İtalyan Doğu Afrikası
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Africa Orientale Italiana İtalyan Doğu Afrikası | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1936-1941 | |||||||||||||||||||
.svg) Bayrak  Arma | |||||||||||||||||||
_tr.png) İtalyan Doğu Afrika'sının en geniş sınırları ve bazı önemli şehirleri. | |||||||||||||||||||
| Başkent | Addis Ababa | ||||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | İtalyanca Somalice Arapça | ||||||||||||||||||
| Hükûmet | Koloni | ||||||||||||||||||
| Genel Vali | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Para birimi | İtalyan lirası | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Somali tarihi |
|---|
 |
İtalyan Doğu Afrikası, (İtalyanca: Africa Orientale Italiana) İtalya Krallığı'nın, Doğu Afrika ve Orta Afrika'daki sömürgelerini arttırmasıyla kurulan büyük koloninin adıdır. İtalyan Somalisi'nin devamı niteliğindedir. 1936'da, bugünkü Etiyopya, Eritre, Kenya'nın bir kısmı ve Somali'yi kapsayan bir bölgede General Pietro Badoglio tarafından kurulmuştur. Pietro Badoglio ayrıca ilk genel vali olmuştur, ancak İtalyan Doğu Afrika'sını kuruluşundan 3 ay sonra hastalıktan öldüğü için[1] yerine Rodolfo Graziani geçmiştir.
1940'ta, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Afrika Bölümü olarak, İtalyan kuvvetler Britanya Somalisi'ne saldırmıştır.[2] Bölge, 1940 yılı sonlarında ele geçirilmiştir ve bölgede İngiliz kontrolü kalmamıştır. Bu İtalya'nın, Afrika'da dost Alman kuvvetlerinin yardımı olmadan kazandığı tek önemli savaştır. Ancak, kabilelerin isyanı, Etiyopya İmparatorluğu'nun eski toprakları için ayaklanmaları ve İngiliz isyanları sonucunda İtalyan Doğu Afrikası yıkılmıştır ve Britanya Somalisi eski topraklarına tekrar kavuşmuştur.[3] İtalyan Doğu Afrikası'nın parçalanmasıyla Eritre Birleşik Krallık'a kalmıştır ve Büyük Britanya Eritresi kurulmuştur. İtalyan Doğu Afrikası'nda geriye İtalyan sömürgesi olarak sadece, Kenya'nın kuzeyini ve Somali'nin 4'te 3'ünü kapsayan, İtalyan Somalisi bölgesi kalmıştır. 1 yıl sonra, Büyük Britanyalı sömürgeciler Aden Kolonisi'nin de desteği ile İtalyan Somalisi'ni 1942 yılı sonlarında ele geçirilmiştir.
Birleşik Krallık, 1942'den, 1949'a kadar bölgeyi kontrol altında tutmuştur. Somali'deki İtalyanların ayaklanmalaranın da sayesinde, Birleşmiş Milletler'in Sömürgecilere Eski Toprakları Verilsin Mi? yönünde yaptığı oylama İtalya Krallığı lehine sonuçlanmıştır ve Britanya Somalisi eski topraklarına, İtalyanlar da eski topraklarına kavuşmuştur ancak İtalyanlar, İtalyan Somalisi adı altında değil, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi adı altında kurulmuşlardır ve bu bölge BM tarafından dokunulmaz ilân edilmiştir.
1960'ta yine BM tarafından yapılan bir referandum sâyesinde, Britanya Somalisi ve Somali İtalyan Vesayet Bölgesi birleşerek Somali Federal Cumhuriyeti kurulmuştur.
Afrika'daki diğer büyük İtalyan Kolonisi, Libya - Tunus - Mısır bölgesinde bulunan ve Trablusgarp ve Tunus gibi önemli şehirleri içeren, İtalyan Kuzey Afrikası adlı kolonidir.[4] (Africa Settentrionale Italiana, veya ASI.).
Britanya Somalisi'nin Ele Geçririlmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
1940 yılının başlarında, o zamanın genel valisi Guglielmo Nasi ve General Carlo De Simone (O zamanın İtalyan Somalisi Bölgesi Valisi) önderliğindeki İtalyan kuvvetleri, ilk olarak Boorama'ya saldırarak, Britanya Somalisi'ne olan saldırıyı başlamıştır.[5] Bölgeyi sararak kontrol altına alan İtalyan kuvvetler, 1940 yılı sonlarında, Britanya Somalisi'ni tamamen ele geçirilmiştir.[6] Bu İtalya Krallığı'nın, Doğu Afrika'da, dost ülke Almanya'nın yardımı olmadan kazandığı tek önemli zaferdir. Ve, savaşın sonucu olarak, Britanya Somalisi toprakları ele geçirilmiş ve Kasım 1940'ta, İtalyan Doğu Afrikası ve İtalya Koloni İmparatorluğu en geniş sınırlarına ulaşmıştır.[7]
Yıkılış[değiştir | kaynağı değiştir]
1940 Kasım'ı ve 1941 Mart'ı arasında en geniş sınırlarını yaşayan İtalyanlar, 1942 yılı sonlarında küçülmeye geçmiştir. Britanya Somalisi ele geçirildikten sonra, Aden Koloni'sinden gelen kuvvetlerinde yardımıyla, Büyük Britanyalı general Orlando Lorenzini, sıkı bir savunmaya rağmen, Eritre'deki Keren Şehri'ni 27 Mart 1941'de ele geçirmiştir. 1941 yılı sonlarında, tüm Eritre Büyük Britanya kontrolüne geçmiştir ve "Britanya Eritresi" ortaya çıkmıştır.[8]
Zamanla iyice artan,Etiyopyalı ayaklanmaları İtalyan Doğu Afrika'sını batı taraftan çökertmeye başlamıştır. Büyük Britanya baskısıda artınca, Eylül 1942'de İtalyan Doğu Afrika'sı parçalanmıştır. Eritre Bölgesi ve Britanya Somalisi bölümü Birleşik Krallık'a, Amara, Scioa, Galla dé Sidamo, Harrar ve İtalyan Somalisi'nin bir kısmı, Etiyopya İmparatorluğu'na geçmiştir.[9] İtalyan Somalisi bölümü, İtalya'da kalmıştır.
Ancak, Büyük Britanya 5 ay içinde İtalyan Somalisi'ni tamamen zapt etmiştir. 1942'den, 1949'a kadar Büyük Britanya kontrolünde kalan İtalyan Somalisi, Birleşmiş Milletler'in Sömürgecilere Eski Toprakları Verilsin Mi? oylaması sâyesinde, İtalyanlar, İtalyan Somalisi topraklarını, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi adı altında dokunulmaz bir şekilde kazanmıştır.[10] 1960'ta yine BM'nin yaptığı bir kamuoyu (referandum) sâyesinde, Somali İtalyan Vesayet Bölgesi ve Britanya Somalisi birleşerek Somali Federal Cumhuriyeti'ni oluşturmuştur.[11]
Bölge ve coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
İtalyan Doğu Afrika'sı kurulduğunda 6 siyasi bölgeden oluşmuştur. Bu bölgeler;
- Eritre Bölgesi
- Amara Bölgesi
- Galla-Sidamo Bölgesi
- Galla İli
- Sidamo İli
- Scioa Bölgesi
- Harrar Bölgesi
- İtalyan Somalisi Bölgesi
1940 Kasım'ında, Britanya Somalisi'nin ele geçirilmesiyle, 1940'tan, yıkılış tarihi 1941'e kadar, Britanya Somalisi de bir bölgesi hâline gelmiştir ve toplam 7 bölge olmuştur.[12]
Kaynakça ve dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010.
