de "br barış adamı" olarak hatırlanacağını söyledi.

Piskopos Muzorewa ve eşi, Old Mutare Mission Station, Mutare, Manicaland'da gömüldüler.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Dictionary of African Christian Biography: Biyografi
• American Committee on Africa2 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Seçim raporu
• White farmer vows to challenge Muzorewa farm grab
• Security Force Auxiliaries http://www.themukiwa.com/rhodesianwar/sfa.htm21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ölüm ilanları

• "Bishop Abel Muzorewa"19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – The Daily Telegraph obituary
• "Abel Muzorewa, African Cleric and Politician, Dies at 85"29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – The New York Times obituary
• "PASSINGS: Timothy White, Christopher Cazenove, Bishop Abel Muzorewa, Peter Ramsbotham" – Los Angeles Times obituary