Şablon tartışma:Organeller

Bu sayfa şu Vikiprojelerin kapsamında yer almaktadır:

Vikiproje Şablonlar (Şablon-sınıf, NA-önem) ŞablonlarVikiproje:ŞablonlarŞablon:VikiprojeŞablonlar g t d Bu şablon, Vikipedi'deki Şablonlar maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Şablonlar kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  Şablon  Bu şablon için herhangi bir değerlendirme yapmaya gerek yoktur.

== değişiklikler...

Hücre çekirdeği:

• "Nucleus" için Türkçe'deki güzel bir karşılıktır ve "nükleus/hücre çekirdeği" diye belirtmeye gerek yoktur.
• "Nükleus" teriminin "nucleus" teriminin türkçeleşmesi olduğuna ilgili metinde değinilmesi daha uygundur.
• Aslında, hücreden bahsederken zaten "hücre çekirdeği" diye değil de "salt "çekirdek" diye de kullanıldığı için, tabloda "çekirdek" diye de yer alabilir.

Hücre iskeleti

• "Cytoskeleton" için tam Türkçe karşılık "hücre iskeleti" olarak geçer; "sitoskeleton" ecnebi terimin direkt türkçeleşmiş halidir.

Bazı estetik kararlar (tabii, bunlar daha bir öneri nitelikli):

• Tabloda yer alan organel isimlerinin arasında, "|" imgesindense "-" imgesi daha bir zarif duruyor, kanımca. "·" simgesini de denedim ama o da fazla kibar durdu.
• Organel isimlerinin arasında bir yere "< br >" koydum. Tablonun eni, en azından ağ tarayıcı penceresinin belli bir genişliğine kadar sabitlendi ama daha derli toplu durduğunu düşünüyorum.

Hücre organcıkları Aslında, Latince köklerine bakınca,

• organum = organ ve
• organella = organcıklar (organella çoğul) anlamlarına gelir.

İngilizce'deki "organelle" ise "organella"dan türer ama çoğul değil tekildir; çoğulu "organelles"dir. Türkçe'deki "organel"in ise İngilizce'deki "organelle"den mi, yoksa Latince'de "organella"nın tekil hali olan "organellum"dan mı türediğini bilemiyorum.

Yaygın olmasa da Türkçe tıp literatüründe "organel" yerine "organcık" da kullanılır. Ancak, "organcık" teriminin beyindeki amigdala ya da iç kulaktaki labirent gibi yapıları tanımlarken de kullanılıyor oluşu nedeniyle, organellerden "organcık" diye bahsederken, en azından ilk seferinde ya da başlıklarda "hücre organcıkları" demek makuldür.

--Doruk Salancı 20:40, 6 Mart 2006 (UTC)

Bilmiyorum... sonuçta en sık kullanılan ve halkın en aşina olduğu terimleri kullanmamız bir açıdan önemli. Hücre organcıkları şahsen Türkçe kaynaklarda pek rastlamadığım bir ifade olduğundan garip geliyor. Eğer organel sözcüğü sıklıkla kullanılıyorsa (ki bildiğim ortaokul, lise biyoloji kitaplarında bile bu terim kullanılıyor) organcık sözcüğünü ancak maddenin içinde metinde belirtmemiz gerekir, şablona başlık yapmamız veya organel yerine kullanmamız değil. Örneğin; "Ribozom, bir hücre organeli (organcığı)." denilebilir Ribozom maddesinde. Ama başlık olarak kullanmak pek bir garip... belki başlıkta da parantez içinde verilebilir, ama şablon başlığının Hücre Organelleri olması benim şahsi düşüncemdir. - Noumenon 08:23, 7 Mart 2006 (UTC)

Şüphesiz ki, dediklerinde haklılık payı var; aşinalık, alışkanlık gibi konular dildeki tercihlerde önemlidir. Buna mukabil, bizim elimizde de başka türlü gücü olan bir bilgi kaynağı var:

• Böyle konuları tartışırken sıklıkla dile getirdiğim ve yazdığım ya da katkıda bulunduğum maddelerde de olmasına özen gösterdiğim "terim bilgisi" bölümlerini uygulamaya özen göstererek, görece az kullanılan ama daha uygun, doğru vb. niteliklere sahip ola(bile)n terimlerin yerini bulmalarını sağlayabiliriz. Üzerinde uğraştığımız ortam, böyle bilgilerin pek zahmetsiz, bol iç ya da dış bağlantılı başvuru kaynakları ile desteklenmiş bir şekilde sunulabilmesine olanak veriyor.
• Elimizdeki bilgi kaynağının uzun aramalara gerek bırakmadan yönlendirmeler yapabiliyor olmasıyla, diyelim ki "organel" diye arama yaptıran bir öğrencinin "organcık" maddesine ulaşmasını rahatlıkla sağlarız ve yukarıda bahsettiğim "terim bilgisi" kısmına da hemen maddenin başında ve derli toplu bir şekilde yer verirsek, başvuran kişinin içinde herhangi bir çelişkiye mahal bırakmayız.

Dolayısıyla, başlıkların da metin içinde kullanılacak ama görece az rastlanan terimlerden oluşmasında, bence, bir sakınca yok. Yani, örneğin, "organel (organcık)" diye metin içinde belirtilen kavramda, "organcık"ın niye "organel" olduğuna değinmek gerek. Bunu bir kere açıkladıktan sonra da "organcık"ın daha tercih edilir hale gelmesi sadece kullanım alışkanlıklarına bağlıdır; kullana kullana, önceden sık kullanılmayana da alışılır.

Ne dildeki aşinalık ya da alışkanlıklara dayalı tercihleri, ne de halk içindeki aşinalık ya da alışkanlıkları hor görmek gibi bir niyetimin kesinlikle olmadığını açıkça belirtmekle birlikte şuna değinmek isterim:

• Benim hastanelerde karşılaştığım halkın ezici çoğunluğu (sözün tam anlamıyla), Fransızca'daki "ultrason"dan dilimize geçmiş olan "ultrason" için "ultrasyon" der. Bunu nasıl çözelim ?
• Benzer bir durum da "şarj" için geçerlidir: hastaneleri bir kenara koy, bu sözcüğün yerine "şarz" sözcüğü halk içinde ezici bir çoğunlukla kullanılır. "Şarj"ı mı "şarz"a, "şarz"ı mı "şarj"a yönlendirelim ? Bence "şarz"ı "şarj"a yönlendirelim ve maddeni içine bir "terim bilgisi" (ya da nasıl adlandırırsanız) bölümü açalım ve durumu anlatalım.

Bu iki örnektekilerin "diyalekt" ya da "ağız" kavramlarıyla açıklanabilecek yanlış (?) söyleme tarzları olduğunun ve "organel"in böyle bir durumunun olmadığının ve bunun bilimsel çevrelerde sık kullanılan bir terim olduğunun farkındayım; alışkanlık ve/veya aşinalıklar, halkın (yani, bizim) bu alışkanlıklar dahilindeki söz kullanımları ve "daha uygun / daha doğru" (yani, öbürü de "doğru / uygun" ama bu daha doğru / daha uygun" [çünkü şunun için] ) kavramlarına vurgu yapmak için örnekleri verdim.

--Doruk Salancı 10:06, 7 Mart 2006 (UTC)

Bir çok kelimenin Türkçe karşılığı olmasına rağmen batıya olan özentiden kaynaklanan yabancı kelimelerin içerisinde terim yerindeyse adeta boğuluyoruz. Sizi bilmiyorum ama benim okumuş olduğum ders kitaplarında bunun yoğunluğunu görüyorum. Bir örnek vereyim Toprak tekstürü demenin ne anlamı var halbuki tekstür yapı anlamına geliyor toprak yapısı desek çok daha iyi olmazmı? Organcık veya organel ikiside kullanılabilir yukarıda anlatmak istediğim durum bunun için geçerli değil. Ancak Organcık sanki Organın bir kademe daha küçüğü gibi. pek karşılamıyor sanki. Fakültemizdeki bir hocamız ağaççık sözcüğünün kullanımını yasaklamıştı. Ona göre bir odunsu bitki ya ağaçtır ya da çalıdır. --ormanbotanigi 10:41, 7 Mart 2006 (UTC)

"Geç olsun, güç olmasın" yanıtı...

• Organcık, daha yukarıda kökenlerden bahsederken anlatmaya çalıştığım gibi, tabii ki bir anlamda da "küçük organ" diye yorumlanabilir çünkü "organ > organellum" iken, "organ > organcık (küçük organ)" oluyor. İngilizce'nin "organelle"i de "organella"dan geldiği için, aslında, biz "organel" derken de elbette hücresel düzeyde organları kastederek, "organcık" ya da "küçük organ" diyoruz. Keşke, "organ" yerine kullanabileceğimiz "ağaç" gibi ve "organel" yerine kullanabileceğimiz "çalı" gibi sözcüklerimiz olsa da onları kullansak. Bu arada, ilginçtir, Polonya Wikipedia'sında "organellum" (tekil) ve "organella" (çoğul) kulanılıyor; yani, tam Latince.
• Belki yeri burası değil ama "toprağın tekstürü" yerine niye "toprağın dokusu" demiyorsunuz ? "Tekstür" direkt olarak "texture"dan geliyor ve tam karşılığı da "doku". İng. Wikipedia'da "soil texture" diye bir madde var ve özet olarak belirtmek gerekirse, "toprağın dokusu" denildiğinde, "topraktaki mineral parçacıklarının farklı tane büyüklüklerinin göreli oranlarını tanımlamak için kullanılan bir toprak özelliği" anlaşılırmış; "kaba dokulu toprak" denildiğinde kum oranı yüksek olan, "orta dokulu toprak" denildiğinde "silt" ('mil' mi ?) oranı yüksek olan ve "ince dokulu toprak" denildiğinde de kil olanı yüksek topraktan bahsedilirmiş.
• İng. Wikipedia'da bir de "soil structure" (toprak yapısı) maddesi var: özet olarak, "toprak bilminin bir alt dalıdır ve belli bir toprağı oluşturan parçacıkların birbirine nasıl tutunduğunu inceler" deniyor. Toprak bilimi ile ilgili Türkçe metinlerde de bunu karşılayacak bir tanım var mıdır, bilemiyorum ama "tekstür" yerine "doku" kulanmak çok mantıklı.
• "Parçacık" demişken,

• Parça > Part (İng.) > Pars (Lat.; son ek alacağı zaman, Part-)
• Parçacık > Particle (İng.) > Particula (Lat.)

--Doruk Salancı 21:40, 8 Mart 2006 (UTC)

• Halkın bir sözcüğe olan aşinalığı bizim de galat-ı meşhur kullanmamıza yol açmamalı, doğru olanlar içinden popüler olanı kullanmalıyız, yanlışlık payı olup en popüler olanı değil. Amma ve lâkin, organcık sözcüğü temel biyoloji bilgisi olan birisi için yabancı diye tanımlanabilirken, organel sözcüğü tanıdık geliyorsa ve her iki terim de doğruysa, şahsi tercihim organel yönünde olur. Şahsen Türkçe terminolojiye çok yabancıyım, bu nedenle bu konuda hâli hazırda kullanılan bir Türkçe terim varsa, şahsi aşinalığım olmasa da, kullanılmasından yanayım. Fakat şunun altını çizmek isterim; biz burada insanların okuyup anlayabileceği ansiklopedi yapmak zorundayız yani insanlara ne kadar tanıdık ve kolay gelirse o kadar iyi. Sonuçta Türkçe terimler kullanalım ama bunu burada bir kampanyaya dönüştürmek veya bunu Vikipedi'nin hedeflerinden biri yapmak bence doğru olmaz. Önem vermeyelim demiyorum, ama sırf bu yüzden insanları pek de alışık olmadıkları terimlere mahkum etmeyelim diyorum. Sonuç olarak, Türkçe terminolojiye aşina olmadığımdan bu konuda ısrarcı olmak istemem, ama hâlâ kanaatim organel sözcüğünün ana başlık olması yönündedir. Fakat başka türlü olursa da ses çıkarmam... Teşekkürler, iyi çalışmalar... - Noumenon 15:38, 7 Mart 2006 (UTC)